Aπό τον Brendan Kelly, Professor of Psychiatry, Trinity College Dublin. The Conversation.
Οι περισσότεροι άνθρωποι βιώνουν περιόδους μοναξιάς ή απομόνωσης στη ζωή τους. Αλλά αυτά είναι διαφορετικά πράγματα, και το ποσοστό των ανθρώπων που αισθάνονται μοναξιά είναι σταθερό με την πάροδο του χρόνου. Γιατί λοιπόν συνεχίζουμε να μιλάμε για μια επιδημία μοναξιάς;
Πριν από την πανδημία COVID, αρκετές μελέτες έδειξαν ότι τα ποσοστά μοναξιάς ήταν σταθερά στην Αγγλία, τις ΗΠΑ, τη Φινλανδία, τη Σουηδία και τη Γερμανία, μεταξύ άλλων, τις τελευταίες δεκαετίες.
Ενώ η COVID άλλαξε πολλά πράγματα, τα επίπεδα μοναξιάς επέστρεψαν γρήγορα στα προ-πανδημίας επίπεδα. Το 2018, το 34% των ενηλίκων στις ΗΠΑ ηλικίας 50 έως 80 ετών ανέφεραν έλλειψη συντροφικότητας «μερικές φορές» ή «συχνά». Αυτό το ποσοστό αυξήθηκε στο 42% κατά τη διάρκεια της πανδημίας, αλλά μειώθηκε στο 33% το 2024.Αυτοί είναι πολλοί μοναχικοί άνθρωποι, αλλά δεν είναι επιδημία. Σε ορισμένες χώρες, όπως η Σουηδία, η μοναξιά μειώνεται -τουλάχιστον μεταξύ των ηλικιωμένων.
Παρά τα στατιστικά αυτά, η ιδέα ότι η μοναξιά αυξάνεται είναι διάχυτη. Για παράδειγμα, το 2023, ο surgeon general των ΗΠΑ προειδοποίησε για μια «επιδημία μοναξιάς και απομόνωσης». Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει ακόμη και έναν υπουργό της κυβέρνησης με σαφή ευθύνη για την αντιμετώπιση της μοναξιάς.
Η μοναξιά είναι ένα πρόβλημα, ακόμη και αν δεν είναι επιδημία. Η κοινωνική σύνδεση είναι σημαντική για τη σωματική και ψυχική υγεία. Το 2023, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ανακοίνωσε μια «Επιτροπή για την Κοινωνική Σύνδεση». Ο ΠΟΥ έχει δίκιο: πρέπει να μειώσουμε τη μοναξιά στις οικογένειές μας, τις κοινότητες και τις κοινωνίες μας.
Αλλά η ιδέα ότι η μοναξιά είναι μια «επιδημία» είναι παραπλανητική και μας απομακρύνει από βιώσιμες λύσεις, αντί να μας κατευθύνει προς αυτές. Υποδηλώνει ότι η μοναξιά είναι ένα νέο πρόβλημα (δεν είναι), ότι αυξάνεται (όχι), ότι είναι πέρα από τον έλεγχό μας (δεν είναι) και ότι η μόνη κατάλληλη αντίδραση είναι μια επείγουσα αντίδραση (δεν είναι).
Βραχυπρόθεσμα, η μοναξιά είναι μια ανεπιθύμητη ψυχολογική κατάσταση. Μακροπρόθεσμα, αποτελεί παράγοντα κινδύνου για χρόνια προβλήματα υγείας.
Η μοναξιά δεν είναι μια ξαφνική κρίση που χρειάζεται βραχυπρόθεσμη λύση. Είναι μια μακροπρόθεσμη πρόκληση που απαιτεί διαρκή αντίδραση. Μια επείγουσα αντίδραση δεν είναι κατάλληλη -μια μετρημένη αντίδραση είναι. Οι πρωτοβουλίες του surgeon general των ΗΠΑ και του ΠΟΥ είναι ευπρόσδεκτες, αλλά θα πρέπει να είναι μακροπρόθεσμες απαντήσεις σε ένα διαρκές πρόβλημα, όχι επείγουσες αντιδράσεις σε μια «επιδημία».
Ιατρικοποίηση της φυσιολογικής ανθρώπινης εμπειρίας
Η εννοιολογική σαφήνεια είναι απαραίτητη για την αντιμετώπιση της αληθινής μοναξιάς. Η παθολογικοποίηση όλων των περιπτώσεων μοναξιάς διακινδυνεύει την ιατρικοποίηση των φυσιολογικών ανθρώπινων εμπειριών, όπως η μοναξιά. Μερικοί άνθρωποι αισθάνονται ζωντανοί μόνο σε πλήθη, αλλά άλλοι γεννήθηκαν φαροφύλακες. Σε έναν υπερσυνδεδεμένο κόσμο, η μοναξιά θα πρέπει να είναι επιλύσιμη, αλλά η μοναξιά πρέπει να εκτιμάται.
Έτσι, αν δεν υπάρχει επιδημία μοναξιάς, γιατί συνεχίζουμε να μιλάμε σαν να υπάρχει; Η διαμόρφωση του ζητήματος από τα μέσα ενημέρωσης και η ανθρώπινη τάση για πανικό ενισχύουν η μία την άλλη. Κάνουμε κλικ σε ειδήσεις που βασίζονται σε υποκειμενική απήχηση και όχι σε αντικειμενικά στοιχεία.
Η ανθρώπινη συμπεριφορά διαμορφώνεται κυρίως από συναισθήματα, όχι από γεγονότα. Δραματοποιούμε, πανικοβαλλόμαστε και υπερεκτιμούμε τις αρνητικές τάσεις. Αν οι τάσεις είναι θετικές, εστιάζουμε σε μικρές αντίθετες τάσεις, αγνοούμε τα στατιστικά στοιχεία και επινοούμε πράγματα.
Στην περίπτωση της μοναξιάς, το πρόβλημα είναι πραγματικό, ακόμα κι αν η «επιδημία» δεν είναι. Η μοναξιά είναι μέρος της ανθρώπινης ύπαρξης, αλλά η ανακούφιση της μοναξιάς του άλλου είναι επίσης μέρος του ποιοι είμαστε -ή ποιοι μπορούμε να γίνουμε.
Η αντιμετώπιση της μοναξιάς δεν αφορά την επίλυση ενός βραχυπρόθεσμου προβλήματος ή την αναχαίτιση μιας «επιδημίας». Σημαίνει να μάθουμε να ζούμε ο ένας με τον άλλον με νέους, πιο ολοκληρωμένους τρόπους που να ανταποκρίνονται στις συναισθηματικές μας ανάγκες. Η μοναξιά δεν είναι το πρόβλημα. Είναι συνέπεια του να ζούμε σε κοινωνίες που συχνά είναι αποσυνδεδεμένες και κατακερματισμένες.
Η λύση; Δεν μπορούμε να αλλάξουμε τα βασικά της ανθρώπινης φύσης -και ούτε πρέπει να προσπαθήσουμε. Αλλά μπορούμε να είμαστε λίγο πιο ευγενικοί με τον εαυτό μας, να μιλάμε ο ένας στον άλλον λίγο περισσότερο και να καλλιεργούμε συμπόνια για τον εαυτό μας και τους άλλους ανθρώπους.
