Διαβήτης και συμπληρώματα διατροφής: Eναλλακτική αντιμετώπιση

Τα αντιοξειδωτικά, οι διαλυτές φυτικές ίνες, οι σπόροι, οι ρίζες φυτών και πολλά άλλα εναλλακτικά προϊόντα διατροφής διαφημίζονται ως φυσική αντιμετώπιση του διαβήτη επειδή μειώνουν τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα ή επειδή αποτρέπουν τις επιπλοκές του διαβήτη.

Ωστόσο, πριν εφαρμόσετε οποιαδήποτε εναλλακτική αγωγή, συμβουλευτείτε τον γιατρό σας, καθώς τα συμπληρώματα διατροφής μπορεί να έχουν παρενέργειες και να αποδειχθούν επικίνδυνα για την υγεία σας. Κάποιοι καταφεύγουν στο βελονισμό, αλλά τα αποτελέσματα του δεν είναι πάντα απόλυτα ξεκάθαρα.

Ο διεθνής ερευνητικός οργανισμός Natural Standard που συγκεντρώνει και συνοψίζει πληροφορίες σχετικά με τις συμπλη­ρωματικές και εναλλακτικές θεραπείες, ασχολείται σήμερα με την επιστημονική επαλήθευση των υφιστάμενων ενδείξεων σχετικά με τα διάφορα προϊόντα. Από τα τέλη του 2011, ασχολείται με μια σει­ρά συμπληρωμάτων για την αντιμετώπιση του διαβήτη ή των επι­πλοκών του, καθώς υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία για την απο­τελεσματικότητα τους, τα οποία συνοψίζονται παρακάτω. Υπάρχει επίσης μια άλλη σειρά συμπληρωμάτων η αποτελεσματικότητα της οποίας δεν έχει διευκρινιστεί ακόμα, είναι αμφιλεγόμενη ή δεν υπάρχουν ακόμα αρκετές επιστημονικές αποδείξεις.

Τα συμπληρώματα διατροφής

Προτού επιλέξετε κάποια εναλλακτική αγωγή, καλό είναι να γνωρίζετε τα ακόλουθα. Πρώτον: όπως και τα φάρμακα, τα συμπληρώ­ματα διατροφής μπορεί να έχουν παρενέργειες και κάποια μπορεί να αποδει­χθούν επικίνδυνα για την υγεία, ιδιαίτερα για όσους παίρνουν άλλα συνταγογραφημένα φάρμακα, το οποίο συμβαίνει συχνά με τους διαβητικούς. Δεύτερον: η αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) δεν ρυθμίζει την ποιότητα και την καθαρότητα των συμπληρωμάτων διατροφής. Κάποια μπορεί να περιέχουν μικρότερη ή μεγαλύτερη ποσότητα από τα ενεργά συ­στατικά που αναφέρονται στην ετικέτα τους ή μπορεί να περιέχουν ακόμα και επικίνδυνες ουσίες.

Τέλος, το Εθνικό Κέντρο Συμπληρωματικής και Εναλλακτικής Ιατρικής (National Center for Complementary and Alternative Medicine-NCCAM) υποστηρίζει ότι δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι τα συμπληρώματα έχουν σημαντικά οφέ­λη για την αντιμετώπιση του διαβήτη ή των επιπλοκών του. Ο ίδιος οργανισμός τονίζει επίσης πόσο σημαντικό είναι να μην υποκαθί­σταται η συμβατική ιατρική αγωγή με αυτά τα εναλλακτικά φάρ­μακα. Αν σκέφτεστε να υποκαταστήσετε την αγωγή που λαμβάνετε για τον διαβήτη με κάποια εναλλακτική θεραπεία, συμβουλευτείτε πρώτα τον γιατρό σας.

Α-λιποϊκό οξύ

To Α-λιποϊκό οξύ (ALA) είναι ένα αντιοξειδωτικό (προλαμβάνει τις κυτταρικές βλάβες) που περιέχεται σε διάφορες τροφές, μεταξύ των οποίων το συκώτι, το σπανάκι, το μπρόκολο οι ντομάτες, το πράσινο μπιζέλι και τα λαχανάκια βρυξελλών. Οι μελέ­τες αποδεικνύουν ότι το ALA μπορεί να βελτιώσει τα επίπεδα σακ­χάρου στο αίμα των διαβητικών. Κάποιες μελέτες αποδεικνύουν ότι αυτό το συμπλήρωμα μπορεί να έχει οφέλη όσον αφορά τους πόνους στο νευρικό σύστημα που σχετίζονται με τον διαβήτη αλλά σύμφωνα με κάποιες άλλες μελέτες δεν είναι αποτελεσματικό.

Παρενέργειες και προφυλάξεις. Οι μεγάλες δόσεις (πάνω από 1.200 mg τη μέρα) μπορεί να προκαλέσουν ναυτία, εμετό και ίλιγγο. To Α-λιποϊκό οξύ μπορεί να μεταβάλει την ευαισθησία του οργανισμού στην ινσουλίνη, γι’ αυτό πρέπει να χρησιμο­ποιείται με προσοχή, ιδιαίτερα αν συνδυάζεται με φάρμακα που μειώνουν το επίπεδο σακχάρου στο αίμα. Καθώς μπορεί να με­ταβάλει τα ορμονικά επίπεδα του θυρεοειδή, πρέπει να χρησιμο­ποιείται με προσοχή, αν συνδυάζεται με φάρμακα για προβλή­ματα του θυρεοειδή.

Β-γλυκάνη

Πρόκειται για μια διαλυτή φυτική ίνα που περιέχεται στα κυτταρικά τοιχώματα της βρώμης, του κριθαριού και άλλων φυτών, όπως και σε μερικά βακτήρια, μύκητες και μαγιές.

Σύμφωνα με διάφορες μελέτες, οι β-γλυκάνες των τροφών (ιδιαίτερα αυτές του κριθαριού και της βρώμης) και των συμπληρωμάτων διατροφής μπορούν να ελέγξουν τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Επίσης, υπάρχουν σημαντικά στοιχεία που αποδεικνύουν τη θετική τους δράση στα επίπεδα χοληστερόλης. Πράγματι, η FDA ενέκρινε μια δήλωση που ισχυρίζεται ότι οι τροφές που περιέχουν β-γλύκανες μπορούν να συμβάλλουν στην πρόληψη καρ­διακών παθήσεων, όταν λαμβάνονται σε συνδυασμό με μια διατροφή χαμηλή σε κακά λιπαρά.

Παρενέργειες. Η β-γλυκάνη μπορεί να προκαλέσει σοβαρές γαστρεντερικές βλάβες, όταν λαμβάνεται μαζί με ασπιρίνη ή άλλα αντιφεγμονώδη μη στεροειδή, όπως η ιβουπροφένη. Πρέπει να χρησιμοποιείται με προσοχή, αν λαμ­βάνεται μαζί με φάρμακα που μειώνουν το επίπεδο σακχάρου στο αίμα.

Πικρό πεπόνι

Το πικρό πεπόνι είναι συγγενής του γλυκού πεπονιού και του πεπονιού κανταλούπε. Τρώγεται ως λαχανικό στην Ινδία και σε άλλα μέρη της Ασίας.

Σύμφωνα με μια μελέτη, ένα εκχύλισμα από τη σάρκα αυτού του λαχανικού μειώνει τα επίπεδα γλυκόζης στους δια­βητικούς. Μια άλλη μελέτη ανακάλυψε ότι η χρήση ενός ενέσιμου παρασκευάσματος βελτίωσε τα επίπεδα γλυκόζης στα άτομα με δια­βήτη τύπου 1 όχι όμως και σε αυτά με διαβήτη τύπου 2. Μεταξύ των δραστικών συστατικών του είναι η τσαραντίνη, η μομορδίνη και πε­πτίδια παρόμοια με την ινσουλίνη (γνωστά και ως φυτική ινσουλίνη) τα οποία πιστεύεται ότι μειώνουν τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα.

Παρενέργειες. Το πικρό πεπόνι μπορεί να προκαλέσει γαστρεντερικούς πόνους και υπογλυκαιμικό κώμα, ιδιαίτερα αν καταναλώνεται μαζί με σουλφονυλουρίες, και να προκαλέσει ακαριαία αποβολή, γι’ αυτό και οι γυναίκες σε γόνιμη ηλικία θα πρέπει να το αποφεύγουν. Μπορεί ακόμα να προκαλέσει σοβαρές μορφές αναιμίας.

Χρώμιο

Το χρώμιο είναι ένα ιχνοστοιχείο που περιέχεται στους ολόκλη­ρους σπόρους, το μπρόκολο, το κρέας, τους ξηρούς καρπούς και τον κρόκο του αυγού. Μια έκθεση του 2007 που δημοσιεύθηκε στο ιατρικό περιοδικό Diabetes Care, συγκέντρωσε τα αποτελέσματα 41 μελετών οι οποίες, αθροιστικά, έδειχναν ότι τα συμπληρώματα χρωμίου μειώνουν τα επίπεδα HbAlc κατά 0,6% κατά μέσο όρο και ότι βελτιώνουν ελαφρά τα επίπεδα γλυκόζης σε κάποιους διαβητι­κούς.

Τα σχετικά στοιχεία όμως είναι περιορισμένα, καθώς σχεδόν οι μισές μελέτες ήταν χαμηλής ποιότητας, και οι ειδικοί δεν συμ­φωνούν όσον αφορά το φυσιολογικό επίπεδο αυτού του μετάλλου στον οργανισμό. Οι ελλείψεις φαίνεται να παρουσιάζονται μόνο σε άτομα με κακή διατροφή.

Παρόλο που η FDA ενέκρινε μια συγκρα­τημένη δήλωση, σύμφωνα με την οποία το πικολινικό χρώμιο (η πιο συνηθισμένη μορφή του) μπορεί να αυξήσει την ευαισθησία του οργανισμού στην ινσουλίνη, η επίσημη θέση της Αμερικανικής Διαβητολογικής Εταιρείας (ADA) είναι ότι δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία που να επιβεβαιώνουν ότι η λήψη αυτών των συμπληρωμάτων είναι ωφέλιμη.

Παρενέργειες και προφυλάξεις. Οι αυξημένες δόσεις χρω­μίου μπορεί να προκαλέσουν βλάβες στα νεφρά. Αν το χρώ­μιο λαμβάνεται μαζί με σουλφονυλουρίες ή γλινίδες, μπορεί να προκαλέσει υπογλυκαιμία. Η βιταμίνη C μπορεί να αυξήσει την απορρόφηση χρωμίου και τα κορτικοστεροειδή να την μειώσουν.

Τζίνσενγκ

Εδώ και αιώνες, η ασιατική ιατρική χρησιμοποιεί τις ρίζες αυτού του φυτού αργής ανάπτυξης. Τόσο το ασιατικό όσο και το αμερι­κανικό τζίνσενγκ φαίνεται ότι μειώνουν το επίπεδο σακχάρου στο αίμα των διαβητικών και μπορούν να βελτιώσουν ελαφρά τις τιμές HbAlc, ίσως επειδή μειώνουν την απορρόφηση υδατανθράκων στο συκώτι και αυξάνουν τη μεταφορά και την απορρόφηση ινσουλίνης.

Παρενέργειες και προφυλάξεις. Η πιο συνηθισμένη παρε­νέργεια είναι η αϋπνία. Μπορεί επίσης να προκαλέσει άγχος, πονοκεφάλους και να αυξήσει την αρχηριακή πίεση. Δεδομέ­νου όχι το τζίνσενγκ μπορεί να αποδυναμώσει τις επιδράσεις της βαρφαρίνης και των διουρητικών φαρμάκων, καθώς και να ενι­σχύσει τις επιδράσεις των οιστρογόνων, ορισμένων αναλγητικών και αντικαταθλιπτικών, όσοι παίρνουν τέτοιου είδους φάρμακα πρέπει να αποφεύγουν αυτό το βότανο. Το τζίνσενγκ μπορεί να προκαλέσει υπογλυκαιμία, αν συνδυαστεί μαζί με σουλφονυ­λουρίες ή γλινίδες.

Γύμνεμα

Αυτός ο ξυλώδης αναρριχητικός θάμνος (Gymnema sylvestre) που χρησιμοποιείται στην αγιουρβεδική ιατρική, φυτρώνει στα τροπικά δάση της Ινδίας. Τα φύλλα του περιέχουν ενώσεις που πιστεύεται όχι ενισχύουν τη δράση της ινσουλίνης, και όχι ενεργοποιούν και αυξάνουν την ποσότητα των β-κυττάρων. Επιπλέον, τα εκχύλισματα των φύλλων περιέχουν επίσης ουσίες που επεμβαίνουν στους γευστικούς κάλυκες και μεταβάλλουν την ικανότητα αίσθησης του γλυκού και του πικρού, γεγονός που μπορεί να μειώσει την επιθυμία για γλυκές τροφές (μια άλλη πιθανή αιτία μπορεί να είναι όχι το γύμνεμα μειώνει το επίπεδο σακχάρου στο αίμα).

Παρενέργειες και προφυλάξεις. Δεν είναι γνωστές κάποιες παρενέργειες, αλλά το γύμνεμα μπορεί να προκαλέσει υπογλυκαιμία αν συνδυαστεί με σουλφονυλουρίες ή γλινίδες.

Βότανα με ασαφή στοιχεία για την αντιμετώπιση του διαβήτη

Δεν υπάρχουν σαφή επιστημονικά στοιχεία που να συνιστούν τις παρακάτω ουσίες για την αντιμετώπιση του διαβήτη, σύμφωνα με αναλύσεις του οργανισμού Natural Standard: αλφάλφα, αλόη βέρα, αναστολείς της αμυλάσης, αραβινογαλακτάνες, αραβινοξυλάνες, αργινίνη, ασβαγκάντα, αστράγαλος ο τραγάκανθος, μπανάμπα, ζαχαρότευτλο, μπερμπερίνη, κράνμπερι, βιοτίνη, μαύρο τσάι, κολλιτσίδα, χρυσάνθεμο, ταραξάκο, νάρδος, έλαιο οινοθήρας, τριγωνέλλα, σύκο, λιναρόσπορος, γλυκοζαμίνη, πράσινο τσάι, ιερός βασιλικός, μέλι, βούτυρο γιακ, φυτό kudzu, λ-καρνιτίνη, λουτεΐνη, μανιτάρι γκριφόλα (μαιτάκε), γαϊδουράγκαθο, μυρκία, νιασίνη, φραγκοσυκιά, κρεμμύδι, ψύλλιο, πυκνογενόλη, κόκκινο τριφύλλι, ρύζι κόκκινης μα­γιάς, μανιτάρι ρέισι, κάρδαμο, θαλάσσια φύκια, σόγια, σπιρουλίνα, στέβια, ταυρίνη, εκχύλισμα θυμαριού, βιταμίνη D, βιταμίνη Ε, λευκό μαρούβιο και ψευδάργυρος.

Τα επιστημονικά στοιχεία των ερευνών δείχνουν ότι τα παρακάτω συμπληρώματα δεν έχουν αποτέ­λεσμα: συνένζυμο Q10, σκόρδο, ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, σελήνιο.