Γράφει ο Μιχάλης Βικελής, νευρολόγος
Οι χρόνιοι και συχνοί πονοκέφαλοι (κεφαλαλγίες) αποτελούν ένα αρκετά κοινό πρόβλημα υγείας, το οποίο μπορεί να επηρεάζει έντονα και με αρνητικό τρόπο την ποιότητα ζωής των πασχόντων. Ωστόσο, σε μεγάλο βαθμό παραμένουν ένα πρόβλημα υποτιμημένο, τόσο από τον ιατρικό κόσμο, από το κοινωνικό, επαγγελματικό και οικογενειακό περιβάλλον των πασχόντων, αλλά όχι σπάνια και από τους ίδιους τους πάσχοντες.
Ανάμεσα σε όλα τα πιθανά συμπτώματα, οι κεφαλαλγίες είναι το συχνότερο σύμπτωμα για το οποίο μπορεί κάποιος να ζητήσει τη συμβουλή γιατρού. Παγκοσμίως, ένας στους δύο ανθρώπους θα έχει την εμπειρία ενός επεισοδίου κεφαλαλγίας μέσα στον τελευταίο χρόνο.
Ειδικά όμως όταν είναι συχνοί, οι πονοκέφαλοι μπορεί να γίνουν πραγματικά βασανιστικοί, επηρεάζοντας αρνητικά την προσωπική, οικογενειακή, κοινωνική και επαγγελματική ζωή του πάσχοντα. Με κυριότερο εκπρόσωπο τη χρόνια ημικρανία, η οποία χαρακτηρίζεται από κρίσεις που αναγκάζουν τον ασθενή συχνά να λαμβάνει μεγάλες ποσότητες αναλγητικών, οι επαναλαμβανόμενες κεφαλαλγίες μπορεί να οδηγούν σε ανάγκη για περιορισμό των δραστηριοτήτων του πάσχοντα κατά τη διάρκεια μιας κρίσης, αλλά και σε μια “φοβική” συμπεριφορά, καθώς το άγχος και η ανησυχία για το πότε και υπό ποιες συνθήκες θα έρθει μια επόμενη κρίση συχνά οδηγούν τους πάσχοντες να αναβάλουν ή και ματαιώνουν κοινωνικές, επαγγελματικές και οικογενειακές δραστηριότητες. Έτσι, τελικά οι πάσχοντες από χρόνιο και συχνό πονοκέφαλο υφίστανται μια χρόνια σημαντική λειτουργική και συναισθηματική αναπηρία, που καταρρακώνει την ποιότητα ζωής τους. Ο αριθμός των ανθρώπων με εξαιρετικά συχνούς πονοκεφάλους είναι πραγματικά μεγάλος, καθώς έχει επιστημονικά τεκμηριωθεί πως ένα ποσοστό 2-4% των ενηλίκων παγκοσμίως παρουσιάζουν κεφαλαλγίες για περισσότερες από 15 από τις 30 μέρες κάθε μήνα, κάτι που σημαίνει πως εξαιρετικά συχνές κεφαλαλγίες μπορεί να παρουσιάζουν από 220.000 ως 440.000 Έλληνες πολίτες.
Αποτελέσματα πανελλήνιας έρευνας του Συλλόγου Ασθενών με Ημικρανία και Κεφαλαλγία Ελλάδος (2018). Πάνω από τους μισούς ασθενείς θεωρούν πως οι ημικρανίες τους αποτελούν εμπόδιο στην επαγγελματική τους εξέλιξη.
Πέρα από τον συχνό ή και καθημερινό πόνο που τους ταλαιπωρεί, οι άνθρωποι που πάσχουν από συχνούς πονοκεφάλους, τις περισσότερες φορές επίσης ταλαιπωρούνται από έλλειψη κατανόησης από τον επαγγελματικό, κοινωνικό και ακόμη και οικογενειακό τους περίγυρο: Δεν θεωρείται πως υποφέρουν από μια ασθένεια, αλλά συχνά θεωρούνται ως “υπερβολικοί”, “υπεύθυνοι για την κατάσταση τους”, “αδύναμοι να την αντιμετωπίσουν ή να την αντέξουν”, “φυγόπονοι”. Ως δε αιτία της συχνής κεφαλαλγίας, η οποία στην πραγματικότητα συνήθως είναι η ημικρανία, μια οργανική και κληρονομική πάθηση του εγκεφάλου, συχνά αλλά λαθεμένα θεωρείται η “υπερευαισθησία τους” ή και ψυχικοί παράγοντες, όπως το άγχος.
Ωστόσο, ούτε ο ιατρικός κόσμος αξιολογεί το πρόβλημα του χρόνιου και συχνού πονοκεφάλου όπως πρέπει. Διεθνώς, τα στοιχεία δείχνουν πως οι άνθρωποι αυτοί πολύ συχνά υπο-διαγιγνώσκονται, δηλαδή δεν γίνεται σωστή διάγνωση στην πάθηση τους και υπο-θεραπεύονται, δηλαδή δεν τους προσφέρονται οι κατάλληλες θεραπευτικές επιλογές. Αυτό θα ήταν αναμενόμενο ίσως τις προηγούμενες δεκαετίες, όταν δεν υπήρχαν ιατρικές λύσεις για το πρόβλημα αυτό, αλλά είναι ανεπίτρεπτο σήμερα να ακούγεται από το στόμα ενός γιατρού “δεν γίνεται τίποτα, θα μάθεις να ζεις με αυτό, θα περάσει με τα χρόνια”.
Η ιατρική σήμερα οφείλει να ανακουφίσει, όσο είναι εφικτό, κάθε είδος πόνου. Έτσι, όπως κανείς δεν διανοείται πως θα αφεθεί χωρίς αναλγητική θεραπεία ένας άνθρωπος μετά από εξαγωγή δοντιού ή χειρουργική επέμβαση, έτσι δεν θα έπρεπε να εννοείται πως θα αφεθεί χωρίς επαρκή αναλγητική θεραπεία ένας άνθρωπος με κρίση κεφαλαλγίας ή ημικρανίας. Ωστόσο, η μη επαρκής θεραπευτική αντιμετώπιση των ασθενών με χρόνια κεφαλαλγία δεν είναι ευθύνη μόνο των γιατρών. Συχνά το οικογενειακό περιβάλλον, αλλά και οι ίδιοι οι πάσχοντες, επηρεασμένοι από το κοινωνικό στερεότυπο που δεν θεωρεί έναν πονοκέφαλο “επαρκή” λόγο να λάβει κανείς θεραπευτική αγωγή είναι αρνητικοί σε μια τέτοια προοπτική, προτιμώντας ουσιαστικά το χρόνιο πόνο, από τη θεραπευτική βοήθεια. Το φαινόμενο αυτό στις κεφαλαλγίες παρατηρείται πολύ συχνότερα από ότι σε άλλα σύνδρομα χρόνιου πόνου: Λίγοι ασθενείς με χρόνια αρθρίτιδα θα αρνηθούν μια μακροχρόνια αναλγητική θεραπεία ή θα αντιδράσει το περιβάλλον τους σε μια τέτοια προοπτική, ίσως γιατί η αρθρίτιδα είναι αυτονόητο πως είναι μια “οργανική” νόσος, ενώ, αντίστροφά, αυτό θα συμβεί συχνά σε ασθενείς με χρόνια κι συχνή ημικρανία, η οποία είναι όμως μια εξίσου οργανική πάθηση, και ενδεχομένως σε αρκετές περιπτώσεις πιο επώδυνη.
Η λύση στο πρόβλημα πρέπει να ξεκινήσει με τη σωστή ενημέρωση. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, οργανώσεις ασθενών έχουν ξεκινήσει μια καμπάνια ενημέρωσης κοινού, ιατρών και πολιτικών. Στην Ελλάδα, ο Σύλλογος Ασθενών με Ημικρανία και Κεφαλαλγία Ελλάδος διενεργεί, με όσα μέσα έχει, εθνική καμπάνια ενημέρωσης. Ο στόχος είναι ξεκάθαρος: Μόνο αν αναγνωριστεί ο χρόνιος και συχνός πονοκέφαλος από όλους (ασθενείς, ιατρούς, πολιτεία) ως αυτό ακριβώς που είναι, μια χρόνια οργανική ασθένεια που καταρρακώνει την ποιότητα ζωής και απαιτεί ιατρική φροντίδα και θεραπεία, θα μπορέσουν οι χιλιάδες άνθρωποι που πάσχουν από αυτήν να κάνουν βήματα προς τη λύση του προβλήματος τους.
