Είναι γνωστό ότι ο καρκίνος αρχίζει από ένα κύτταρο που υφίσταται μεταλλάξεις τη στιγμή που αντιγράφεται το DNA. Καθώς οι μεταλλάξεις συσσωρεύονται με το χρόνο, κάποιο γονίδιο αλλάζει αρκετά και το κύτταρο στη συνέχεια αποκτά την ικανότητα να πολλαπλασιάζεται ανεξέλεγκτα. Δημιουργείται έτσι όγκος ο οποίος έχει την δυνατότητα μετάστασης σε άλλα όργανα του σώματος.
Οι “κακές” μεταλλάξεις μπορούν να έχουν αιτία περιβαλλοντικούς παράγοντες όπως είναι το κάπνισμα, η ηλιακή ακτινοβολία και ορισμένα καρκινογόνα της διατροφής. Μπορεί επίσης να ευθύνονται ελαττωματικά γονίδια που κληρονομήσαμε από τους γονείς ή από καθαρά τυχαία λάθη που συμβαίνουν στο DNA τη στιγμή της διαίρεσης των κυττάρων.
Πόσοι καρκίνοι οφείλεται σε κακή τύχη και πόσοι σε παράγοντες του περιβάλλοντος ή την κληρονομικότητα;
Το 66% όλων των κρουσμάτων καρκίνου οφείλεται σε τυχαία λάθη, το 29% σε περιβαλλοντικούς παράγοντες και στον τρόπο ζωής ενός ανθρώπου και το 5% σε κληρονομούμενες μεταλλαγές. Αυτό βρήκαν δύο ερευνητές από το Johns Hopkins University, στη Βαλτιμόρη, χρησιμοποιώντας ένα πολύπλοκο μαθηματικό μοντέλο που αφορούσε 32 μορφές καρκίνου.
Η μελέτη δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science και υπολόγισε το ποσοστό των καρκίνων από κάθε μορφή που οφείλονται στην τύχη και σε άλλους παράγοντες. Για παράδειγμα:
Tο 65% των κρουσμάτων καρκίνου του πνεύμονα οφείλονται σε περιβαλλοντικούς παράγοντες (κυρίως στο κάπνισμα) και μόνο το 35% σε λάθη αντιγραφής του DNA.
Το 77% των καρκίνων που παγκρέατος οφείλονται σε λάθη της αντιγραφής του DNA, το 18% σε περιβαλλοντικούς παράγοντες που άπτονται του τρόπου ζωής και το 5% σε κληρονομούμενα γονίδια.
Σχεδόν όλα τα κρούσματα καρκίνου του εγκεφάλου, του προστάτη, των οστών αλλά και των καρκίνων της παιδικής ηλικίας (πάνω από 95% στο καθένα) οφείλονται σε τυχαία λάθη κατά την αντιγραφή του DNA.
Τυχαίο και περιβάλλον
Το μαθηματικό μοντέλο που χρησιμοποιήθηκε βασίσθηκε σε στοιχεία από δύο μεγάλες βάσεις δεδομένων που αφορούν 69 χώρες. Τα δεδομένα αποκάλυψαν έναν ισχυρό συσχετισμό, σχεδόν 80%, μεταξύ της συχνότητας εμφάνισης του καρκίνου ανεξάρτητα από το περιβάλλον, δηλαδή από την κάθε χώρα.
“Για την προστασία από τον καρκίνο είναι απαραίτητη η αποφυγή ορισμένων περιβαλλοντικών παραγόντων όπως το κάπνισμα. Όμως κάθε φορά που ένα υγιές κύτταρο πολλαπλασιάζεται και αντιγράφει το DNA για να παραχθούν δύο νέα κύτταρα, κάνει πολλά τυχαία λάθη”, ανέφερε ένας από τους δύο ερευνητές, ο Cristian Tomasetti, επίκουρος καθηγητής Βιοστατιστικής στο Κέντρο Καρκίνο Kimmel του Johns Hopkins University. “Αυτά ακριβώς τα λάθη είναι η συχνότερη αιτία καρκίνων”, πρόσθεσε.
Τα ευρήματα αυτά, όμως, δεν σημαίνουν ότι πρέπει να αγνοήσουμε τις συστάσεις για καλύτερο τρόπο ζωής, τόνισαν οι ερευνητές.
H ιδέα ότι οι περισσότεροι καρκίνοι είναι τυχαίοι έχει κερδίσει κάποιο έδαφος τα τελευταία χρόνια. Λίγο παλιότερα ένα μεγαλύτερο ποσοστό καρκίνων αποδιδόταν στο περιβάλλον και τη διατροφή καθώς και στην ακτινοβολία. Ορισμένοι όμως πιστεύουν ότι οι κυβερνήσεις θέλουν να αναβαθμίσουν το ρόλο του τυχαίου παράγοντα για να μην πάρουν περιβαλλοντικά μέτρα τα οποία έχουν κόστος.
«Η όλη ιδέα της προβολής της πιθανότητας του καρκίνου στο σύνολό του είναι αρκετά ξένη για μένα, καθώς τα αίτια των διαφόρων τύπων είναι πολύ διαφορετικά», είπε ο Noel Weiss, επιδημιολόγος στο Έρευνας Καρκίνου Fred Hutchinson κέντρο στο Σιάτλ, Ουάσιγκτον. Και «αυτό που φαίνεται τυχαίο σήμερα δεν θα φαίνεται τόσο τυχαίο στο μέλλον».
Πηγή: Stem cell divisions, somatic mutations, cancer etiology, and cancer prevention.
