Η ημικρανία είναι η τρίτη πιο διαδεδομένη ασθένεια στον κόσμο και ταλαιπωρεί δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους. Στην πραγματικότητα, σχεδόν 1 στα 4 νοικοκυριά σε ορισμένες χώρες όπως είναι οι ΗΠΑ περιλαμβάνει κάποιον με ημικρανία.
Η ημικρανία δεν είναι απλώς ένας πονοκέφαλος, αλλά περιλαμβάνει επίσης μια συλλογή συσχετιζόμενων συμπτωμάτων που μπορεί να είναι εξουθενωτικά. Αυτά περιλαμβάνουν ναυτία, έμετο, ευαισθησία στο φως και ζάλη.
Συχνά οι άνθρωποι αγωνίζονται να προσδιορίσουν τι προκαλεί τις ημικρανίες τους. Μπορεί να είναι περιβαλλοντικό, ορμονικό, γενετικό, δευτερογενές σε μια υποκείμενη ασθένεια ή να προκαλείται από ορισμένα τρόφιμα, όπως το τυρί, το κόκκινο κρασί ή τη σοκολάτα. Ένα συστατικό στα τρόφιμα που έχει λάβει μεγάλη προσοχή τα τελευταία χρόνια είναι η γλουτένη -μια πρωτεΐνη που βρίσκεται στο σιτάρι, τη σίκαλη και το κριθάρι. Ορισμένοι διατροφολόγοι που ειδικεύονται στη διαχείριση πονοκεφάλου, συχνά βάζουν τους ασθενείς τους να δοκιμάσουν μια δίαιτα ελεύθερη γλουτένης.
Κοιλιοκάκη έναντι ευαισθησίας στη γλουτένη
Όταν κάποιος πάσχει από κοιλιοκάκη –μια πεπτική διαταραχή που προκαλείται από μια αυτοάνοση απόκριση στη γλουτένη– υπάρχει σαφής σχέση μεταξύ των πονοκεφάλων τύπου ημικρανίας και της γλουτένης. Η γλουτένη ενεργοποιεί τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος να απελευθερώσουν αντισώματα για να επιτεθούν σε ουσίες που το σώμα βλέπει ως ξένες.
Όταν κάποιος χωρίς κοιλιοκάκη τρώει γλουτένη, αυτή πηγαίνει στο γαστρεντερικό σωλήνα όπου διασπάται η τροφή και απορροφώνται τα θρεπτικά συστατικά, αλλά θεωρείται ότι σε πολλούς ανθρώπους αυτή η διάσπαση δεν είναι ικανοποιητική. Στην περίπτωση της κοιλιοκάκης, το ανοσοποιητικό σύστημα αυτού του ατόμου βλέπει τη γλουτένη ως ξένη ουσία (όπως έναν ιό ή βακτήριο) και της επιτίθεται με ένα συγκεκριμένο αντίσωμα –αυτοαντισώματα ορού τρανσγλουταμινάσης (TG) 2– για να καταστρέψει τη γλουτένη.
Το πρόβλημα είναι ότι οι υγιείς ιστοί του ίδιου του ατόμου καταστρέφονται σε αυτή τη διαδικασία. Με άλλα λόγια, όταν τα άτομα που είναι ευαίσθητα στη γλουτένη την καταναλώνουν, το ανοσοποιητικό σύστημα βλέπει αυτήν την πρωτεΐνη ως εισβολέα και δημιουργεί αντισώματα για να συλλάβει και να καταστρέψει την πρωτεΐνη. Εάν η πρωτεΐνη βρίσκεται στο γαστρεντερικό σωλήνα ή έχει απορροφηθεί από άλλα όργανα, τα αντισώματα αναζητούν την πρωτεΐνη και επιτίθενται σε οποιονδήποτε ιστό φιλοξενεί τη γλουτένη.
Αυτό πυροδοτεί μια φλεγμονώδη αντίδραση που θέτει το σώμα σε εγρήγορση τραυματίζοντας διάφορα υγιή όργανα. Στη συνέχεια, τα όργανα απελευθερώνουν μόρια που προκαλούν διαρροή στα αιμοφόρα αγγεία και απελευθερώνουν νερό, ηλεκτρολύτες και πρωτεΐνες στους ιστούς και προκαλούν πρήξιμο.
Αυτή είναι μια φλεγμονώδης απόκριση που επηρεάζει ολόκληρο το σώμα, όχι μόνο τον εγκέφαλο. Εκτός από πονοκεφάλους, μπορεί να προκαλέσει ευρύτερα συμπτώματα όπως γαστρεντερικά προβλήματα, κόπωση και μαθησιακές δυσκολίες, για να αναφέρουμε μόνο μερικά.
Βήμα προς βήμα, πώς η γλουτένη οδηγεί σε ημικρανίες
Αλλά μόνο η εξέταση της φλεγμονώδους αντίδρασης ενός ατόμου με δυσανεξία στη γλουτένη δεν παρέχει την πλήρη εικόνα για τη σχέση της γλουτένης με την ημικρανία. Τα τελευταία χρόνια οι επιστήμονες έχουν κατανοήσει καλύτερα πώς και γιατί εμφανίζονται οι ημικρανίες. Η ημικρανία θεωρείται πλέον μια γενετική πάθηση που απαντάται εντός οικογενειών.
Οι πρώτες θεωρίες πρότειναν ότι οι ημικρανίες εμφανίστηκαν λόγω της διεύρυνσης ή της διαστολής των αιμοφόρων αγγείων. Αλλά τώρα οι νευρολόγοι συνειδητοποιούν ότι αυτό δεν είναι όλη η ιστορία. Τώρα γνωρίζουμε ότι ο καταρράκτης που οδηγεί σε ημικρανία περιλαμβάνει τα νεύρα της τριδυμαγγειακής οδού (TVP) -τη συλλογή των νεύρων που ελέγχουν την αίσθηση στο πρόσωπο καθώς και το δάγκωμα και το μάσημα.
Όταν τα νεύρα της τριδυμαγγειακής οδού ενεργοποιούνται, από την παρουσία της γλουτένης για παράδειγμα, προκαλείται απελευθέρωση πολλών χημικών ουσιών συμπεριλαμβανομένης της ισταμίνης, μιας ουσίας που παράγουν τα κύτταρα του ανοσοποιητικού όταν ανταποκρίνονται σε τραυματισμούς, αλλεργιογόνα και φλεγμονώδη συμβάντα. Τα νεύρα της τριδυμαγγειακής οδού παράγουν επίσης ένα έναυσμα που ανακαλύφθηκε πρόσφατα για τις ημικρανίες, ένα πεπτίδιο που σχετίζεται με το γονίδιο της καλσιτονίνης και ονομάζεται CGRP.
Όταν απελευθερώνεται το CGRP προκαλεί τη διαστολή των αιμοφόρων αγγείων στις μήνιγγες -στρώμα του ιστού που προστατεύει τον εγκέφαλο. Καθώς τα αιμοφόρα αγγεία διαστέλλονται, διαρρέουν νερό και πρωτεΐνες στις μήνιγγες, γεγονός που προκαλεί πρήξιμο και ερεθισμό. Το πρήξιμο ενεργοποιεί τα νεύρα που μεταδίδουν μηνύματα σε άλλες περιοχές του εγκεφάλου, συμπεριλαμβανομένου του θαλάμου που δημιουργεί την αντίληψη του πόνου και σχετίζεται με την ημικρανία.
Μια νέα κατηγορία φαρμάκων έχει λάβει έγκριση από τον FDA για την πρόληψη της ημικρανίας. Αυτά τα φάρμακα ονομάζονται μονοκλωνικά αντισώματα CGRP και έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικά στην προληπτική θεραπεία. Σταματούν την είσοδο της πρωτεΐνης CGRP στον υποδοχέα της.
Τι να κάνετε για τα φαγητά που έχουν γλουτένη
Τόσο στην ευαισθησία στη γλουτένη ή στην κοιλιοκάκη, όσο και στην ημικρανία, υπάρχει μια φλεγμονώδης διαδικασία που εμφανίζεται στο σώμα. Η φλεγμονώδης απόκριση στη γλουτένη διευκολύνει την ενεργοποίηση της τριδυμαγγειακής οδού, πυροδοτώντας έτσι ένα επεισόδιο ημικρανίας. Δεν υπήρξε ποτέ μεγάλη μελέτη για το πώς ακριβώς η γλουτένη προκαλεί ημικρανίες, και αυτό είναι κάτι που μπορεί να γίνει στο μέλλον. Τυπικά, η κατανάλωση μιας τροφής θα προκαλέσει την έναρξη της ημικρανίας εντός 15 λεπτών από την έκθεση σε αυτήν την ουσία.
Εάν κάποιος βρεθεί θετικός σε κοιλιοκάκη ή αλλεργία στο σιτάρι, τότε η απάντηση είναι απλή: αφαιρέστε τη γλουτένη από τη διατροφή. Οπότε τίθεται το ερώτημα όταν κάποιος βγει αρνητικός έλεγχος πρέπει να εξαλείψει τη γλουτένη; Συχνά αξίζει να το δοκιμάσετε, γιατί υπάρχει μια κατάσταση που ονομάζεται ευαισθησία στη γλουτένη και η οποία δεν είναι κοιλιοκάκη.
Εάν κάποιος δεν έχει κοιλιοκάκη, αλλά υποφέρει από συμπτώματα ευαισθησίας στη γλουτένη, μια δοκιμή μη κατανάλωσης προϊόντων με γλουτένη είναι συχνά χρήσιμη για τη μείωση της συχνότητας ή της σοβαρότητας της ημικρανίας. Ο λόγος είναι ότι μπορεί η αφαίρεση της γλουτένης να μειώσει τις πιθανότητες μιας φλεγμονώδους απόκρισης που θα ενεργοποιήσει τα νεύρα του τριδύμου και θα προκαλέσει πόνο. Υπάρχουν πολλά προϊόντα χωρίς γλουτένη αυτή τη στιγμή στην αγορά, και αυτό διευκολύνει την αφαίρεση της γλουτένης από τη διατροφή. Πάντως, η εξάλειψη της γλουτένης για τις ημικρανίες είναι ακόμα μια πειραματική μέθοδος.
