Νέα ευρήματα συνεισφέρουν στην καλύτερη κατανόηση της ψυχολογίας του φόβου και των φοβιών.
Μελέτη ερευνητών του Ινστιτούτου Καρολίνσκα στη Σουηδία που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Νature Communications δείχνει πως όταν παρακολουθούμε από απόσταση τραυματικά γεγονότα, ενεργοποιούνται οι ίδιες περιοχές του εγκεφάλου όπως στην και περίπτωση που βιώνουμε οι ίδιοι ένα τραύμα.
Από τη μελέτη προέκυψε επίσης ότι ο καθένας μας έχει διαφορετικό βαθμό «ευαισθησίας» σε ό,τι αφορά τα τραυματικά γεγονότα των άλλων. Σε κάθε περίπτωση, «κλειδί» της φαίνεται να είναι το σύστημα των ενδογενών οπιοειδών του εγκεφάλου.
Το σύστημα των οπιοειδών απαλύνει τον πόνο και τον φόβο, όμως δεν λειτουργεί το ίδιο σε όλους τους ανθρώπους, γεγονός που μπορεί να αποτελεί μια από τις αιτίες για τις οποίες κάποια άτομα αναπτύσσουν αγχώδη σύνδρομα μόνο κοιτώντας άλλους ανθρώπους να βιώνουν τραύματα.
Το να βλέπουμε άλλους να βιώνουν πόνο ή άγχος μας παρέχει σημαντικές πληροφορίες σχετικά με επικίνδυνα πράγματα και τις καταστάσεις που θα έπρεπε να αποφεύγουμε. Ωστόσο κάποιες φορές είναι πιθανό να αναπτύξουμε φόβο για καταστάσεις οι οποίες, λογικά, δεν είναι επικίνδυνες.
Ο επικεφαλής της μελέτης Γιαν Χάακερ, ερευνητής στο Τμήμα Κλινικής Νευροεπιστήμης του Ινστιτούτου Καρολίνσκα, αναφέρει: «Κάποιοι άνθρωποι είναι υπερευαίσθητοι σε αυτή τη μορφή κοινωνικής μάθησης. Η μελέτη μας δείχνει ότι το σύστημα των ενδογενών οπιοειδών επηρεάζει το πόσο ευαίσθητοι είμαστε και μπορεί να εξηγήσει γιατί κάποια άτομα εμφανίζουν διαταραχή μετατραυματικού στρες παρακολουθώντας άλλα άτομα να βιώνουν τραυματικά γεγονότα. Μετά από τρομοκρατικές επιθέσεις τα ευαίσθητα αυτά άτομα μπορεί συνεχώς να φοβούνται υπέρμετρα ακόμη και αν τα ίδια δεν ήταν παρόντα στην επίθεση».
Οι ερευνητές τροποποίησαν τη χημεία του εγκεφάλου σε 22 υγιείς εθελοντές χρησιμοποιώντας μια φαρμακευτική ουσία η οποία μπλοκάρει το σύστημα των οπιοειδών. Από την άλλη μεριά, 21 άλλα άτομα έλαβαν μη δραστική εικονική ουσία. Ολοι οι συμμετέχοντες παρακολούθησαν στη συνέχεια ένα βίντεο όπου κάποιοι υποβάλλονταν σε ηλεκτροσόκ.
Ο εγκέφαλος «ενημερώνει» την αποθηκευμένη γνώση του σχετικά με τους κινδύνους με βάση το αν εκπλησσόμαστε κάθε φορά. Ωστόσο όταν στη μελέτη το σύστημα των οπιοειδών είχε μπλοκαριστεί, οι συμμετέχοντες συνέχιζαν να αντιδρούν σαν να εκπλήσσονταν παρότι γνώριζαν ότι θα έβλεπαν κάποιον να υποβάλλεται σε ηλεκτροσόκ. Σε ό,τι αφορούσε τη λειτουργία του εγκεφάλου, αυτή αυξανόταν σε περιοχές όπως η αμυγδαλή, η περιυδραγωγός φαιά ουσία και ο θάλαμος, γεγονός που μαρτυρεί ότι εμπλέκονταν οι ίδιες περιοχές που εμπλέκονται και στην περίπτωση που το ίδιο το άτομο βιώνει πόνο.
«Οταν οι συμμετέχοντες στο πείραμα βρέθηκαν οι ίδιοι αντιμέτωποι με απειλητικά ερεθίσματα τα οποία είχαν προηγουμένως συνδεθεί με τον πόνο άλλων ανθρώπων, εμφάνιζαν εντονότερη εφίδρωση και έδειχναν περισσότερο φόβο σε σύγκριση με εκείνους που είχαν λάβει εικονική ουσία. Αυτά τα συμπτώματα ήταν μάλιστα ορατά ακόμη και τρεις ημέρες μετά το επεισόδιο κοινωνικής μάθησης» είπε ο Αντρέας Ολσον, λέκτορας το Τμήμα Κλινικής Νευροεπιστήμης του Καρολίνσκα.