Στις 8 Απριλίου 2024, μια ολική ηλιακή έκλειψη κράτησε τα μάτια εκατομμυρίων κατοίκων του Κεμπέκ καρφωμένα στον ουρανό. Αλλά η εμπειρία άφησε τουλάχιστον δύο από αυτούς -έναν 34χρονο άνδρα και μια 17χρονη γυναίκα- με μόνιμη βλάβη στον αμφιβληστροειδή. Κοιτούσαν απευθείας τον ήλιο χωρίς να φορούν προστατευτικά γυαλιά.
Οι δύο περιπτώσεις εντοπίστηκαν μέσω ενός ειδικού μητρώου που δημιουργήθηκε από την Ένωση Οφθαλμολόγων του Κεμπέκ με τα 350 μέλη της να αναφέρουν τυχόν ανεπιθύμητα οφθαλμικά συμβάντα μετά την έκλειψη.
Μια ομάδα ειδικών αμφιβληστροειδούς από το Centre Hospitalier de l’Université de Montréal επιβεβαίωσε τις δύο περιπτώσεις και έγραψε μια λεπτομερή αναφορά που δημοσιεύτηκε στο Canadian Journal of Ophthalmology.
Τα δύο άτομα δεν φορούσαν πιστοποιημένα προστατευτικά γυαλιά ενώ παρατηρούσαν την έκλειψη. Ο 34χρονος άνδρας την παρακολουθούσε μέσα από ένα παράθυρο για περίπου 30 δευτερόλεπτα. Ζήτησε ιατρική βοήθεια 25 ημέρες αργότερα για θολή όραση και κηλίδες στο οπτικό πεδίο και των δύο ματιών. Η 17χρονη γυναίκα κάλυψε το δεξί της μάτι με το χέρι της ενώ κοιτούσε την έκλειψη. Συμβουλεύτηκε έναν οφθαλμίατρο τρεις εβδομάδες αργότερα για επίμονα προβλήματα όρασης στο αριστερό της μάτι.
Και στις δύο περιπτώσεις, η επακόλουθη εξέταση και οι δοκιμές από οφθαλμίατρους αποκάλυψαν αλλοιώσεις στο βοθρίο των ασθενών, το κεντρικό μέρος του αμφιβληστροειδούς που είναι υπεύθυνο για την οξεία, λεπτομερή όραση.
«Ο αμφιβληστροειδής είναι η μεμβράνη που συλλαμβάνει το φως και μας επιτρέπει να βλέπουμε», εξήγησε ο Fares Antaki, οφθαλμίατρος. «Όταν κοιτάμε τον ήλιο χωρίς προστασία, οι υπεριώδεις ακτίνες μπορούν να βλάψουν τα φωτοϋποδοχικά κύτταρα του αμφιβληστροειδούς. Συχνά, η βλάβη είναι μη αναστρέψιμη, αλλά η σοβαρότητά της μπορεί να ποικίλλει ανάλογα με τη διάρκεια της έκθεσης, τις καιρικές συνθήκες και την ειδική ανατομία του οφθαλμού του ασθενούς».
Μόνιμη βλάβη
Και στις δύο περιπτώσεις, τα άτομα είχαν σχεδόν φυσιολογική οπτική οξύτητα αμέσως μετά την παρατήρηση της έκλειψης, αλλά έμειναν με διαρκή δομική βλάβη στο μάτι.
Η εξέταση του 34χρονου άνδρα «έδειξε απώλεια της ελλειψοειδούς ζώνης, συνοδευόμενη από μια ανεπαίσθητη καμπυλόγραμμη στήλη υπερανακλαστικών ινών Henle και στα δύο μάτια». Στην περίπτωση της 17χρονης γυναίκας, οι εξετάσεις έδειξαν ότι το αριστερό μάτι είχε «έναν εξωτερικό υποανακλαστικό χώρο που υποδηλώνει ελλειψοειδές και απώλεια ζώνης αλληλοσύνδεσης».
Και στις δύο περιπτώσεις υπήρξε σημαντική βλάβη σε κυτταρικό επίπεδο, παρόλο που τα βραχυπρόθεσμα συμπτώματα ήταν σχετικά ήπια.
«Είναι σαφές ότι υπάρχουν διαρκείς επιπτώσεις επειδή οι φωτοϋποδοχείς υπέστησαν βλάβη», σημείωσε ο Antaki.
Πιθανώς πολύ περισσότερες
Μόνο δύο περιπτώσεις σε έναν συνολικό πληθυσμό 9,1 εκατομμυρίων κατοίκων του Κεμπέκ μπορεί να φαίνονται ελάχιστες. Αλλά ο πραγματικός αριθμός είναι πιθανώς πολύ υψηλότερος.
«Η μεθοδολογία μας βασίστηκε αποκλειστικά στην αυτοαναφορά από οφθαλμίατρους, κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει σε υποεκτίμηση του συνολικού αριθμού περιστατικών», είπε. «Επίσης, δεν είχαμε δεδομένα από οπτομέτρη και ορισμένοι άνθρωποι (που παρακολούθησαν την έκλειψη) μπορεί να μην ζήτησαν καθόλου βοήθεια».
Ο Antaki τόνισε τον θετικό αντίκτυπο των εκστρατειών ευαισθητοποίησης που πραγματοποιήθηκαν πριν από την έκλειψη. «Νομίζω ότι υπήρξε μια πολύ καλή προσπάθεια και ήταν απολύτως δικαιολογημένη. Υπήρξε εκτεταμένη κάλυψη στην τηλεόραση, στα έντυπα μέσα ενημέρωσης και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης», είπε, προσθέτοντας ότι αυτό πιθανότατα βοήθησε στην πρόληψη πολλών περισσότερων περιπτώσεων ηλιακής αμφιβληστροειδοπάθειας.
«Πρέπει να συνεχίσουμε να βρίσκουμε δημιουργικούς τρόπους για να ευαισθητοποιήσουμε τον κόσμο σχετικά με την υγεία των ματιών. Για τους νέους, αυτό θα μπορούσε να γίνει μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Για τους ηλικιωμένους, θα μπορούσε να γίνει μέσω της τηλεόρασης, του ραδιοφώνου ή των έντυπων μέσων ενημέρωσης».
Περισσότερες πληροφορίες: Fares Antaki et al, Solar retinopathy following the April 2024 eclipse in Quebec, Canada, Canadian Journal of Ophthalmology (2024). DOI: 10.1016/j.jcjo.2024.10.006.
