Ο καρκίνος του παγκρέατος είναι μια από τις πιο δύσκολα αντιμετωπίσιμες μορφές καρκίνου και συγκαταλέγεται μεταξύ των πιο απειλητικών, κυρίως λόγω της καθυστερημένης διάγνωσής του, που δυσχεραίνει τη θεραπεία του. Ο ρυθμός εμφάνισής του καρκίνου αυτού αυξάνεται, με περισσότερους από 1.000 ασθενείς να διαγιγνώσκονται κάθε μέρα σε όλο τον κόσμο. Η αυξητική τάση – και μάλιστα σε νέους – αποδίδεται από ορισμένους στο πρόχειρο φαγητό, (junk food), μια συνήθεια που γίνεται τρόπος ζωής.
Ο καρκίνος του παγκρέατος εμφανίζεται όταν παθολογικά κύτταρα στο εσωτερικό του παγκρέατος τίθενται εκτός ελέγχου και σχηματίζουν έναν όγκο. Το πάγκρεας είναι ένας αδένας στην κοιλιακή χώρα, ο οποίος βρίσκεται πίσω από το στομάχι και μπροστά από τη σπονδυλική στήλη και έχει δύο κύριες λειτουργίες: την πέψη και τη ρύθμιση του σακχάρου στο αίμα.
Περισσότερο από το 95% των περιστατικών καρκίνου του παγκρέατος αφορούν εξωκρινείς όγκους. Οι όγκοι αυτοί ξεκινούν στα εξωκρινή κύτταρα που παράγουν τα παγκρεατικά ένζυμα, τα οποία βοηθούν στην πέψη. Σε αυτή την κατηγορία, η συντριπτική πλειονότητα των όγκων είναι αδενοκαρκινώματα.
Οι νευροενδοκρινείς όγκοι του παγκρέατος (NET παγκρέατος ή PNET) ευθύνονται για λιγότερο από το 5% των συνολικών όγκων του παγκρέατος. Μπορεί να είναι καλοήθεις ή κακοήθεις και τείνουν να αναπτύσσονται με πιο αργό ρυθμό από εκείνον των εξωκρινών όγκων.
ΤΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ
Ο καρκίνος του παγκρέατος συχνά δεν δίνει κάποιο σημάδι ή προκαλεί κάποιο σύμπτωμα στα πρώιμα στάδιά του, γεγονός που μπορεί να καταστήσει πολύ δύσκολη την έγκαιρη διάγνωσή του. Τα συμπτώματα μπορούν επίσης να είναι ασαφή, να εμφανίζονται, να υποχωρούν και να επανεμφανίζονται, ενώ και η βαρύτητά τους μπορεί να διαφέρει από άτομο σε άτομο. Ο ασθενής μπορεί να μην εμφανίσει κάποια από αυτά ή και όλα τα συμπτώματα.
Τα συμπτώματα μπορεί να προκληθούν από πιο συνηθισμένες καταστάσεις. Μπορούν επίσης να προκληθούν από παθήσεις όπως η παγκρεατίτιδα (φλεγμονή του παγκρέατος), η χολολιθίαση, το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου ή η ηπατίτιδα (φλεγμονή του ήπατος).
- Πόνος στην κοιλιακή χώρα και τη μέση της πλάτης: Ο πόνος στη μέση της πλάτης και την άνω κοιλιακή χώρα θα μπορούσε να προκαλείται από έναν όγκο στο πάγκρεας που πιέζει ή έχει διηθήσει τα νεύρα ή τα όργανα που βρίσκονται κοντά στο πάγκρεας.
- Ανεξήγητη απώλεια βάρους: Η ανεξήγητη απώλεια βάρους μπορεί να είναι ένα πρώιμο σύμπτωμα και μπορεί να προκύψει χωρίς να συνοδεύεται από πόνο ή από εμφανή μεταβολή στην πέψη.
- Ίκτερος – κιτρίνισμα του δέρματος ή των ματιών: Κιτρίνισμα του δέρματος και των ματιών (ίκτερος) που προκαλείται από την υπερβολική παρουσία χολερυθρίνης (ένα συστατικό της χολής) στο αίμα. Ο ίκτερος μπορεί επίσης να οδηγήσει σε κνησμό του δέρματος, αφύσικα σκουρόχρωμα ούρα, καθώς και ανοιχτόχρωμα κόπρανα ή κόπρανα στο χρώμα του πηλού.
- Αλλαγές στις εντερικές συνήθειες: Πολλοί ασθενείς με καρκίνο του παγκρέατος εμφανίζουν διάρροια, δυσκοιλιότητα ή και τα δύο. Διάρροια που συνίσταται σε χαλαρά, υδαρή, λιπαρά ή δύσοσμα κόπρανα μπορεί να προκληθεί από ανεπαρκείς ποσότητες παγκρεατικών ενζύμων στο έντερο.
- Έναρξη διαβήτη: Νεοεμφανιζόμενος διαβήτης σε άτομα ηλικίας άνω των 50 ετών και αιφνίδια μεταβολή των επιπέδων του σακχάρου στο αίμα σε διαβητικά άτομα που είχαν κατά το παρελθόν καλά ελεγχόμενο διαβήτη.
Προβλήματα πέψης: Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν ανορεξία, ναυτία, δυσπεψία και έμετο.
ΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ
Η αιτία των περισσότερων περιστατικών καρκίνου του παγκρέατος είναι άγνωστη, αλλά ερευνητικές μελέτες έχουν ταυτοποιήσει τους ακόλουθους παράγοντες κινδύνου που μπορεί να αυξήσουν την πιθανότητα να αναπτύξει κάποιος καρκίνο του παγκρέατος.
- Οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του παγκρέατος: Εάν η μητέρα, ο πατέρας, ο αδελφός, η αδελφή ή το παιδί ενός ατόμου είχε αναπτύξει καρκίνο του παγκρέατος, τότε ο κίνδυνος ανάπτυξης της νόσου από το συγκεκριμένο άτομο αυξάνεται κατά 2 έως 3 φορές.
- Οικογενειακό ιστορικό άλλων τύπων καρκίνου: Ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του παγκρέατος αυξάνεται εάν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό καρκίνου των ωοθηκών, του μαστού ή του παχέος εντέρου, κληρονομική παγκρεατίτιδα ή οικογενές μελάνωμα.
- Διαβήτης: Ο καρκίνος του παγκρέατος είναι πιο πιθανό να εμφανιστεί σε άτομα με μακροχρόνιο ιστορικό διαβήτη (άνω των 5 ετών). Αυτό μπορεί να είναι επίσης ένα από τα συμπτώματα.
- Παγκρεατίτιδα (χρόνια και κληρονομική): Η χρόνια παγκρεατίτιδα υποδεικνύει αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του παγκρέατος. Ο κίνδυνος αυτός είναι ακόμη υψηλότερος στα άτομα με κληρονομική παγκρεατίτιδα.
- Κάπνισμα: Τα άτομα που καπνίζουν έχουν διπλάσιες πιθανότητες να αναπτύξουν καρκίνο του παγκρέατος σε σύγκριση με τα άτομα που δεν κάπνισαν ποτέ.
- Παχυσαρκία: Τα παχύσαρκα άτομα έχουν κατά 20% αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του παγκρέατος σε σύγκριση με τα άτομα με κανονικό σωματικό βάρος.
- Εθνοτική Καταγωγή: Οι Αφροαμερικανοί και οι Εβραίοι Ασκενάζι έχουν υψηλότερη επίπτωση καρκίνου του παγκρέατος σε σύγκριση με άτομα ασιατικής, ισπανόφωνης ή καυκάσιας προέλευσης.
- Ηλικία: Οι πιθανότητες ανάπτυξης καρκίνου του παγκρέατος αυξάνονται με την αύξηση της ηλικίας. Τα περισσότερα άτομα που διαγιγνώσκονται με καρκίνο του παγκρέατος είναι ηλικίας άνω των 60 ετών.
- Διατροφή: Αν και απαιτείται περαιτέρω έρευνα, μία διατροφή με υψηλή περιεκτικότητα σε κόκκινα και επεξεργασμένα κρέατα μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του παγκρέατος. Μία διατροφή με υψηλή περιεκτικότητα σε φρούτα και λαχανικά μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο.
Να σημειωθεί ότι ο πληθυσμός των μικροβίων σε ένα καρκινικό πάγκρεας έχει βρεθεί να είναι περίπου 1.000 φορές μεγαλύτερος από το υγιές πάγκρεας. Μελέτες έχουν δείξει ότι η απομάκρυνση βακτηρίων από το έντερο και το πάγκρεας μπορεί να επιβραδύνει την ανάπτυξη του καρκίνου και να «αναπρογραμματίσει» τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος του ασθενούς, ώστε να αμύνονται καλύτερα έναντι των καρκινικών κυττάρων. Οι επιστήμονες ελπίζουν ότι, επιφέροντας αλλαγές στο μικροβίωμα, θα βελτιώσουν την αποτελεσματικότητα της χημειοθεραπείας ή της ανοσοθεραπείας, θα επιβραδύνουν τις μεταστάσεις και τελικά θα «φρενάρουν» την επιδείνωση της νόσου. Ορισμένα στοιχεία υποδεικνύουν μια ασθενή συσχέτιση με το ελικοβακτήριο του πυλωρού.
ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΠΑΓΚΡΕΑΤΟΣ
Ο καρκίνος του παγκρέατος έχει το χαμηλότερο ποσοστό επιβίωσης από όλους τους κυριότερους τύπους καρκίνου. Στην Ευρώπη, ο καρκίνος του παγκρέατος ευθύνεται για περισσότερους από 95.000 θανάτους κάθε χρόνο. Ο μέσος χρόνος επιβίωσης μετά τη διάγνωση είναι 4,6 μήνες.
Σε όλες σχεδόν τις χώρες, ο καρκίνος του παγκρέατος είναι ο μοναδικός από τους κύριους τύπους καρκίνου με μονοψήφιο ποσοστό πενταετούς επιβίωσης (2–9%).
Κάθε μέρα διαγιγνώσκονται παγκοσμίως περισσότερα από 1.250 άτομα με καρκίνο του παγκρέατος, ενώ 1.180 άτομα εκτιμάται πως θα χάσουν τη μάχη.
Υπολογίζεται ότι το 2020 θα διαγνωστούν 480.000 νέα περιστατικά παγκοσμίως.
Η θνησιμότητα από καρκίνο του παγκρέατος στην Ευρώπη εμφάνισε αύξηση 5% μεταξύ 1990-2016, σύμφωνα με έκθεση της ευρωπαϊκής οργάνωσης γαστρεντερολόγων United European Gastroenterology (UEG).
ΠΩΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΕΤΑΙ Ο ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΠΑΓΚΡΕΑΤΟΣ;
Η θεραπεία για τον καρκίνο του παγκρέατος εξαρτάται από το πόσο προχωρημένος είναι ο καρκίνος και από τη γενικότερη κατάσταση της υγείας του ασθενούς. Εάν είναι εφικτό, οι χειρουργοί αφαιρούν τον καρκίνο. Η πιο συχνά χρησιμοποιούμενη επέμβαση είναι η διαδικασία Whipple (χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση ολόκληρου ή μέρους του παγκρέατος και άλλων οργάνων). Η χειρουργική επέμβαση συνήθως ακολουθείται από συμπληρωματική χημειοθεραπεία ή και ακτινοθεραπεία.
Για τον μεταστατικό καρκίνο του παγκρέατος (ο οποίος έχει εξαπλωθεί σε άλλα μέρη του σώματος), η αντιμετώπιση μπορεί να περιλαμβάνει χημειοθεραπεία και ορισμένες φορές και ακτινοθεραπεία. Σε έναν ασθενή μπορεί επίσης να προσφερθεί θεραπεία για την ανακούφιση των συμπτωμάτων, καθώς και η δυνατότητα ένταξής του σε μία κλινική δοκιμή.
Ο Δρ. Χρήστος Χριστοδούλου, εκπρόσωπος της Εταιρείας Μελέτης του Καρκίνου του Πεπτικού Συστήματος – ΕΜ-ΚΑΠΕΣ, εξηγεί πως η θεραπευτική αντιμετώπιση του προχωρημένου καρκίνου του παγκρέατος, αποτελεί σήμερα μια μεγάλη πρόκληση για γιατρούς και ερευνητές. «Παρά τη σχετική στασιμότητα που υπήρξε επί δεκαετίες στη θεραπευτική φαρέτρα των ογκολόγων, την τελευταία πενταετία, η χημειοθεραπεία με τη βοήθεια της νανοτεχνολογίας, καθώς και νέες θεραπείες 2ης γραμμής, η ανοσο-ογκολογία (για μια μικρή είναι η αλήθεια ομάδα ασθενών, με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά) έχουν αλλάξει συνολικά το θεραπευτικό τοπίο και μας παρέχουν λύσεις ικανές να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής και την επιβίωση», σημειώνει. «Μέχρι το 1997 δεν υπήρχε κανένα φάρμακο εγκεκριμένο γι’ αυτόν τον καρκίνο, ακολούθησαν 15 άγονα χρόνια, όπου τα τελευταία 5 χρόνια έχουμε νέες θεραπείες που βελτιώνουν αλλά και παρατείνουν τη ζωή» επισημαίνει ο κ. Αρδαβάνης.
Σημαντικές είναι οι εξελίξεις στο κομμάτι της περιεγχειρητικής χημειοθεραπείας, όπου η χορήγηση κάποιων κυτταροτοξικών συνδυασμών μετά ή και πριν το χειρουργείο, μπορεί να οδηγήσουν σε σημαντική αύξηση της επιβίωσης.
Ο χειρουργός Δρ. Χρήστος Αγαλιανός, λέει για τη χειρουργική αντιμετώπιση: «Η πρώιμη διάγνωση είναι από τις βασικότερες προϋποθέσεις για τη χειρουργική αντιμετώπιση της νόσου. Είναι σημαντικό οι ασθενείς να γνωρίζουν πως πρόοδος έχει σημειωθεί και στη χειρουργική αντιμετώπιση του παγκρεατικού καρκίνου αλλά και στην περιεγχειρητική-συμπληρωματική χημειοθεραπεία, με αποτέλεσμα σήμερα η μετεγχειρητική εξέλιξη των ασθενών μας, να είναι σημαντικά καλύτερη από ό,τι στο παρελθόν».
