“Ούτε πολύ νωρίς, ούτε πολύ αργά” είναι το φετινό μήνυμα της Παγκόσμιας Ημέρας Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας, που δίνει το έναυσμα για την πρόληψη και τη θεραπεία του νοσήματος, καθώς και για την εφαρμογή της αντικαπνιστικής νομοθεσίας σε δημόσιους χώρους, δεδομένου ότι το αίτιο της νόσου είναι κατά 90% το κάπνισμα, είτε ενεργητικό είτε παθητικό.
Η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ – COPD) είναι αναμφίβολα ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα υγείας της σύγχρονης εποχής. Για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος του προβλήματος, πρόκειται για την τέταρτη αιτία θανάτου στις ΗΠΑ, ενώ προβλέπεται να σκαρφαλώσει στην τρίτη θέση μέσα στα επόμενα τέσσερα με πέντε χρόνια. Και στην Ελλάδα, οι στατιστικές δείχνουν από ΧΑΠ πάσχουν περίπου 700.000 άτομα τα μισά από τα οποία αγνοούν ότι νοσούν.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια αποτελεί διεθνώς την τέταρτη αιτία θανάτου και υπολογίζεται ότι είναι υπεύθυνη για το 5% περίπου όλων των θανάτων παγκοσμίως. Αναμένεται να αποτελεί την τρίτη αιτία θανάτου και την πέμπτη αιτία αναπηρίας έως το 2030.
Επειδή κυριότερη αιτία της νόσου είναι η χρήση του καπνού, η πρόληψη αφορά κυρίως στην ενημέρωση των ατόμων για τις βλαπτικές συνέπειες του καπνίσματος στην ανθρώπινη υγεία και στην εφαρμογή της Αντικαπνιστικής Νομοθεσίας.
Οι βασικοί παράγοντες κινδύνου για τη ΧΑΠ, εκτός από το κάπνισμα, είναι η ατμοσφαιρική ρύπανση εσωτερικών και εξωτερικών χώρων και η έκθεση σε σκόνη που παράγεται στο πλαίσιο κάποιων επαγγελματικών δραστηριοτήτων και σε χημικά. Η ΧΑΠ εμφανίζεται κύρια σε καπνιστές (ενεργητικό και παθητικό κάπνισμα), αλλά και σε άλλα άτομα χωρίς εμφανή αιτία, στα οποία ίσως υπάρχει κληρονομική επιβάρυνση. Παρουσιάζεται με συμπτώματα βήχα, δύσπνοιας, κόπωσης και συχνά μεγάλη απόχρεμψη (φλέματα). Οι ασθενείς με Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια πάσχουν από μια χρόνια νόσο και αυτό σημαίνει ότι δεν διακόπτεται η φαρμακευτική αγωγή με την αποδρομή των συμπτωμάτων, επειδή υπάρχει ο κίνδυνος της κρίσης (Flare-ups).
Η νόσος μπορεί να προληφθεί ή να ανασταλεί η εξέλιξή της με τη διακοπή του καπνίσματος ή την απομάκρυνση από τον όποιον άλλον εισπνεόμενο βλαπτικό παράγοντα. Όλοι οι καπνιστές άνω των 40 ετών με ιστορικό καπνίσματος τουλάχιστον 10 ετών, που καπνίζουν ένα πακέτο τσιγάρα την ημέρα, πρέπει να υποβάλλονται σε σπιρομέτρηση.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι η αύξηση της σωματικής δραστηριότητας σε ασθενείς με διαγνωσμένη ΧΑΠ κάνει τεράστιο καλό τόσο στη φυσική πορεία της νόσου (λιγότερες παροξύνσεις) όσο και στη μείωση της δύσπνοιας.
Τα συμπτώματα
Τα συμπτώματα της ΧΑΠ είναι:
- Βήχας με αποβολή πτυέλων (ο γνωστός τσιγαρόβηχας)
- Δύσπνοια στην άσκηση και σταδιακά και στην ηρεμία
- Παραγωγή βλέννας
- Αναπνευστικές λοιμώξεις
- Αίσθημα σύσφιγξης στο θώρακα
- Συριγμός
Το πρώτο τυπικό σύμπτωμα της ΧΑΠ)είναι ο βήχας. Εμφανίζεται σε σποραδικούς ρυθμούς αλλά στην πορεία τείνει να γίνει μόνιμος και επίμονος, αποτελώντας τον λεγόμενο «βήχα του καπνιστή».
Η δύσπνοια, δηλαδή η δυσκολία της αναπνοής, είναι ένα επίσης σημαντικό σύμπτωμα που αρχικά κάνει την εμφάνισή του όταν ο ασθενής δραστηριοποιείται (π.χ. άσκηση, τρέξιμο, ακόμα και με το ανέβασμα μιας σκάλας). Όπως και ο βήχας, έτσι και η δύσπνοια σταδιακά επιδεινώνεται, με αποτέλεσμα σοβαρές δυσκολίες στην αναπνοή και συνεχές λαχάνιασμα.
Η σταδιακή φθορά των αεραγωγών, με την εξέλιξη της ασθένειας, τους οδηγεί στην παραγωγή μεγαλύτερων ποσοτήτων βλέννας (απόχρεμψη) σε σχέση με το κανονικό, με φυσικό αποτέλεσμα την μεγάλη ημερήσια παραγωγή πυέλων από τον οργανισμό οι οποίες παίρνουν κίτρινο ή πράσινο χρώμα, ιδίως όταν επιπλέκονται από λοιμώξεις αναπνευστικού.
Το τέταρτο σύμπτωμα της ΧΑΠ είναι να προκληθούν αναπνευστικές λοιμώξεις, με αποτέλεσμα τα τρία προαναφερθέντα συμπτώματα (βήχας, δύσπνοια, βλέννες) είτε να εκδηλώνονται για πρώτη φορά είτε να επιδεινώνονται. Άλλα συμπτώματα είναι το οίδημα των σφυρών, ο συριγμός, η κατάθλιψη, οι διαταραχές του ύπνου ή ακόμα και η απώλεια βάρους.
Κατά τη διάρκεια των συμπτωμάτων, ο ασθενής μπορεί να παρουσιάσει συμπτώματα παρόξυνσης. Οι παροξύνσεις αυτές δεν είναι τίποτε άλλο από την επιδείνωση των συμπτωμάτων του ασθενούς που προκαλούνται κυρίως από ιογενείς λοιμώξεις και σε ορισμένες περιπτώσεις από αλλαγές του καιρού και σκόνη.
Η διάγνωση
Η σπιρομέτρηση είναι η κυριότερη εξέταση για τη διάγνωση της ΧΑΠ. Θεωρείται η πιο ειδική και ευαίσθητη μέθοδος και δείχνει τη λειτουργία των πνευμόνων. Η ακτινογραφία θώρακος ή η οξυμετρία (ανώδυνη μέτρηση του οξυγόνου) είναι εξετάσεις που θα δείξουν το πρόβλημα όταν είναι ήδη προχωρημένο. Στη σπιρομέτρηση ο ασθενής παίρνει μια βαθιά εισπνοή, μέσω ενός σωλήνα συνδεδεμένου σε ένα μηχάνημα (σπιρόμετρο) και στη συνέχεια βγάζει τον αέρα γρήγορα και δυνατά. Σε περίπτωση απόφραξης των βρόγχων, η εξέταση επαναλαμβάνεται μετά την εισπνοή ενός βρογχοδιασταλτικού φαρμάκου.
Βελτίωση της απόφραξης μεγαλύτερη από 12% υποδηλώνει τη συνύπαρξη βρογχικού άσθματος (σύνδρομο αλληλεπικάλυψης ή ACOS). Ο γιατρός σας θα συστήσει ενδεχομένως περαιτέρω εξετάσεις όπως: διάχυση, μέτρηση στατικών όγκων, οξυμετρία στην ηρεμία και στην άσκηση, αξονική τομογραφία θώρακος. Ανάλογα με τα αποτελέσματα της σπιρομέτρησης και τα συμπτώματα των ασθενών περιγράφονται τέσσερα στάδια της νόσου (ήπιο, μέτριο, σοβαρό και πολύ σοβαρό).
Η θεραπεία
Η θεραπεία ξεκινά με τη διακοπή του καπνίσματος, η οποία είναι εξίσου σημαντική με τη φαρμακευτική θεραπεία. Η νόσος επιβραδύνεται, σταματά να εξελίσσεται και τα φάρμακα δρουν αποτελεσματικότερα. Επίσης, συνιστώνται εμβολιασμοί για τη γρίπη (κάθε φθινόπωρο) και τον πνευμονιόκοκκο (κάθε πέντε χρόνια, δύο φορές συνολικά), καθώς μια λοίμωξη του αναπνευστικού μπορεί να οδηγήσει τον ασθενή με ΧΑΠ σε παρόξυνση της νόσου, με σοβαρές επιπτώσεις και κίνδυνο για τη ζωή του.
Η θεραπεία για τη ΧΑΠ περιλαμβάνει:
- Φάρμακα: Εισπνεόμενα βρογχοδιασταλτικά, εισπνεόμενα στεροειδή (σε προχωρημένα στάδια ή σε παροξύνσεις) και Βρογχοδιασταλτικά και αντιφλεγμονώδη χάπια.
- Οξυγόνο: Σε προχωρημένα στάδια της νόσου ή λόγω συνοδών νοσημάτων (σύνδρομο υπνικής άπνοιας, καρδιακή ανεπάρκεια, πνευμονική υπέρταση).
- Πνευμονική αποκατάσταση: Σταδιακή βελτίωση της φυσικής κατάστασης του ασθενούς (γυμναστική), με εκμάθηση σωστής αναπνοής και τρόπων βελτίωσης της δύσπνοιας, σε εξειδικευμένο εργαστήριο.
- Τοποθέτηση βαλβίδων εμφυσήματος στους βρόγχους μέσω βρογχοσκοπίου (απομόνωση των μη λειτουργικών περιοχών των πνευμόνων).
- Χειρουργική αφαίρεση των κατεστραμμένων περιοχών των πνευμόνων (lung volume reduction).
Οι δύο τελευταίες θεραπείες αφορούν ασθενείς με σοβαρή ή πολύ σοβαρή ΧΑΠ, με στόχο τη βελτίωση της δύσπνοιας, χωρίς υψηλά ποσοστά επιτυχίας.
