Ο καπνός από τα ξύλα που καίγονται στο τζάκι ή στη ξυλόσομπα μπορεί να δημιουργήσει πολλά προβλήματα στην υγεία. Τα μικροσκοπικά αιωρούμενα σωματίδια που παράγονται από την καύση του ξύλου είναι καρκινογόνα. Ένα τζάκι που λειτουργεί επί μία ώρα και καίει 5 κιλά ξύλα, παράγει 4.300 φορές περισσότερα μικροσκοπικά αιωρούμενα σωματίδια απ’ ό,τι 30 τσιγάρα, αναφέρει η Υπηρεσία Περιβαλλοντικής Προστασίας (EPA) των ΗΠΑ.
Και ασφαλώς τα μικροσκοπικά αιωρούμενα σωματίδια δεν είναι οι μοναδικές ουσίες που περιέχονται στον καπνό που εκλύεται κατά την καύση του ξύλου στα τζάκια και τις ξυλόσομπες. Ο καπνός των καμένων ξύλων περιέχει ένα πολύπλοκο μίγμα χημικών ουσιών. Εκτός από μικροσκοπικά αιωρούμενα σωματίδια, περιέχει επίσης μονοξείδιο του άνθρακα, φορμαλδεΰδη, διοξείδιο του θείου και διάφορα ερεθιστικά αέρια όπως τα οξείδια του αζώτου που μπορεί να δημιουργήσουν ουλές στους πνεύμονες. Περιέχει επίσης χημικές ουσίες οι οποίες είναι γνωστό ή υπάρχουν υπόνοιες ότι προκαλούν καρκίνο, όπως οι πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες και η διοξίνη.
Στα βρέφη, στα νήπια και στα μικρά παιδιά, η έκθεση στον καπνό των καμένων ξύλων μπορεί να επηρεάσει την φυσιολογική ανάπτυξη των πνευμόνων, καθώς και να αυξήσει τον κίνδυνο εκδηλώσεως λοιμώξεων του κατώτερου αναπνευστικού συστήματος, όπως η βρογχίτιδα και η πνευμονία. Επιπλέον, η έκθεση στον καπνό μπορεί να εξασθενήσει το ανοσοποιητικό σύστημα και να προκαλέσει βλάβες στις στοιβάδες των κυττάρων που προστατεύουν και καθαρίζουν την αεροφόρο οδό. Άλλες δυνητικές συνέπειες είναι ο βήχας, ο πονοκέφαλος και ο ερεθισμός των ματιών και του λαιμού.
Τρυπώνουν παντού τα αιωρούμενα σωματίδια
Απ’ όλα τα συστατικά που βρίσκονται στον καπνό των ξύλων, τα μικροσκοπικά αιωρούμενα σωματίδια θεωρούνται ιδιαιτέρως απειλητικά, διότι είναι τόσο μικρά ώστε δεν μπορούν να διηθηθούν από τη μύτη ή το ανώτερο αναπνευστικό σύστημα. Έτσι, καταλήγουν βαθιά μέσα στους πνεύμονες, όπου μπορούν να παραμείνουν επί μήνες, προκαλώντας δομικές βλάβες και χημικές αλλοιώσεις. Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι αυτά τα μικροσκοπικά σωματίδια αυξάνουν τον κίνδυνο για έμφραγμα και εγκεφαλικό.
Όπως προειδοποιεί η ΕΡΑ, ειδικά για τους καρδιοπαθείς η βραχυχρόνια έκθεση (επί ώρες ή ημέρες) στα χημικά των καμένων ξύλων μπορεί να οδηγήσει σε καρδιακή αρρυθμία και έμφραγμα, καθώς και να προκαλέσει συμπτώματα όπως στηθάγχη, «φτερουγίσματα» της καρδιάς, δύσπνοια και κόπωση.
Επιπλέον, στους πάσχοντες από αναπνευστικά προβλήματα μπορεί να επιδεινώσει την πνευμονική νόσο, προκαλώντας λ.χ. κρίση άσματος ή οξείας βρογχίτιδας, ενώ γενικώς αυξάνει την επιρρέπεια στις λοιμώξεις του αναπνευστικού.
Η μακροχρόνια έκθεση, όπως αυτή που βιώνουν όσοι ζουν επί πολλά χρόνια σε περιοχές με υψηλά επίπεδα μικροσκοπικών αιωρούμενων σωματιδίων, έχει συσχετισθεί με προβλήματα όπως η μειωμένη πνευμονική λειτουργία, η εκδήλωση χρόνιας βρογχίτιδας ή ακόμα και ο πρόωρος θάνατος.
Μάλιστα δεν κινδυνεύει μονάχα όποιος έχει τζάκι στο σπίτι του και καίει ξύλα: τα αιωρούμενα σωματίδια περνούν εύκολα στο εσωτερικό και των άλλων σπιτιών, καθώς δεν μπορούν να τα κρατήσουν έξω ούτε καν τα αεροστεγώς κλεισμένα κουφώματα. Μελέτη του Πανεπιστημίου της Ουάσινγκτον, στο Σηάτλ, έδειξε πως το 50-70% του καπνού των ξύλων μπαίνει στα σπίτια που δεν έχουν τζάκια ή σόμπες.
