Η καρδιαγγειακή νόσος είναι η κύρια αιτία θανάτου παγκοσμίως και συχνά προέρχεται από την αθηροσκλήρωση, μια χρόνια πάθηση στην οποία η φλεγμονή και οι εναποθέσεις λίπους προκαλούν σκλήρυνση και στένωση των αρτηριών. Αν και η κλινική πρακτική στοχεύει σε αιτιολογικούς παράγοντες όπως η χοληστερόλη, η υπέρταση και το κάπνισμα, η ανίχνευση της αθηροσκλήρωσης στα πρώιμα στάδια παραμένει δύσκολη.
Μια νέα μελέτη με επικεφαλής το Εθνικό Κέντρο Καρδιαγγειακών Ερευνών (CNIC) και δημοσιευμένη στο περιοδικό Nature, εντόπισε έναν μεταβολίτη που προέρχεται από το εντερικό μικροβίωμα, το προπιονικό ιμιδαζόλιο (ImP), που ανιχνεύεται στο αίμα κατά τα πρώιμα στάδια της ενεργού αθηροσκλήρωσης.
«Αυτός ο μεταβολίτης παράγεται μοναδικά από τα εντερικά βακτήρια», εξηγεί η ερευνήτρια του CNIC, Annalaura Mastrangelo, μία από τους δύο πρώτους συγγραφείς της μελέτης. «Η μελέτη μας δείχνει ότι η παρουσία του στην κυκλοφορία του αίματος σχετίζεται με την ανάπτυξη ενεργού αθηροσκλήρωσης σε άτομα που κατά τα άλλα φαίνονται υγιή».
Tο προπιονικό ιμιδαζόλιο
Η Mastrangelo τονίζει ότι η ανακάλυψη έχει σημαντικές κλινικές επιπτώσεις. «Η ανίχνευση αυτού του δείκτη αίματος προσφέρει ένα σημαντικό πλεονέκτημα, επειδή τα τρέχοντα διαγνωστικά εργαλεία βασίζονται σε προηγμένες τεχνικές απεικόνισης που είναι πολύπλοκες, δαπανηρές και δεν καλύπτονται από τα δημόσια συστήματα υγείας. Τα επίπεδα ImP στο αίμα παρέχουν έναν διαγνωστικό δείκτη που θα μπορούσε να βοηθήσει στην αναγνώριση προφανώς υγιών ατόμων με ενεργό αθηροσκλήρωση και, επομένως, να επιτρέψει την έγκαιρη θεραπεία».
Αορτές από ποντίκια που έλαβαν τον βακτηριακό μεταβολίτη προπιονικό ιμιδαζόλιο (ImP) και ένα φάρμακο που μπλοκάρει την προαθηρογόνο δράση του.
Αορτές από ποντίκια που τράφηκαν με δίαιτα υψηλής χοληστερόλης για την πρόκληση αθηροσκλήρωσης για 8 εβδομάδες και έλαβαν θεραπεία με φάρμακο που αναστέλλει το προπιονικό ιμιδαζόλιο (ImP) κατά τις τελευταίες 4 εβδομάδες. Οι αθηροσκληρωτικές πλάκες βάφονται κόκκινες.
Αλλά η ανακάλυψη πηγαίνει ακόμη παραπέρα. Ο πρώτος συγγραφέας Iñaki Robles-Vera εξηγεί: «Δεν παρατηρήσαμε μόνο αυξημένα επίπεδα ImP σε άτομα με αθηροσκλήρωση, αλλά δείξαμε επίσης ότι η ίδια η ImP είναι ένας αιτιώδης παράγοντας της νόσου. Σε ζωικά μοντέλα αθηροσκλήρωσης, η χορήγηση ImP οδήγησε στο σχηματισμό αρτηριακών πλακών. Αυτό επιτυγχάνεται ενεργοποιώντας τον υποδοχέα ιμιδαζολίνης τύπου 1 (I1R), ο οποίος αυξάνει τη συστηματική φλεγμονή και προάγει την ανάπτυξη αθηροσκλήρωσης».
Ο David Sancho, επικεφαλής του Εργαστηρίου Ανοσοβιολογίας του CNIC και κύριος συγγραφέας της μελέτης, σημειώνει ότι «αυτή η ανακάλυψη είναι σημαντική επειδή ανοίγει το δρόμο για μια εντελώς νέα γραμμή θεραπείας».
Η μελέτη δείχνει ότι ο αποκλεισμός του υποδοχέα I1R αποτρέπει την αθηροσκλήρωση που προκαλείται από το ImP και επιβραδύνει την εξέλιξη της νόσου σε μοντέλα ποντικών που τρέφονται με δίαιτα υψηλής χοληστερόλης. «Αυτό υποδηλώνει ότι η μελλοντική θεραπεία θα μπορούσε να συνδυάσει τον αποκλεισμό του I1R με φάρμακα που μειώνουν τη χοληστερόλη για να παράγει ένα συνεργιστικό αποτέλεσμα που αποτρέπει την ανάπτυξη αθηροσκλήρωσης», εξηγεί ο Sancho.
«Τα ευρήματα ανοίγουν νέες δυνατότητες για την έγκαιρη ανίχνευση και την εξατομικευμένη θεραπεία της αθηροσκλήρωσης», συνεχίζει. «Αντί να επικεντρωνόμαστε αποκλειστικά στη χοληστερόλη και σε άλλους κλασικούς παράγοντες κινδύνου, σύντομα ίσως να είμαστε σε θέση να αναλύουμε το αίμα για ImP ως σήμα έγκαιρης προειδοποίησης. Εργαζόμαστε επίσης για την ανάπτυξη φαρμάκων που μπλοκάρουν τις επιβλαβείς επιδράσεις του ImP».
Περισσότερες πληροφορίες: David Sancho, Imidazole propionate is a driver and therapeutic target in atherosclerosis, Nature (2025). DOI: 10.1038/s41586-025-09263-w. www.nature.com/articles/s41586-025-09263-w
