Στο ξεκίνημα της ζωής μας αποτελούμαστε κατά 100% από ανθρώπινα κύτταρα, σύντομα όμως θα έχουμε τόσο πολλούς μικροοργανισμούς στο έντερό μας που μόλις το 10% των κυττάρων μας είναι ανθρώπινα. Τα μικρόβια θα αποτελέσουν το υπόλοιπο 90% και τα ονομάζουμε εντερική χλωρίδα ή μικροβίωμα.
Στην εμβρυϊκή κατάσταση, ζούμε σε ένα περιβάλλον -στη μήτρα- όπου φυσιολογικά δεν υπάρχουν καθόλου μικρόβια. Η τροφή μας έχει ήδη υποστεί επεξεργασία, το ίδιο και το οξυγόνο μας. Οι πνεύμονες και το έντερο της μητέρας φιλτράρουν τα πάντα πριν φτάσουν σε εμάς. Τρεφόμαστε και αναπνέουμε μέσω του αίματος της, το οποίο διατηρείται χωρίς μικρόβια χάρη στο ανοσοποιητικό της σύστημα. Μας προστατεύει ο αμνιακός σάκος τοποθετημένος σε μια μυώδη μήτρα σφραγισμένη με χοντρό πώμα σαν μεγάλο πήλινο κανάτι.
Με την πρώτη διάτρηση στον προστατευτικό αμνιακό σάκο, ξεκινά η αποίκιση των μικροβίων. Τα πρώτα μικρόβια που συναντάμε είναι η προστατευτική χλωρίδα του αιδοίου της μητέρας, ένας στρατός βακτηρίων που υπερασπίζεται μια πολύ σημαντική περιοχή. Εκεί τα προστατευτικά βακτήρια παράγουν οξέα που απομακρύνουν τα παθογόνα βακτήρια και κρατούν την οδό όλο και πιο καθαρή καθώς πλησιάζουμε στη μήτρα.
Καθώς ένα μωρό έρχεται στη ζωή, ένα χρήσιμο στρώμα βακτηρίων τυλίγεται προστατευτικά γύρω του. Σχεδόν τα μισά βακτήρια ανήκουν στο γένος Lactobacillus του οποίου η αγαπημένη τους ασχολία είναι η παραγωγή γαλακτικού οξέος. Τα υπόλοιπα βακτήρια που εγκαθίστανται είναι όσα πέρασαν τη δοκιμασία του οξέος. Έτσι αποκτάμε τα πρώτα μας μικρόβια. Ορισμένα από αυτά χρειάζονται λιγότερο από 20 λεπτά για να δημιουργήσουν την επόμενη γενιά.
Παρά τη ραγδαία πληθυσμιακή ανάπτυξη, θα περάσουν περίπου 3 χρόνια πριν η εντερική χλωρίδα αναπτυχθεί στο κατάλληλο επίπεδο, για να σταθεροποιηθεί στη συνέχεια. Στο ενδιάμεσο, το έντερο αποτελεί σκηνικό δραματικών βακτηριακών μαχών. Η σύνθεση της εντερικής αποικίας εξαρτάται εν μέρει από δικές μας ενέργειες. Μπορεί να φιλήσουμε το δέρμα της μητέρας μας ή τη γάτα του γείτονα. Οτιδήποτε εισέρχεται από το στόμα είναι πιθανό να ξεκινήσει τη δημιουργία της αυτοκρατορίας του στον κόσμο του εντέρου.
Υπάρχουν πάρα πολλά είδη βακτηρίων – ορισμένα ωφέλιμα, άλλα λιγότερο ωφέλικα και άλλα επιβλαβή. Ο θηλασμός ενισχύει συγκεκριμένα μέλη της εντερικής χλωρίδας – π.χ. το Bifidobacterium που λατρεύει το μητρικό γάλα. Η άμεση εγκατάσταση του βακτηρίου αυτού στο έντερο παίζει ζωτικό ρόλο στη μετέπειτα ανάπτυξη λειτουργιών του οργανισμού μας, όπως το ανοσοποιητικό σύστημα ή ο μεταβολισμός. Μωρά με ανεπαρκείς εντερικούς πληθυσμούς Bifidobacterium κατά το πρώτο έτος της ζωής τους, έχουν περισσότερες πιθανότητες να γίνουν παχύσαρκα αργότερα στη ζωή τους σε σχέση με όσα μωρά διαθέτουν αυξημένο πληθυσμό τέτοιων βακτηρίων.
Το μητρικό γάλα περιέχει αντισώματα που προστατεύουν από τα επικίνδυνα βακτήρια που θα συναντήσει ένα παιδί. Βοηθάει να γείρει η πλάστιγγα προς τα ωφέλιμα, ενώ μειώνει π.χ. τον κίνδυνο μιας μετέπειτα δυσανεξίας στη γλουτένη. Ο απογαλακτισμός είναι η πρώτη επανάσταση που βιώνει η εντερική χλωρίδα ενός μωρού. Ξαφνικά, ολόκληρη η σύνθεση της τροφικής προμήθειας του παιδιού αλλάζει.
Η μητέρα Φύση έχει εφοδιάσει τα συνήθη βακτήρια που αποικούν πρώτα το έντερο ενός βρέφους με τα απαραίτητα γονίδια για τη διάσπαση απλών υδατανθράκων. Αν δώσουμε στο μικρό περίπλοκες φυτικές ίνες όπως εκείνες στα μπιζέλια, η βρεφική του χλωρίδα δε θα μπορέσει να τις αντιμετωπίσει. Απαιτούνται νέα είδη πεπτικών βακτηρίων.
Τα χρήσιμα εντερικά βακτήρια περνάνε από γενιά σε γενιά αλλά δεν είναι πάντα ίδια ανάμεσα στα μέλη μιας οικογένειας. Ακόμα και οι ομοζυγωτικοί δίδυμοι που μοιράζονται τα ίδια γονίδια, δε διαθέτουν το ίδιο μείγμα βακτηρίων. Ο τρόπος ζωής, οι τυχαίες συναντήσεις, οι ασθένειες ή τα χόμπι επηρεάζουν τη μορφή των πληθυσμών στο εσωτερικό του εντέρου.
Είναι γενικά αποδεκτό ότι οι πρώτοι πληθυσμοί που εποικούν το έντερο θέτουν τα θεμέλια για το μέλλον του σώματος μας. Μελέτες έχουν δείξει τη σημασία των πρώτων εβδομάδων της μεταγεννητικής συλλογής βακτηρίων για την ανάπτυξη του ανοσοποιητικού συστήματος. Μόλις τρεις εβδομάδες μετά τη γέννηση, τα μεταβολικά προϊόντα της εντερικής χλωρίδας καταδεικνύουν τους πιθανούς αυξημένους κινδύνους για αλλεργίες, άσθμα ή νευροδερματίτιδα στα μετέπειτα στάδια της ζωής μας. Όμως πώς καταφέρνουμε και αποκτάμε τόσο νωρίς στη ζωή μας βακτήρια επιβλαβή βακτήρια;
Πάνω από το ένα τρίτο των παιδιών στις δυτικές, βιομηχανοποιημένες χώρες γεννιούνται μέσω της καισαρικής τομής. Η αρχική επαφή των εμβρύων που γεννιούνται με καισαρική είναι βασικά με το δέρμα των άλλων. Αναγκάζονται με κάποιον τρόπο να συλλέξουν βακτήρια για το έντερο τους, αφού ο πληθυσμός τους δε θα αναπτυχθεί μέσω των μητρικών μικροβίων, όπως στα έμβρυα από φυσιολογικό τοκετό. Ίσως καταλήξουν με βακτήρια από τον δεξιό αντίχειρα της νοσοκόμας ή από τον σκύλο του παππού.
Τα βρέφη που γεννιούνται με καισαρική χρειάζονται μήνες ή και ακόμα περισσότερο για να αναπτύξουν έναν φυσιολογικό πληθυσμό εντερικών βακτηρίων. Τα τρία τέταρτα των νεογέννητων που κολλάνε τυπικά νοσοκομειακά μικρόβια έχουν γεννηθεί με καισαρική. Επιπλέον, διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν αλλεργίες ή άσθμα. Μία αμερικανική έρευνα έδειξε ότι η χορήγηση Lactobacillus σε αυτά τα μωρά μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης αλλεργιών.
Στην ηλικία των 7 ετών, δεν υπάρχει σχεδόν καμία διακριτή διαφορά στην εντερική χλωρίδα παιδιών που γεννήθηκαν με φυσιολογικό τοκετό ή με καισαρική. Πράγματι, οι καισαρικές τομές δεν ευθύνονται αποκλειστικά για την έλλειψη του ιδανικού εντερικού πληθυσμού στο ξεκίνημα της ζωής. Η κακή διατροφή, η περιττή χρήση αντιβιοτικών, η υπερβολική καθαριότητα ή η υπερβολική έκθεση σε βλαβερά βακτήρια είναι άλλες πιθανές αιτίες.
