Η έκθεση σε υψηλές συγκεντρώσεις ατμοσφαιρικής ρύπανσης μπορεί να επιδεινώσει τη νόσο Αλτσχάιμερ (AD) επιταχύνοντας τη συσσώρευση τοξικών πρωτεϊνών στον εγκέφαλο και επιταχύνοντας τη γνωστική παρακμή.
Για πρώτη φορά, νεκροψία από άτομα με Αλτσχάιμερ αποκάλυψε ότι όσοι ζούσαν σε περιοχές με υψηλότερες συγκεντρώσεις λεπτών σωματιδίων στον αέρα, ακόμη και για ένα μόνο χρόνο, είχαν πιο σοβαρή συσσώρευση αμυλοειδών πλακών και συμπλεγμάτων tau -χαρακτηριστικά γνωρίσματα της παθολογίας του Αλτσχάιμερ- σε σύγκριση με εκείνα με λιγότερη έκθεση. Αυτά τα άτομα παρουσίασαν επίσης ταχύτερη γνωστική και λειτουργική παρακμή, συμπεριλαμβανομένης της απώλειας μνήμης, της μειωμένης κρίσης και της δυσκολίας με την προσωπική φροντίδα, σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύθηκε στο JAMA Neurology από την Ιατρική Σχολή Perelman στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια.
«Αυτή η μελέτη δείχνει ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση δεν αυξάνει μόνο τον κίνδυνο άνοιας -στην πραγματικότητα επιδεινώνει τη νόσο Αλτσχάιμερ», δήλωσε ο Edward Lee, MD, PhD, συν-διευθυντής του Ινστιτούτου Γήρανσης του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια. «Καθώς οι ερευνητές συνεχίζουν να αναζητούν νέες θεραπείες, είναι σημαντικό να αποκαλύψουμε όλους τους παράγοντες που συμβάλλουν στην ασθένεια, συμπεριλαμβανομένης της επίδρασης του περιβάλλοντος στο οποίο ζουν».
Κίνδυνοι για την υγεία από μικροσκοπικά σωματίδια αέρα
Η ατμοσφαιρική ρύπανση αποτελείται από λεπτά σωματίδια ή τα μικροσκοπικά, εισπνεόμενα σωματίδια, που κυμαίνονται από 10 μικρόμετρα έως λιγότερο από 2,5 μικρόμετρα πλάτος, περίπου το μισό πλάτος ενός μόνο πλέγματος ιστού αράχνης. Μπορεί να προέρχεται από καπνό πυρκαγιών, εξατμίσεις αυτοκινήτων, συντρίμμια εργοταξίων ή καύση εργοστασίων. Τα σωματίδια 2,5 μικρόμετρα και μικρότερα (PM2,5) είναι τόσο μικρά που όταν εισπνέονται μπορούν να απορροφηθούν στην κυκλοφορία του αίματος και να προκαλέσουν προβλήματα υγείας. Προηγούμενη έρευνα έχει συνδέσει την ατμοσφαιρική ρύπανση που περιέχει PM2,5 με άνοια, απώλεια γνωστικής λειτουργίας και επιταχυνόμενη γνωστική παρακμή.
Οι ερευνητές εξέτασαν δείγματα εγκεφάλου από πάνω από 600 νεκροψίες από την Τράπεζα Εγκεφάλου Penn Medicine. Χρησιμοποιώντας δεδομένα από δορυφόρους και τοπικά όργανα παρακολούθησης της ποιότητας του αέρα, μοντελοποίησαν την ποσότητα PM2,5 στον αέρα με βάση τον τόπο κατοικίας κάθε ατόμου. Διαπίστωσαν ότι για κάθε αύξηση 1 μικρογραμμαρίου ανά κυβικό μέτρο PM2.5, ο κίνδυνος επιδείνωσης της αμυλοειδούς και της συσσώρευσης tau της νόσου Αλτσχάιμερ αυξανόταν κατά 19%.
Επιπλέον, όταν εξέτασαν τα κλινικά αρχεία αυτών των ατόμων, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι όσοι ζούσαν σε περιοχές με υψηλές συγκεντρώσεις PM2,5 με προχωρημένη παθολογία είχαν επίσης μεγαλύτερη γνωστική εξασθένηση και ταχύτερη εμφάνιση συμπτωμάτων, όπως απώλεια μνήμης, δυσκολία στην ομιλία και μειωμένη κρίση, σε σύγκριση με άτομα που ζούσαν σε περιοχές με χαμηλότερες συγκεντρώσεις ατμοσφαιρικής ρύπανσης.
Ενώ αυτή η μελέτη επικεντρώθηκε στις εκθέσεις σε PM2,5 με βάση τη γεωγραφική θέση, οι ερευνητές αναγνωρίζουν ότι δεν μπορούσαν να λάβουν υπόψη τις ατομικές εκθέσεις στην ατμοσφαιρική ρύπανση, όπως η έκθεση σε παθητικό κάπνισμα στο σπίτι ή η εργασία με δυνητικά επικίνδυνες χημικές ουσίες.
«Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η ατμοσφαιρική ρύπανση βρίσκεται στα χαμηλότερα επίπεδα των τελευταίων δεκαετιών, αλλά ακόμη και ένας χρόνος που ζει κανείς σε μια περιοχή με υψηλά επίπεδα ρύπανσης μπορεί να έχει μεγάλο αντίκτυπο στον κίνδυνο ενός ατόμου να αναπτύξει νόσο Αλτσχάιμερ», δήλωσε ο Lee. «Αυτό υπογραμμίζει την αξία των προσπαθειών για περιβαλλοντική δικαιοσύνη που επικεντρώνονται στη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης για τη βελτίωση της δημόσιας υγείας».
Περισσότερες πληροφορίες: Ambient Air Pollution and the Severity of Alzheimer Disease Neuropathology. JAMA Neurology, 2025; DOI: 10.1001/jamaneurol.2025.3316.
