H Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια, ή αλλιώς ΧΑΠ, όπως ονομάζεται για συντομία, δεν αποτελεί μια νόσο, αλλά μια ολόκληρη ομάδα παθήσεων, που περιλαμβάνει τη χρόνια βρογχίτιδα, την ασθματική βρογχίτιδα και το εμφύσημα. Όλα αυτά προκαλούν βλάβη στις αεροφόρες οδούς και τις κυψελίδες των πνευμόνων. Επίσης, δημιουργούν χρόνιο ερεθισμό ή φλεγμονή στο εσωτερικό τοίχωμα των βρόγχων, που επιδεινώνει την κατάσταση, καθώς οι αεραγωγοί στενεύουν, ο αέρας παγιδεύεται στους πνεύμονες και, το χειρότερο, δεν ανανεώνεται. Αυτό έχει συνέπεια τη δυσκολία στην αναπνοή, κυρίως κατά τη διάρκεια σωματικής άσκησης, στο ανέβασμα μιας ανηφόρας ή σκάλας.
Ύποπτος ο πρωινός βήχας
Όπως επισημαίνει ο κ. Κωνσταντίνος Γουργουλιάνης, πρόεδρος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας και πρύτανης της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας: «Ο χρόνιος, επίμονος βήχας, ιδίως ο πρωινός, δεν πρέπει να αφήνει τον καπνιστή αδιάφορο. Κι αυτό γιατί σήμερα το 8,4% των ατόμων που καπνίζουν στη χώρα μας (500.000 άντρες και γυναίκες ηλικίας άνω των 35 ετών) πάσχουν από ΧΑΠ, ενώ υπάρχουν τουλάχιστον άλλες 300.000 οι οποίοι έχουν τη νόσο, αλλά δεν το γνωρίζουν».
Εκτός από το τσιγάρο, τι άλλο μας κάνει ευάλωτους στη νόσο;
Παρότι το κάπνισμα (ενεργητικό και παθητικό) παραμένει η κύρια αιτία της νόσου, επιβαρυντικούς παράγοντες για την ανάπτυξη της ΧΑΠ συχνά αποτελούν και η ατμοσφαιρική ρύπανση, το ιστορικό λοιμώξεων στην παιδική ηλικία, η έκθεση σε χημικές ουσίες στον επαγγελματικό χώρο, η χρήση ξυλόσομπας κ.ά. Το πρόβλημα είναι ότι τα πρώτα δέκα, ακόμα και δεκαπέντε, χρόνια οι ενοχλήσεις της ΧΑΠ μπορεί να είναι ήπιες, με αποτέλεσμα οι ασθενείς να μην αναζητούν θεραπεία. Επειδή, όμως, οι βλάβες που προκαλεί η νόσος από ένα σημείο και μετά είναι μόνιμες και μη αναστρέψιμες, ο ασθενής αρχίζει να έχει σοβαρά προβλήματα, που συχνά χρήζουν νοσηλείας. Γι’ αυτό και η έγκαιρη διάγνωση παίζει πολύ σημαντικό ρόλο.
Σημάδια που χτυπούν συναγερμό!
Αν έχετε ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω συμπτώματα “ιδίως αν είστε καπνιστές”, θα πρέπει να συμβουλευτείτε πνευμονολόγο, καθώς αποτελούν σημάδι ότι ενδεχομένως αντιμετωπίζετε χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια.
- Bήχας που επιμένει και φλέγματα.
- Συριγμός, δηλαδή αναπνοή που «σφυρίζει».
- Δύσπνοια, που επιδεινώνεται με την προσπάθεια (όταν ανεβαίνετε σκάλες ή ανηφόρα, όταν σηκώνετε κάποια βάρη [π.χ ψώνια], όταν βαδίζετε βιαστικά).
H κατάσταση είναι ακόμα πιο σοβαρή όταν η δύσπνοια συνοδεύει πιο ελαφριές δραστηριότητες, όπως το ντύσιμο, το πλύσιμο, το δέσιμο των κορδονιών, διάφορες δουλειές με τα χέρια κ.λπ.
Σωτήρια η σπιρομέτρηση
Για τη διάγνωση της ΧΑΠ (αλλά και για την παρακολούθηση της πορείας της στους ασθενείς) υπάρχει μια πολύ απλή εξέταση της αναπνοής: η σπιρομέτρηση. Η εξέταση αυτή διαρκεί συνήθως λιγότερο από 10 λεπτά και είναι απλή. Ο ασθενής παίρνει απλώς μια βαθιά ανάσα και εκπνέει με όλη του τη δύναμη σε μια ειδική συσκευή. Όπως τονίζει ο καθηγητής κ. Γουργουλιάνης: «Με τη σπιρομέτρηση μετράμε αφενός την ποσότητα (τον όγκο) αέρα που μπορεί να εκπνεύσει ο εξεταζόμενος και αφετέρου την ταχύτητα με την οποία εκπνέεται ο αέρας από τους πνεύμονές του. Εάν αυτές οι τιμές μειωθούν κάτω από κάποια όρια, ο πνευμονολόγος μπορεί να διαγνώσει τη ΧΑΠ».
Υπάρχει πρόβλημα. Και τώρα;
«Μετά τη διάγνωση, αν κριθεί σκόπιμο, ο γιατρός μπορεί να προχωρήσει και σε περαιτέρω γενικές ή ειδικές εξετάσεις, προκειμένου να εκτιμήσει το στάδιο βαρύτητας, την επίπτωση της ΧΑΠ σε άλλα όργανα, όπως η καρδιά, το μυϊκό σύστημα, και την πιθανή ωφέλεια του ασθενούς από τις θεραπευτικές μεθόδους που θα του συστήσει», συμπληρώνει ο κ. Γουργουλιάνης.
Υπάρχει θεραπεία;
Σύμφωνα με τους ειδικούς, το κλειδί για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της ΧΑΠ είναι η έγκαιρη διάγνωση της νόσου στα αρχικά της στάδια . Όταν αυτό συμβεί, η αλλαγή του τρόπου ζωής (π.χ. διακοπή του καπνίσματος) αλλά και η έγκαιρη εισαγωγή στη θεραπεία επιφέρουν στους ασθενείς σημαντικά οφέλη. Για την αντιμετώπιση της ΧΑΠ υπάρχουν σήμερα πολλά και διαφορετικά φάρμακα. Σε γενικές γραμμές τα φάρμακα αυτά διαστέλλουν τους μυς των βρόγχων, ώστε να ελευθερώσουν την αναπνοή, ή δρουν μειώνοντας τη φλεγμονή που υπάρχει στις αεροφόρες οδούς ή ρευστοποιούν τις παχύρρευστες εκκρίσεις από τους βρόγχους.
Στη θεραπευτική αντιμετώπιση της ΧΑΠ, σημαντική έχει κριθεί και η χορήγηση του τιοτρόπιου (κυρίως όταν χορηγείται σε ασθενείς κάτω 50 ετών). Συγκεκριμένα, μεγάλη μελέτη, η οποία είναι και η πρώτη που έδειξε μακροχρόνια οφέλη, ανακοινώθηκε σε Πανευρωπαϊκό Πνευμονολογικό Συνέδριο και δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο LANCET. Πρόκειται για την UPLIFT, η οποία διήρκεσε τέσσερα χρόνια, έγινε σε 37 χώρες με συμμετοχή 6.000 ασθενών με ΧΑΠ και έδειξε ότι η έγκαιρη θεραπεία με τιοτρόπιο είχε ως αποτέλεσμα:
- τη βελτίωση της πνευμονικής λειτουργίας των ασθενών
- τη σημαντική μείωση σε ποσοστό μάλιστα 26% των παροξύνσεων που οδηγούν στο νοσοκομείο
- την αύξηση της ποιότητας ζωής: ανακούφιση από τη δύσπνοια, ευκολότερες καθημερινές δραστηριότητες, όπως τα ψώνια, το περπάτημα κ.λπ.
- τη μείωση κατά 16% του κινδύνου θνησιμότητας.
Να θυμάστε
- Περίπου το 80-90% των περιστατικών ΧΑΠ οφείλονται στο κάπνισμα.
- Αν κάποιος είναι καπνιστής και εκτίθεται και σε άλλους παράγοντες κινδύνου, όπως χημικές ουσίες λόγω επαγγέλματος, ο κίνδυνος πολλαπλασιάζεται.
- Επαγγελματικοί παράγοντες που προκαλούν έντονη ή παρατεταμένη έκθεση σε σκόνη, χημικά, αναθυμιάσεις κ.λπ. μπορεί να προκαλέσουν ΧΑΠ ανεξάρτητα από το κάπνισμα και να αυξήσουν τον κίνδυνο της ασθένειας στους καπνιστές.
- Η παθητική έκθεση στον καπνό του τσιγάρου, επίσης, συνεισφέρει στα συμπτώματα του αναπνευστικού και περιορίζει τη λειτουργία των πνευμόνων στους μαθητές. Στη μετέπειτα ζωή αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ΧΑΠ.
- Σπιρομέτρηση πρέπει να κάνουν όλα τα άτομα ηλικίας άνω των 40 ετών, ιδίως αν έχουν (πρωινό ή μη) τσιγαρόβηχα, αν λαχανιάζουν ή κουράζονται εύκολα, αν έχουν φλέγματα και αν κρυολογούν συχνά.
Βάλτε στο τραπέζι σας λαχανικά
Τα αντιοξειδωτικά συστατικά των φρούτων και των λαχανικών θωρακίζουν την πνευμονική λειτουργία και επιβραδύνουν την εξέλιξη της χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας, σύμφωνα με έρευνα που παρουσιάστηκε πρόσφατα στο Ετήσιο Συνέδριο της Ευρωπαϊκής Πνευμονολογικής Εταιρείας στη Βαρκελώνη. Όπως έδειξαν τα επιστημονικά πορίσματα, ο μέγιστος εκπνεόμενος όγκος σε ένα δευτερόλεπτο ήταν υψηλότερος σε ασθενείς που κατανάλωναν φρούτα και λαχανικά.
Μελέτη που πραγματοποίησε η δρ Ηλιάνα Κεράνη, από το Κέντρο Υγείας Αργαλαστής Βόλου, έδειξε ότι δίαιτες πλούσιες σε φρούτα και λαχανικά εμποδίζουν την έκπτωση της πνευμονικής λειτουργίας, όπως αποδεικνύει η σπιρομέτρηση. Σύμφωνα με τους ερευνητές: Τα φρούτα και τα λαχανικά έχουν αντιοξειδωτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες και στηρίζουν τη φυσιολογική ενυδάτωση της επιφάνειας των αεραγωγών, καταπολεμώντας τις ελεύθερες ρίζες, που ευθύνονται για χρόνιες ασθένειες, μεταξύ αυτών και τη ΧΑΠ.
Οι αριθμοί μιλάνε από μόνοι τους
Η δραματική αύξηση της ΧΑΠ τα τελευταία χρόνια κάνει τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.) να μιλά για 450.000.000 ανθρώπους με χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια στον πλανήτη. Σήμερα είναι η 4η αιτία θανάτου, με 3.000.000 άτομα κάθε χρόνο, ενώ το 2020 θα γίνει η τρίτη, λένε οι επιστήμονες.
Ναι, το κάπνισμα κόβεται
Μια ακόμα μελέτη που παρουσιάστηκε στο συνέδριο της Ετήσιας Διεθνούς Επιστημονικής Συνόδου της Αμερικανικής Ένωσης Πνευμονολόγων (American College of Chest Physicians, ACCP) φανερώνει ότι 43,2% των καπνιστών με ήπια έως μέτριου βαθμού χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) που έλαβαν το φάρμακο βαρενικλίνη κατόρθωσαν να διακόψουν το κάπνισμα και να απέχουν από αυτό κατά τις τέσσερις τελευταίες εβδομάδες της θεραπείας σε σύγκριση με το 8,8% των ασθενών που έλαβαν εικονικό φάρμακο. Όπως δήλωσε ο dr Donald Tashkin, ένας εκ των ερευνητών της μελέτης και επίτιμος καθηγητής Ιατρικής του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια: «Το γεγονός αυτό αποδεικνύει ότι η βαρενικλίνη είναι ένα αποτελεσματικό μέσο διακοπής του καπνίσματος για ομάδες ασθενών με υψηλή εξάρτηση από τη νικοτίνη, που δύσκολα θεραπεύονται».
