Άρθρο του Jonathan R Goodman, υποψηφίου PhD Candidate, Human Evolutionary Studies, University of Cambridge.
Μια σημαντική συζήτηση κατά τη διάρκεια της πανδημίας, και στην έρευνα για τις μολυσματικές ασθένειες, είναι γιατί οι μολυσμένοι άνθρωποι πεθαίνουν. Κανένας ιός δεν «θέλει» να σκοτώσει κανέναν, όπως μου είπε κάποτε ένας επιδημιολόγος. Όπως κάθε άλλη μορφή ζωής, στόχος ενός ιού είναι μόνο η επιβίωση και η αναπαραγωγή του.
Υπάρχει ένα ανέκδοτο για την ανοσολογία. Ένας ανοσολόγος και ένας καρδιολόγος απαγάγονται. Οι απαγωγείς τους λένε ότι θα πυροβολήσουν τον έναν και θα ελευθερώσουν αυτόν που έχει κάνει τη μεγαλύτερη συμβολή στην ανθρωπότητα. Ο καρδιολόγος λέει: “Έχω βρει φάρμακα για την καρδιά που έχουν σώσει τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων”. Oι απαγωγείς στρέφονται στον ανοσολόγο. “Εσύ τί έχεις κάνει;” Ο ανοσολόγος αρχίζει να λέει: «Τα πράγματα για το ανοσοποιητικό σύστημα είναι πολύ περίπλοκα και…». Ο καρδιολόγος διακόπτει, λέγοντας στους απαγωγείς: “Παρακαλώ πυροβολήστε με αμέσως”.
Πράγματι, το ανοσοποιητικό σύστημα είναι τόσο περίπλοκο που χάνει κανείς την υπομονή του. Πρόκειται για ένα παράλογα περίπλοκο δίκτυο κυττάρων και μορίων που μας προστατεύει από επικίνδυνους ιούς και άλλα μικρόβια. Αυτά κύτταρα και μόρια καλούν, ενισχύουν και μεταμορφώνουν το ένα το άλλο. Και όλα έχουν περίεργα ονόματα σαν να είναι κωδικοί πρόσβασης: CD8 +, IL-1β, IFN-γ κλπ.
Η ανοσολογία μπερδεύει τους πάντες. Ακόμη και η λέξη ανοσία δεν είναι μια ξεκάθαρη έννοια για το πλατύ κοινό. Όταν τη χρησιμοποιούν οι ανοσολόγοι, εννοούν ότι το ανοσοποιητικό σύστημα έχει ανταποκριθεί σε ένα παθογόνο -π.χ. παράγοντας αντισώματα ή άλλα αμυντικά κύτταρα. Συχνά το ευρύ κοινό πιστεύει ότι η ανοσία προστατεύει από μια μόλυνση. Αλλά μια ανοσοαπόκριση δεν παρέχει απαραιτήτως ικανοποιητική προστασία. Όλα εξαρτώνται από το πόσο αποτελεσματικά, πολυάριθμα και ανθεκτικά είναι τα αντισώματα και άλλες γραμμές άμυνας. Η ανοσία, λοιπόν, είναι συνήθως θέμα βαθμού, και όχι κάτι απόλυτο. Και ένα ερώτημα είναι γιατί μερικοί άνθρωποι γίνονται άρρωστοι και άλλοι όχι ύστερα από την εισβολή ενός μικροβίου;
Υπάρχουν στοιχεία που υποδηλώνουν ότι συχνά αυτό που σκοτώνει δεν είναι ο ιός ή κάποιο άλλο παθογόνο αλλά το ανοσοποιητικό σύστημα. Σε μια προσπάθεια να βρει και να σκοτώσει τον ιό που εισβάλλει, το σώμα μπορεί να βλάψει τα κύρια όργανα, συμπεριλαμβανομένων των πνευμόνων και της καρδιάς. Αυτό έχει οδηγήσει ορισμένους γιατρούς να επικεντρωθούν στη μείωση της ανοσολογικής απόκρισης ενός μολυσμένου ασθενούς για να τον σώσουν.
Τα συμπτώματα είναι κοινωνικό σήμα
Και καθώς αυτό φαίνεται να ισχύει σε πολλές περιπτώσεις, προκύπτει ένα εξελικτικό παζλ: ποιο είναι το νόημα του ανοσοποιητικού συστήματος εάν ο υπερβάλλον ζήλος του μπορεί να σκοτώσει τον ίδιο τον άνθρωπο;
Η απάντηση μπορεί να βρίσκεται στην εξελικτική ιστορία της ανθρωπότητας: η ανοσία μπορεί να αφορά τόσο την επικοινωνία και τη συμπεριφορά όσο και την κυτταρική βιολογία. Και στο βαθμό που οι ερευνητές μπορούν να κατανοήσουν αυτές τις ευρείες προελεύσεις του ανοσοποιητικού συστήματος, μπορεί να είναι σε καλύτερη θέση για να βελτιώσουν τις έρευνές τους.
Η έννοια ενός “συμπεριφορικού” ανοσοποιητικού συστήματος δεν είναι νέα. Σχεδόν όλοι οι άνθρωποι αισθάνονται μερικές φορές αηδία ή αποστροφή -συνήθως επειδή ό, τι μας έκανε να αισθανόμαστε έτσι αποτελεί απειλή για την υγεία μας. Και δεν είναι μόνο ο άνθρωπος που έχει αυτές τις αντιδράσεις. Η έρευνα δείχνει ότι ορισμένα ζώα αποφεύγουν άλλα που παρουσιάζουν συμπτώματα ασθένειας. Η πρόσφατη θεωρητική έρευνα προτείνει κάτι περισσότερο: οι άνθρωποι είναι πιθανό να δείχνουν μεγαλύτερη συμπόνια σε εκείνους που παρουσιάζουν συμπτώματα ασθένειας ή τραυματισμού.
Υπάρχει ίσως λόγος, γιατί οι άνθρωποι τείνουν να φωνάζουν όταν πονάνε και όχι απλά να απομακρύνονται σιωπηλά από ό, τι τους βλάπτει ή γιατί οι πυρετοί συνδέονται με πιο αργή συμπεριφορά. Ορισμένοι ψυχολόγοι υποστηρίζουν ότι αυτό συμβαίνει επειδή οι ανοσολογικές αντιδράσεις αφορούν τόσο την επικοινωνία όσο και την αυτοσυντήρηση. Οι άνθρωποι που λάμβαναν φροντίδα στην ιστορία της ανθρωπότητας, είχαν την τάση να τα πηγαίνουν καλύτερα από εκείνους που προσπάθησαν να επιβιώσουν μόνοι τους.
Στην ευρύτερη εξελικτική βιβλιογραφία, οι ερευνητές αναφέρουν αυτού του είδους συμπεριφορά ως «σήματα». Και όπως πολλά από τα αναρίθμητα σήματα στον φυσικό κόσμο, αυτά που σχετίζονται με το ανοσοποιητικό μπορούν να χρησιμοποιηθούν, ακόμη και ως “θέατρο”, για την αξιοποίηση του κόσμου γύρω μας. Μερικά πουλιά ή και άλλα ζώα, για παράδειγμα, προσποιούνται ότι τραυματίζονται ή παριστάνουν τα πεθαμένα όταν τα έχει πλησιάσει ένα αρπαχτικό στη φωλιά τους. Επίσης, οι αρουραίοι καταστέλλουν τα συμπτώματα μιας νόσου, ώστε οι πιθανοί σύντροφοι να μην τα αγνοούν.
Οι άνθρωποι μεταφέρουν σήματα πόνου ή ασθένειας όλη την ώρα για να αποφύγουν τις υποχρεώσεις τους και να ζητήσουν υποστήριξη από άλλους. Και αυτό ίσως είναι ουσιαστικό στοιχείο οποιουδήποτε συστήματος σηματοδότησης.
Αυτές οι παρατηρήσεις χρωματίζουν μια εντελώς διαφορετική εικόνα από την παραδοσιακή άποψη του ανοσοποιητικού συστήματος ως μια συλλογή βιολογικών και χημικών άμυνας κατά μιας ασθένειας. Το να βλέπουμε το ανοσοποιητικό σύστημα όχι μόνο ως βιολογικό αλλά και ως ένα ευρύτερο σύστημα σηματοδότησης, μπορεί να βοηθήσει να κατανοήσουμε πιο αποτελεσματικά τις πολύπλοκες σχέσεις μας με τα παθογόνα.
