Η γρίπη των πτηνών είναι μια εξαιρετικά μεταδοτική ιογενής ασθένεια που προκαλείται από τους ιούς της γρίπης Α. Παλαιότερα ήταν γνωστή ως «πανώλη των πουλερικών» και αναγνωρίστηκε ως μολυσματική ασθένεια των πουλερικών στην Ιταλία από το 1878. Αν και οι ιοί της γρίπης των πτηνών A εμφανίζονται φυσικά μεταξύ των άγριων υδρόβιων πτηνών παγκοσμίως, είναι επίσης γνωστό ότι μολύνουν και άλλα ζώα, όπως πάπιες, κοτόπουλα, γαλοπούλες, χοίρους, φάλαινες, άλογα, φώκιες, σκύλους και γάτες.
Η έκθεση σε ιούς της γρίπης των ζώων μπορεί να οδηγήσει σε λοίμωξη και ασθένειες στους ανθρώπους, που κυμαίνονται από ήπια συμπτώματα που μοιάζουν με γρίπη ή φλεγμονή των ματιών έως σοβαρή, οξεία αναπνευστική νόσο ή θάνατο.
Τα κατοικίδια πουλερικά μπορεί να μολυνθούν με δύο τύπους ιών της γρίπης των πτηνών: ιούς υψηλής παθογονικότητας (HPAI) A ή ιούς χαμηλής παθογονικότητας (LPAI) A.
Οι εξαιρετικά παθογόνοι ιοί εξαπλώνονται γρήγορα και μπορεί να σκοτώσουν σχεδόν ένα ολόκληρο κοπάδι πουλερικών μέσα σε 48 ώρες. Οι ιοί χαμηλής παθογονικότητας μπορεί να μην προκαλούν συμπτώματα ή μπορεί να προκαλούν μόνο ήπια συμπτώματα όπως ανάκατα φτερά ή πτώση στην παραγωγή αυγών.
Πώς εξαπλώνεται;
Οι ιοί της γρίπης Α κυκλοφορούν στους φυσικούς τους ξενιστές: τα άγρια υδρόβια πτηνά. Τα μολυσμένα πτηνά αποβάλλουν τον ιό της γρίπης των πτηνών στο σάλιο, τη βλέννα και τα κόπρανα τους. Η μετάδοση ή η εξάπλωση του ιού συμβαίνει κυρίως μέσω της άμεσης επαφής με εκκρίσεις από μολυσμένα πτηνά, ιδιαίτερα μέσω των κοπράνων ή έμμεσα μέσω μολυσμένων ζωοτροφών και επιφανειακών υδάτων.
Οι περισσότεροι ιοί της γρίπης των πτηνών, συμπεριλαμβανομένων των υποτύπων H5 και H7, είναι χαμηλής παθογονικότητας και προκαλούν υποκλινικές λοιμώξεις του εντέρου ή της αναπνευστικής οδού. Αυτό σημαίνει ότι δεν προκαλούν εύκολα ασθένεια και έχουν μόνο ήπια συμπτώματα. Ο ιός μεταδίδεται κυρίως μέσω των κοπράνων και των σταγονιδίων που απελευθερώνονται κατά τον βήχα και το φτέρνισμα.
Έχει αποδειχθεί όμως ότι αναδύονται ιοί υψηλής παθογόνου δράσης μετά τη μετάδοση από τη δεξαμενή των άγριων πτηνών και την προσαρμογή των υποτύπων ιών H5 ή H7 χαμηλής παθογονικότητας σε νέους ξενιστές πουλερικών και επακόλουθη μετάλλαξη. Ένας λιγότερο επικίνδυνος ιός εξαπλώνεται από τα άγρια πτηνά στα πουλερικά και μεταλλάσσεται για να γίνει πιο επικίνδυνος. Τα χαμηλά παθογόνα στελέχη οδηγούν σε ήπιες ή ασυμπτωματικές λοιμώξεις, ενώ τα υψηλά παθογόνα στελέχη προκαλούν έως και 100% νοσηρότητα και θνησιμότητα στα ζώα.
Ποιοι είναι οι κίνδυνοι για τον άνθρωπο;
Οι ιοί της γρίπης των πτηνών Α αποτελούν ανησυχία για τη δημόσια και επαγγελματική υγεία. Η ανθρώπινη μόλυνση με ιούς LPAI και HPAI μπορεί να οδηγήσει σε λοιμώξεις και ασθένειες στους ανθρώπους, που κυμαίνονται από ήπια έως σοβαρά συμπτώματα που μοιάζουν με γρίπη ή φλεγμονή των ματιών έως σοβαρή, οξεία αναπνευστική νόσο και θάνατο. Μπορεί να αλλάξουν σε μια μορφή που είναι εξαιρετικά μολυσματική στον άνθρωπο και μεταδίδεται εύκολα από άτομο σε άτομο.
Καθώς αυτοί οι ιοί απειλούν τα πουλερικά παγκοσμίως, αποτελούν επίσης κίνδυνο για τους ανθρώπους που έχουν επαφή με πουλερικά, συμπεριλαμβανομένων των πτηνοτρόφων, των εργαζομένων σε αγροκτήματα, των κτηνιάτρων και των πωλητών και κρεοπωλών κοτόπουλων σε αγορές ζωντανών πτηνών.
Ο ιός μπορεί να μεταδοθεί στον άνθρωπο από την επαφή με μολυσμένα άγρια πτηνά ή πουλερικά που είναι άρρωστα ή νεκρά, περιττώματα μολυσμένων πτηνών, μολυσμένα απορρίμματα και μολυσμένα υλικά ή επιφάνειες όπως δοχεία συλλογής αυγών.
Οι άνθρωποι σπάνια παθαίνουν γρίπη των πτηνών. Ωστόσο, οι ανθρώπινες λοιμώξεις με ιούς της γρίπης των πτηνών μπορεί να συμβούν εάν εισπνευστεί αρκετός ιός ή εισέλθει στο στόμα, τα μάτια ή τη μύτη ενός ατόμου. Ο φόβος είναι ότι ο ιός θα μεταλλαχθεί σε εξαιρετικά παθογόνους εκδοχές που μπορούν να μεταδοθούν από άνθρωπο σε άνθρωπο. Αυτό το σενάριο είναι τρομακτικό.
Πρόληψη
Οι λοιμώξεις από τους ιούς της γρίπης των πτηνών είναι δύσκολο να εξαλειφθούν και γι’ αυτό θα πρέπει να καταβληθούν προσπάθειες για την πρόληψη της εμφάνισής τους. Η καλύτερη πρόληψη είναι η αποφυγή πηγών έκθεσης. Η μόλυνση των κοπαδιών πουλερικών μπορεί να αποφευχθεί με την εφαρμογή μέτρων βιοασφάλειας στις φάρμες. Η βιοασφάλεια αναφέρεται σε μέτρα που λαμβάνονται για την προστασία των πτηνών από επιβλαβείς βιολογικούς παράγοντες όπως ιούς, βακτήρια και παράσιτα. Στην εμπορική παραγωγή πουλερικών, αυτό σημαίνει γενικά εργασίες πλήρους εγκλεισμού με αυστηρούς κανόνες για τη διατήρηση της υγείας του κοπαδιού, όπως συστήματα ντους, ειδικά ρούχα και απολύμανση.
Ο εμβολιασμός είναι αυστηρά ρυθμισμένος και περιορισμένος σε πολλές χώρες και δεν έχει εγκριθεί καν σε άλλες χώρες. Πάντως πρόσφατα η ΕΕ υπέγραψε σύμβαση αγοράς εμβολίων. Η Αρχή Ετοιμότητας και Αντιμετώπισης Έκτακτης Ανάγκης Υγείας (HERA) της Επιτροπής, ως μέρος της εντολής της για την ετοιμότητα, υπέγραψε στις 11 Ιουνίου, εκ μέρους των κρατών μελών, σύμβαση για την προμήθεια έως και 665.000 δόσεων προπανδημικών εμβολίων -μέχρι σήμερα Zoonotic Influenza Vaccine Seqirus- καθώς και επιλογή για επιπλέον 40 εκατομμύρια δόσεις κατά τη διάρκεια της σύμβασης. Χάρη σε αυτή τη σύμβαση, τα κράτη μέλη της ΕΕ θα έχουν πρόσβαση σε ιατρικά αντίμετρα για την πρόληψη της γρίπης των πτηνών.
Οι άνθρωποι θα πρέπει να ελαχιστοποιούν την επαφή με πτηνά σε περιοχές που είναι γνωστό ότι έχουν προσβληθεί από ιούς της γρίπης των πτηνών, συμπεριλαμβανομένων των αγροκτημάτων και των χώρων όπου μπορεί να πωλούνται ή να σφάζονται ζωντανά ζώα. Θα πρέπει επίσης να αποφεύγουν την επαφή με επιφάνειες που φαίνεται να είναι μολυσμένες με κόπρανα πτηνών.
Τα βήματα που μπορούν να ληφθούν για τον έλεγχο ή την αναστολή της εξάπλωσης της γρίπης των πτηνών περιλαμβάνουν: καταστροφή των πτηνών που φέρουν ή υπάρχουν υπόνοιες ότι μεταφέρουν τον ιό, αποφυγή απροστάτευτης επαφής με πτηνά και εκκρίσεις ή περιττώματα πτηνών, εκπαίδευση όλων των εργαζομένων στην αλυσίδα αξίας πουλερικών σχετικά με τους κινδύνους της νόσου και τα μέτρα ατομικής προστασίας που μπορούν να ακολουθηθούν.
Το κοινό θα πρέπει να εκπαιδεύεται ώστε να αποφεύγει την επαφή με άρρωστα ή νεκρά ζώα, συμπεριλαμβανομένων των άγριων πτηνών, και να αναφέρει περιπτώσεις ασυνήθιστα υψηλών θανάτων πτηνών στις κτηνιατρικές αρχές. Οι άνθρωποι θα πρέπει να τηρούν την υγιεινή των χεριών, κατά προτίμηση να πλένουν καλά τα χέρια τους είτε με σαπούνι και τρεχούμενο νερό είτε να χρησιμοποιούν απολυμαντικά χεριών με βάση το οινόπνευμα όσο το δυνατόν συχνότερα, αλλά ιδιαίτερα πριν και μετά την επαφή με τα ζώα.
