Είναι γνωστό ότι η άσκηση είναι καλή για την υγεία και βοηθά στην πρόληψη σοβαρών ασθενειών, όπως ο καρκίνος και οι καρδιακές παθήσεις, ενώ παράλληλα κάνει τους ανθρώπους να αισθάνονται καλύτερα συνολικά. Ωστόσο, οι μοριακοί μηχανισμοί που είναι υπεύθυνοι για την πρόληψη του καρκίνου ή την επιβράδυνση της εξέλιξής του δεν είναι καλά κατανοητοί. Μια μελέτη, που δημοσιεύτηκε στα Proceedings of the National Academy of Sciences, αποκαλύπτει πώς η άσκηση μπορεί να αυξήσει την πρόσληψη γλυκόζης και οξυγόνου στους σκελετικούς και καρδιακούς μύες, αντί να τους επιτρέψει να “τροφοδοτήσουν” τους όγκους.
Για να μελετήσει πώς οι μεταβολικές αλλαγές που προκαλούνται από την άσκηση επηρεάζουν την ανάπτυξη του όγκου, η ερευνητική ομάδα έκανε ενέσεις σε ποντίκια με κύτταρα καρκίνου του μαστού και έδωσε σε ορισμένα από τα ποντίκια μια δίαιτα υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά (HFD), που αποτελείται από 60% θερμίδες από λίπος, ενώ άλλα τράφηκαν με μια κανονική διατροφή ως ομάδα ελέγχου. Στα ποντίκια HFD δόθηκαν τροχοί τρεξίματος για άσκηση, αν και η άσκηση ήταν εθελοντική. Η ομάδα χρησιμοποίησε μελέτες σταθερών ισοτόπων με ιχνηθέτες [U-13C6] γλυκόζη και [U-13C5] γλουταμίνη για την παρακολούθηση μεταβολικών αλλαγών.
Μετά από 4 εβδομάδες τρεξίματος με τροχούς, υπήρξε σημαντική διαφορά στα μεγέθη των όγκων μεταξύ των ποντικών που επέλεξαν να ασκηθούν, σε σύγκριση με εκείνα που δεν το έκαναν -ακόμη και όταν λάμβαναν την ίδια διατροφή.
Οι συγγραφείς της μελέτης γράφουν: «Τα παχύσαρκα ποντίκια που υποβλήθηκαν σε εθελοντικό τρέξιμο με τροχό για 4 εβδομάδες μετά την ένεση για όγκο παρουσίασαν σχεδόν 60% μείωση στο μέγεθος του όγκου. Τα ασκούμενα ποντίκια είχαν περισσότερη άλιπη μάζα και λιγότερη λιπώδη μάζα από τα μη ασκούμενα, παχύσαρκα αντίστοιχα ποντίκια, με συγκεντρώσεις γλυκόζης και ινσουλίνης στο πλάσμα συγκρίσιμες με τα ποντίκια που λάμβαναν καθιστική τροφή.
«Μετά από μια περίοδο 30 λεπτών οξείας άσκησης μέτριας έντασης (15 m/min) σε διάδρομο, τα ασκούμενα παχύσαρκα ποντίκια είχαν υψηλότερη πρόσληψη 2-δεοξυγλυκόζης από τους καρδιακούς και τους σκελετικούς μύες και μειωμένη πρόσληψη γλυκόζης από τον όγκο».
Οι ερευνητές ανέλυσαν επίσης τις αλλαγές που προκαλούνται από την άσκηση σε ποντίκια με έναν τύπο μελανώματος που συνήθως δεν επιδεινώνεται από την παχυσαρκία (σε αντίθεση με τον καρκίνο του μαστού). Μετά από τέσσερις εβδομάδες άσκησης, τα παχύσαρκα ποντίκια με μελάνωμα είχαν σημαντικά μικρότερα μεγέθη όγκων, μαζί με μειώσεις στην πρόσληψη γλυκόζης από τον όγκο και την οξείδωση σε σύγκριση με τους καθιστικούς ελέγχους. Αυτά τα αποτελέσματα υποδηλώνουν ότι η μετατόπιση της γλυκόζης (και επομένως η επιβράδυνση της ανάπτυξης του όγκου) δεν είναι ειδική για τον τύπο του όγκου.
Ορισμένα ποντίκια υποβλήθηκαν επίσης σε «προ-αποκατάσταση» – άσκηση που πραγματοποιήθηκε πριν από την εισαγωγή των όγκων. Παρόμοια ευεργετικά αποτελέσματα βρέθηκαν σε αυτά τα ποντίκια. Οι συγγραφείς της μελέτης εξηγούν: «Αυτές οι παρατηρήσεις μπορεί να οφείλονται σε μια προηγούμενη επίτευξη και διατήρηση της σωματικής σύνθεσης ή της συνολικής φυσικής κατάστασης (max VO2) με πρώιμη έκθεση σε άσκηση».
Μεταβολικές αλλαγές που προκαλούνται από την άσκηση
Η ανακατανομή της γλυκόζης στους καρδιακούς και σκελετικούς μύες αντί για τους όγκους φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο στην επιβράδυνση της ανάπτυξης του όγκου, αλλά υπάρχουν και άλλες αλλαγές που συμβαίνουν. Η ομάδα βρήκε ότι 417 γονίδια που σχετίζονται με τον ενεργειακό μεταβολισμό και άλλες μεταβολικές οδούς εκφράστηκαν διαφορετικά μεταξύ ασκούμενων και καθιστικών άπαχων ποντικών.
Η ομάδα λέει ότι μια μείωση σε μια πρωτεΐνη που αναφέρεται ως mTOR, παρατηρείται στα ασκούμενα ποντίκια και αυτό μπορεί να βοηθά στην επιβράδυνση της ανάπτυξης του όγκου, μαζί με διαδικασίες όπως μετατοπίσεις στη χρήση αμινοξέων, τα οποία έχει τεκμηριωθεί ότι χρησιμοποιούν οι όγκοι.
Η άσκηση επιβραδύνει την ανάπτυξη του όγκου σε ανθρώπους; Η ερευνητική ομάδα συγκέντρωσε δεδομένα γονιδιακής έκφρασης από μια άλλη μελέτη, η οποία ανέλυσε την άσκηση σε γυναίκες με καρκίνο του μαστού και μια μετα-ανάλυση των αποκρίσεων των σκελετικών μυών σε πολλαπλούς τύπους οξείας και χρόνιας άσκησης. Τα δεδομένα αποκάλυψαν μια ανοδική ρύθμιση στα γονίδια διοχέτευσης γλουταμίνης και λευκίνης στον μυϊκό ιστό των ανθρώπων που ασκούνται. Λένε ότι δεν παρατηρήθηκαν σαφείς διαφορές στο πρότυπο έκφρασης αυτών των γονιδίων κατά τη σύγκριση της έντασης της άσκησης, κάτι που μπορεί να οφείλεται στο μικρό μέγεθος του δείγματος ή στον περιορισμένο αριθμό των αναλυθέντων γονιδίων.
Επομένως, σίγουρα απαιτείται περισσότερη έρευνα, αλλά επειδή οι μεταβολικές οδοί είναι παρόμοιες σε ανθρώπους, ποντίκια και άλλα θηλαστικά, πιθανότατα υπάρχει μια παρόμοια σχέση μεταξύ της άσκησης και της ανάπτυξης όγκων στους ανθρώπους. Αυτό θα ήταν σύμφωνο με άλλες μελέτες που δείχνουν την καταστολή του όγκου με τη βοήθεια της άσκησης στους ανθρώπους.
Συνολικά, οι ερευνητές παραμένουν αισιόδοξοι για τον ρόλο της άσκησης στη θεραπεία του καρκίνου στους ανθρώπους. Η καλύτερη κατανόηση του πώς χρησιμοποιείται η γλυκόζη μετά την άσκηση σε ανθρώπους με όγκους μπορεί να ενημερώσει τις στρατηγικές προ-αποκατάστασης για ασθενείς με καρκίνο, να βοηθήσει τους γιατρούς να ενσωματώσουν τη φυσική κατάσταση στις θεραπείες για τον καρκίνο και ενδεχομένως να βοηθήσει τους ερευνητές στον εντοπισμό νέων θεραπευτικών στόχων.
Περισσότερες πληροφορίες: Brooks P. Leitner et al, Precancer exercise capacity and metabolism during tumor development coordinate the skeletal muscle–tumor metabolic competition, Proceedings of the National Academy of Sciences (2025). DOI: 10.1073/pnas.2508707122.
