Οι διαταραχές προσωπικότητας προέρχονται από τον άκαμπτο και προβληματικό τρόπο αντίληψης, συσχετισμού και σκέψης για τον εαυτό σας και τους υπολοίπους.
Εάν έχετε κάποια διαταραχή προσωπικότητας, τα εσωτερικά βιώματα και η εξωτερική συμπεριφορά είναι συστηματικά διαφορετικά απ’ αυτά που είναι συνηθισμένα ή αναμενόμενα στην κοινωνία. Η πάθηση μπορεί πιθανόν να παρεμβαίνει στις αλληλεπιδράσεις με την οικογένεια ή με άτομα που εργάζεστε μαζί ή παίζετε.
Μπορεί να αντιμετωπίζετε μακροχρόνιες δυσκολίες στο γάμο, στην εργασία και στις φιλίες. Κάποια άτομα στη ζωή μπορεί να ανησυχούν περισσότερο από τις σκέψεις και τις πράξεις σας απ’ ό,τι εσείς.
Από τους διάφορους τύπους διαταραγμένων προσωπικοτήτων ο συνηθέστερος είναι η μεταιχμιακή διαταραγμένη προσωπικότητα που προσβάλλει το 3% του πληθυσμού. Η διαταραχή χαρακτηρίζεται από απογοητευτικές και ασταθείς σχέσεις, φόβο εγκατάλειψης, έντονο θυμό και αίσθηση εσωτερικού κενού.
Οι διαταραχές προσωπικότητας εμφανίζονται γενικά κατά τη διάρκεια της εφηβείας ή στην αρχή της ενηλικίωσης. Μπορεί να υποχωρούν με την ηλικία.
Πριν οριστικοποιηθεί η διάγνωση μιας διαταραχής της προσωπικότητας, ο γιατρός σας πρέπει να αποκλείσει άλλες καταστάσεις που μπορεί να μιμούνται τη διαταραγμένη προσωπικότητα.
Τύποι διαταραχών
Οι διαταραχές προσωπικότητας έχουν γενικά διαχωριστεί σε τρεις βασικές ομάδες με βάση τα κύρια χαρακτηριστικά τους:
• Αντικοινωνική, μεταιχμιακή, δραματική και ναρκισσιστική διαταραγμένη προσωπικότητα.
• Παρανοειδής, σχιζοειδής και σχιζότυπη διαταραχή της προσωπικότητας.
• Αποφευκτική, εξαρτημένη και ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή της προσωπικότητας.
Αντικοινωνική, μεταιχμιακή, δραματική και ναρκισσιστική διαταραγμένη προσωπικότητα. Άτομα με αυτές τις διαταραχές προσωπικότητας εμφανίζονται συχνά να είναι υπερβολικά, συναισθηματικά ή παρορμητικά. Η αντικοινωνική διαταραχή της προσωπικότητας εμφανίζεται περισσότερο στους άνδρες, ενώ η μεταιχμιακή και η δραματική διαταραγμένη προσωπικότητα είναι συνηθέστερες στις γυναίκες.
Αντικοινωνική διαταραχή της προσωπικότητας. Άτομα με αντικοινωνική διαταραγμένη προσωπικότητα, που ορισμένες φορές ονομάζονται και κοινωνιοπαθείς, επιδεικνύουν έλλειψη ενδιαφέροντος για τους κοινωνικούς κανόνες και την κοινωνική αποδοχή και καταπατούν επανειλημμένα τα δικαιώματα των άλλων.
Πριν από την ηλικία των 15 ετών τα άτομα αυτά λένε συχνά ψέματα και παρουσιάζουν μια σειρά προβλημάτων με το νόμο, σκασιαρχείου, παραβατικότητας και κατάχρησης ουσιών.
Ως ενήλικες τα άτομα με τη διαταραχή αυτή διαπράττουν συχνά εγκλήματα, δεν κατορθώνουν να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις της εργασίας ή να εκπληρώσουν τις οικονομικές τους υποχρεώσεις ή τις ευθύνες τους ως γονείς και είναι απερίσκεπτοι στην προσωπική τους συμπεριφορά. Δεν είναι σε θέση γενικά να διατηρήσουν μακροχρόνιες σχέσεις, κάνουν συχνά κατάχρηση οινοπνευματωδών ή άλλων ουσιών και είναι επιθετικοί και ευερέθιστοι.
Μεταιχμιακή διαταραχή της προσωπικότητας. Τα άτομα με μεταιχμιακή διαταραχή προσωπικότητας έχουν διαταραγμένο τρόπο σκέψης και βρίσκονται συχνά σε συναισθηματική σύγχυση. Παραμένουν ήρεμα και λογικά κατά χρονικές περιόδους, αλλά διακατέχονται από αδικαιολόγητες εκρήξεις θυμού ή οργής σε τυχόν απόρριψη ή αρνητική κριτική.
Τα άτομα με τη διαταραχή αυτή τρομοκρατούνται στη σκέψη να μείνουν μόνα κι όμως απομακρύνουν τους υπόλοιπους ανθρώπους από κοντά τους με τη σπασμωδική συμπεριφορά τους. Τείνουν να είναι υπερβολικά απαιτητικά και χαρακτηρίζουν τους άλλους είτε ως «πολύ καλούς» είτε ως «πολύ κακούς», ακραία, δηλαδή μαύρο ή άσπρο. Μπορεί να είναι παθολογικοί τζογαδόροι, να ξοδεύουν χρήματα ακαταλόγιστα, να εμφανίζουν επεισόδια πολυφαγίας και να κάνουν κατάχρηση εθιστικών ουσιών.
Δραματική διαταραχή της προσωπικότητας. Η δραματική διαταραχή προσωπικότητας αποτελεί έναν τύπο υπερβολικής συναισθηματικότητας και επιζήτησης προσοχής. Συχνά με ζωντάνια και ιδιαίτερη δραματικότητα τα άτομα με τη διαταραχή αυτή απαιτούν συνεχώς να είναι το κέντρο της προσοχής και η ζωή του πάρτι. Η νόσος οδηγεί συνήθως σε θυελλώδεις και επιφανειακές διαπροσωπικές σχέσεις.
Ναρκισσιστική διαταραχή της προσωπικότητας. Το άτομο που πάσχει από ναρκισσισμό έχει διογκωμένη αίσθηση της μοναδικότητας του, της σπουδαιότητας του και των χαρισμάτων του. Όταν απορρίπτεται, εκδηλώνει υπερβολικό θυμό ή ντροπή, ενώ δυσκολεύεται να δει τους άλλους ρεαλιστικά χαρακτηρίζοντας τους «τέλειους» ή «άχρηστους».
Παρανοειδής, σχιζοειδής και σχιζότυπη διαταραχή της προσωπικότητας. Άτομα που πάσχουν από τις διαταραχές αυτές εμφανίζονται συχνά να είναι παράξενα ή εκκεντρικά.
Παρανοειδής διαταραχή της προσωπικότητας. Η παρανοειδής διαταραχή προσωπικότητας αποτελεί έναν τύπο δυσπιστίας και καχυποψίας, μια συνεχή αίσθηση ότι οι άλλοι προσπαθούν «να σας τη φέρουν». Άτομα με τη διαταραχή αυτή ξοδεύουν πολλή ενέργεια αναζητώντας κρυμμένα απειλητικά μηνύματα πίσω από τη συμπεριφορά των άλλων ανθρώπων και προσβάλλονται εύκολα. Παρουσιάζουν περιορισμένο φάσμα συναισθημάτων και μπορεί να φαίνονται ψυχροί και χωρίς χιούμορ. Γίνονται εύκολα εχθρικά.
Σχιζοειδής διαταραχή της προσωπικότητας. Τα άτομα με σχιζοειδή διαταραχή προσωπικότητας μοιάζουν να έχουν λίγη ανάγκη τους άλλους ανθρώπους και είναι συνήθως μοναχικά. Στερούνται γενικά τους στενούς φίλους και παραμένουν απόμακρα από όλους του ανθρώπους που συναντούν.
Σχιζότυπη διαταραχή της προσωπικότητας. Η σχιζότυπη διαταραχή προσωπικότητας παρουσιάζει πολλές ομοιότητες με τη σχιζοφρένεια αλλά τα συμπτώματα -συμπεριλαμβανομένου του περίεργου τρόπου σκέψης, αντίληψης του κόσμου και της ομιλίας-δεν είναι επαρκώς έντονα ή σοβαρά, ώστε να αιτιολογηθεί η διάγνωση σχιζοφρένειας.
Αποφευκτική, εξαρτημένη και ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή της προσωπικότητας. Άτομα που πάσχουν από τις διαταραχές αυτές εμφανίζονται συνήθως να είναι αγχώδης ή φοβισμένα.
Αποφευκτική διαταραχή της προσωπικότητας. Τα άτομα αυτά έχουν έμμονη ιδέα με τα ελαττώματα τους και συνεπώς διακατέχονται από φόβο απόρριψης. Αυτό τα κάνει να απομακρύνονται από τους άλλους ανθρώπους. Παρά την έλλειψη στενών δεσμών συχνά μοιάζουν να επιθυμούν προσωπική σχέση.
Εξαρτημένη διαταραχή της προσωπικότητας. Άτομα με εξαρτημένη διαταραχή προσωπικότητας επιτρέπουν στους άλλους να παίρνουν αποφάσεις για λογαριασμό τους, από απλές καθημερινές επιλογές μέχρι και μείζονες αποφάσεις ζωής. Τείνουν να αντιμετωπίζουν τον εαυτό τους ως ανεπαρκή και αποφεύγουν να αναλάβουν ευθύνες. Υποτάσσουν οικειοθελώς τις δικές τους επιθυμίες και ανάγκες σ’ αυτές των άλλων. Η νόσος εμφανίζεται περισσότερο στις γυναίκες απ’ ό,τι στους άνδρες.
Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή της προσωπικότητας. Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή της προσωπικότητας δεν είναι ίδια με την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Άτομα που πάσχουν από ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας τείνουν να έχουν έμμονη ιδέα με τις λεπτομέρειες, τους κανόνες και τις διαδικασίες. Συχνά επιμένουν ότι τα πράγματα πρέπει να γίνονται με ένα συγκεκριμένο τρόπο. Τα άτομα αυτά δίνουν μεγαλύτερη αξία στη δουλειά και στα περιουσιακά στοιχεία παρά στις διαπροσωπικές σχέσεις. Αντιμετωπίζουν συνήθως δυσκολία στην έκφραση θερμών συναισθημάτων προς τους άλλους και μερικές φορές θεωρούνται απόμακρα, ψυχρά ή αδιάφορα.
Θεραπεία
Η θεραπεία για τις διαταραχές της προσωπικότητας μπορεί να είναι αποτελεσματική στη μείωση ή στην εξάλειψη πολλών ενοχλητικών συμπτωμάτων, αλλά απαιτεί από το άτομο να αναγνωρίσει τις δυσκολίες του και να δεσμευτεί στη σκληρή δουλειά που χρειάζεται εκ μέρους του, για να τις ξεπεράσει. Με τη θεραπευτική αγωγή άτομα με διαταραγμένη προσωπικότητα νιώθουν καλά με τον εαυτό τους, διατηρούν τρυφερές σχέσεις και απολαμβάνουν επιτυχημένες καριέρες. Εντούτοις, η θεραπεία μπορεί να είναι δύσκολη και να κρίνεται αναγκαία για χρόνια.
Γενικά, η θεραπευτική αγωγή γίνεται με ψυχοθεραπεία. Κάποιο ρόλο μπορεί να παίζουν και τα φάρμακα, όπως τα αντικαταθλιπτικά, τα αντιψυχωσικά καθώς και τα αγχολυτικά.
Τα άτομα που έχουν τις μεγαλύτερες πιθανότητες για επιτυχή ανάρρωση είναι γενικά εκείνα που επιδιώκουν θεραπεία για τον εαυτό τους και βρίσκουν ένα θεραπευτή που έχει ειδικευτεί στις διαταραγμένες προσωπικότητες. Η επιτυχία εξαρτάται από την αυστηρή τήρηση της θεραπευτικής αγωγής και τη λήψη προσωπικής ευθύνης για τις αντίστοιχες σκέψεις και ενέργειες.
