Πρόκειται για μία από τις πιο παλιές γνωστές νόσους. Η ουρική αρθρίτιδα (gouty arthritis) ή ποδάγρα αναγνωρίζεται για περισσότερο από 2.000 χρόνια.
Προσβάλλει τουλάχιστον το 1% των ενηλίκων στις αναπτυγμένες κοινωνίες και η συχνότητα αυξάνεται με την ηλικία. Είναι περίπου 3 φορές πιο συχνή στους άνδρες απ’ ό,τι στις γυναίκες. Το 90% των ατόμων με ουρική αρθρίτιδα είναι άνω των 40 ετών. Ένας στους τέσσερις έχουν οικογενειακό ιστορικό της νόσου. Ο κίνδυνος για τις γυναίκες αυξάνεται μετά την εμμηνόπαυση.
Η ουρική αρθρίτιδα προκαλείται από το υπερβολικό ουρικό οξύ, μία ουσία που σχηματίζεται φυσιολογικά στο σώμα από τις πρωτεΐνες που ονομάζονται πουρίνες. Στην περίπτωση της ουρικής αρθρίτιδας, είτε παράγεται πάρα πολύ ουρικό οξύ στο σώμα είτε αποβάλλεται πολύ λίγο με τα ούρα. Στο 90% των ατόμων με ουρική αρθρίτιδα το πρόβλημα είναι η μειωμένη αποβολή.
Το ουρικό οξύ διαλύεται συνήθως στο αίμα και περνάει από τα νεφρά στα ούρα. Στα άτομα με ουρική αρθρίτιδα το περίσσιο ουρικό οξύ μπορεί να συσσωρευτεί και να σχηματίσει αιχμηρούς κρυστάλλους, που συσσωρεύονται στην άρθρωση και στους περιβάλλοντες ιστούς προκαλώντας πόνο και πρήξιμο ως αποτέλεσμα φλεγμονώδους αντίδρασης από τον οργανισμό. Η φυσιολογική τιμή του ουρικού οξέος στο αίμα είναι 3,5-7,2 mg/dL στους άνδρες, 2,6-6,0 mg/dL για τις γυναίκες, και 2,0-5,5 mg/dL για τα παιδιά. Όταν το ουρικό οξύ ξεπεράσει τα 7 mg/dL επέρχεται κορεσμός, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται άλατα, τα οποία με τη μορφή κρυστάλλων εναποτίθενται στο αρθρικό υγρό.
Πάντως, δεν εκδηλώνουν όλοι όσοι έχουν αυξημένο ουρικό οξύ στο αίμα (υπερουριχαιμία) συμπτώματα ουρικής αρθρίτιδας. Από την άλλη πλευρά, το 30% των ασθενών με οξεία ουρική αρθρίτιδα έχει φυσιολογικό ουρικό οξύ στο αίμα.
Η ουρική αρθρίτιδα προσβάλλει συνήθως την άρθρωση του μεγάλου δακτύλου του ποδιού αλλά και τους αστραγάλους, τα γόνατα και κάποιες φορές τα χέρια και τους αγκώνες. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο που έχει ονομαστεί ποδάγρα (από το πους + άγρα = παγίδα για τα πόδια).
Σημειώστε ότι η πίεση από ένα τραυματισμό, όπως ένα κάταγμα οστού ή μία χειρουργική επέμβαση, μπορεί να προκαλέσουν κρίση ουρικής αρθρίτιδας. Η κρίση ουρικής αρθρίτιδας εκδηλώνεται μέσα σε ώρες. Μία άρθρωση αρχίζει να πονάει έντονα και η περιοχή γύρω της γίνεται ζεστή, κόκκινη και πρήζεται. Η άρθρωση παραμένει επώδυνη για πολλές ημέρες. Η ενόχληση υποχωρεί συνήθως σταδιακά μέσα στις επόμενες 1 με 2 εβδομάδες.
Σημεία και συμπτώματα
- Ξαφνικός έντονος πόνος σε μία μόνο άρθρωση, συχνά στη βάση του μεγάλου δακτύλου του ποδιού.
- Διόγκωση, ερυθρότητα και θερμότητα στους ιστούς που περιβάλλουν την άρθρωση.
Η διατροφή
Άλλοι παράγοντες που μπορεί να συμβάλουν στην ουρική αρθρίτιδα αφορούν τη διατροφή.
Η ουρικη αρθριτιδα έχει τη φήμη μίας νόσου που προκαλείται από την υπερβολική κατανάλωση φαγητού και ποτού -τον 18ο αιώνα είχε χαρακτηριστεί ως η νόσος των βασιλιάδων. Αν και κάτι τέτοιο μπορεί να συμβάλει στο πρόβλημα, η ουρική αρθρίτιδα μπορεί να εκδηλωθεί οποιαδήποτε στιγμή χωρίς εμφανή λόγο.
Η κατανάλωση τροφών με πολλές πουρίνες – κρέατα, αντσούγιες, ρέγκες, σκουμπριά, σπαράγγια μανιτάρια- η κατανάλωση αλκοόλ, η παχυσαρκία, η υψηλή χοληστερίνη ο διαβήτης και η λήψη συγκεκριμένων φαρμάκων (η λήψη ενός θειαζιδικού διουρητικού για την υπέρταση μπορεί να εμποδίζει την ικανότητα των νεφρών να αποβάλλουν το ουρικό οξύ από το σώμα) είναι παράγοντες της ουρικής αρθρίτιδας. Πάντως μόνο το 1/3 των πουρινών που υπάρχουν στο σώμα μας προέρχονται από τη διατροφή, ενώ τα 2/3 προέρχονται από την ενδογενή παραγωγή.
Τα τελευταία χρόνια έχει ενοχοποιηθεί η μεγάλη κατανάλωση ζάχαρης και ιδιαίτερα φρουκτόζης στη διατροφή (η φρουκτόζη χρησιμοποιείται συχνά ως γλυκαντικό σε διάφορα έτοιμα προϊόντα και κυρίως στα αναψυκτικά).
Οι χυμοί κερασιών και άλλων φρούτων με σκούρο χρώμα (όπως τα κόκκινα σταφύλια και τα μούρα) μπορεί να είναι προστατευτικοί και να μειώνουν τον κίνδυνο νέων κρίσεων. Κάποιες μελέτες έδειξαν ότι η βιταμίνη C βοηθάει σημαντικά στην πρόληψη και αντιμετώπιση της πάθησης γιατί βοηθάει τα νεφρά να αποβάλλουν μεγαλύτερες ποσότητες ουρικού οξέος στα ούρα.
Η καθημερινή χαμηλή δόση ασπιρίνης μπορεί επίσης να αυξήσει τα επίπεδα του ουρικού οξέος στο αίμα μειώνοντας την απέκκριση του.
Διάγνωση
Για την επιβεβαίωση της διάγνωσης και τον αποκλεισμό της λοίμωξης ως αιτία, δηλαδή της σεπτικής αρθρίτιδας, ο γιατρός μπορεί να συλλέξει υγρό από την προσβεβλημένη άρθρωση για να ελέγξει για κρυστάλλους ουρικού οξέος μέσα στα λευκά αιμοσφαίρια.
Μπορεί επίσης να ζητήσει εξετάσεις αίματος, για να ελέγξει τα επίπεδα ουρικού οξέος. Ωστόσο, οι εξετάσεις αίματος μπορεί να είναι παραπλανητικές, επειδή τα επίπεδα μπορεί να είναι σχεδόν φυσιολογικά κατά τη διάρκεια της οξείας κρίσης ουρικής αρθρίτιδας. Επιπλέον, πολλά άτομα με υψηλές τιμές ουρικού οξέος δεν εκδηλώνουν ποτέ ουρική αρθρίτιδα.
Η μακροχρόνια συσσώρευση ουρικού οξέος μπορεί να προκαλέσει εξογκώματα (τόφοι) ακριβώς κάτω από το δέρμα. Τα πιο κοινά σημεία είναι ο χόνδρος του αυτιού, οι αγκώνες και οι αχίλλειοι τένοντες. Σπανίως δημιουργούνται πέτρες στα νεφρά από τη συσσώρευση ουρικού οξέος.
Πόσο σοβαρή είναι η ουρική αρθρίτιδα; Αφού η κρίση ουρικής αρθρίτιδας έχει ολοκληρώσει την πορεία της -γενικά μέσα σε λίγες ημέρες και όχι περισσότερο από λίγες εβδομάδες-, η προσβεβλημένη άρθρωση επιστρέφει συνήθως στο φυσιολογικό.
Μπορεί να μην υπάρξει άλλη κρίση ή μπορεί να εκδηλωθούν αρκετές φορές το χρόνο. Αν δεν αντιμετωπιστούν με την κατάλληλη θεραπεία, η πάθηση μπορεί να τραυματίσει μόνιμα τις προσβεβλημένες αρθρώσεις και οι εναποθέσεις ουρικού οξέος μπορεί να προκαλέσουν διαταραχές στα νεφρά με αποτέλεσμα τελικά να εκδηλωθεί πέτρα στα νεφρά.
Θεραπεία
Η οξεία κρίση ουρικής αρθρίτιδας αντιμετωπίζεται γενικά με μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα, που ακολουθούνται από άλλα φάρμακα, για να εμποδίσουν την τυχόν υποτροπή. Αλλαγές στον τρόπο ζωής μπορούν ακόμα να προλάβουν την υποτροπή.
Φάρμακα. Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα, όπως η ιβουπροφαίνη (Brufen κ.ά.), η ναπροξαίνη (Naprosyn) και άλλα είναι η θεραπεία που προτείνεται για την οξεία κρίση ουρικής αρθρίτιδας. Το φάρμακο κολχικίνη χρησιμοποιείται εδώ και αιώνες για τη μείωση του πόνου και του πρηξίματος από το οξύ επεισοδίου. Όμως είναι πιθανότερο να προκαλέσει γαστρεντερικές ενοχλήσεις και τοξικότητα σε σχέση με τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα. Μία άλλη επιλογή θεραπείας είναι η κορτιζόνη, είτε με τη μορφή χαπιού είτε σαν ένεση στην προσβεβλημένη άρθρωση.
Όταν το επεισόδιο τεθεί υπό έλεγχο, ο γιατρός μπορεί να συστήσει τρόπους πρόληψης, για να διατηρηθούν τα επίπεδα του ουρικού οξέος χαμηλά και να αποφευχθεί υποτροπή. Αυτό γίνεται συνήθως με τη λήψη φαρμάκων, όπως η αλλοπουρινόλη (Soluric, Zyloric), για μήνες ή και χρόνια.
Προσωπική φροντίδα. Αν και οι γιατροί δε θεωρούν πια την τροφή και το ποτό ως τη βασική αιτία ουρικής αρθρίτιδας, οι αλλαγές στον τρόπο ζωής μπορεί να βοηθήσουν. Αν έχετε ουρική αρθρίτιδα, περιορίστε ή αποφύγετε το αλκοόλ, διατηρήστε ένα υγιές βάρος και αποφύγετε τα φαγητά με πολλές πουρίνες, όπως οι σαρδέλες, οι αντσούγιες και το κρέας. Μην κάνετε «μοντέρνες» δίαιτες. Η δίαιτα που αποσκοπεί στη γρήγορη απώλεια βάρους μπορεί να προκαλέσουν οξεία κρίση ουρικής αρθρίτιδας. Αποφύγετε να τρώτε έτοιμα προϊόντα και ιδιαίτερα αναψυκτικά που είναι παραγεμισμένα με φρουκτόζη και ζάχαρη. Το μόριο της ζάχαρης αποτελείται από ένα μόριο γλυκόζης και ένα μόριο φρουκτόζης.
Αν λαμβάνετε φάρμακα, όπως η αλλοπουρινόλη, για την πρόληψη μελλοντικών κρίσεων ουρικής αρθρίτιδας, μη σταματάτε απότομα το φάρμακο, γιατί μπορεί να προκληθεί οξεία κρίση. Επιπλέον, αν ξεκινήσετε τη λήψη αλλοπουρινόλης κατά τη διάρκεια μίας κρίσης, μπορεί να την επιδεινώσετε και να την παρατείνεται.
