“Και όμως ένιωθα ακατανίκητο πόθο να κλέψω και το έκανα χωρίς να παρακινούμαι μήτε από πείνα μήτε από φτώχεια”. Άγιος Αυγουστίνος, Εξομολογήσεις, 370 μ.Χ.
Η κλεπτομανία η κλοπομανία είναι μία ψυχική διαταραχή η οποία εντάσσεται στην κατηγορία των διαταραχών του ελέγχου των παρορμήσεων. Είναι μια πάθηση κατά την οποία ένα άτομο βιώνει μια σταθερή παρόρμηση να κλέβει αντικείμενα που δεν χρειάζονται για προσωπική χρήση ή έχουν μικρή χρηματική αξία.
Συγκαταλέγεται στην ομάδα διαταραχών ελέγχου των παρορμήσεων, με βάση το ταξινομητικό σύστημα DSM-IV-TR, στην οποία περιλαμβάνονται η παθολογική χαρτοπαιξία, η τριχοτιλλομανία, η πυρομανία, η διαλείπουσα εκρηκτική διαταραχή, η παθολογική χρήση του διαδικτύου, η παρορμητική σεξουαλική συμπεριφορά, το τσίμπημα του δέρματος (skin picking) και η παρορμητική επίδοση σε αγορές.
Πρόκειται για μια σοβαρή διαταραχή ψυχικής υγείας που μπορεί να προκαλέσει συναισθηματικό πόνο στον περίγυρο του πάσχοντα αν δεν αντιμετωπιστεί.
Εμφανίζεται στο 5% των ατόμων που συλλαμβάνονται για μικροκλοπές σε καταστήματα και συχνότερα στις γυναίκες. Στις ΗΠΑ, υπολογίζεται ότι με την κατηγορία της κλοπής αντικειμένων από καταστήματα συλλαμβάνονται 2 εκατομμύρια άτομα το χρόνο. Από αυτούς, τουλάχιστον 100.000 ανήκουν στην κατηγορία των κλεπτομανών.
Ο κλεπτομανής αισθάνεται έντονη επιθυμία να κλέψει πράγματα τα οποία θα μπορούσε εύκολα να αγοράσει. Δεν κλέβει γιατί θέλει να αποκτήσει ένα συγκεκριμένο αντικείμενο, αφού συχνά μετά την πράξη του πετά το κλεμμένο αντικείμενο. Κλέβει με σκοπό να ανακουφίσει την συναισθηματική ένταση ή το άγχος που βιώνει. Η πράξη αυτή λειτουργεί αγχολυτικά για τον ίδιο. Έτσι ο κλεπτομανής διαφέρει από κάποιον που κλέβει επειδή αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα.
Η παθολογία θυμίζει τις κοινές εξαρτήσεις (ναρκωτικά, αλκοόλ, τζόγος) και η ψυχοθεραπευτική παρέμβαση κρίνεται απαραίτητη για την αντιμετώπισή της. Τα άτομα με κλεπτομανία έχουν συχνά και κάποια άλλη ψυχιατρική διαταραχή, όπως καταθλιπτικές και διπολικές διαταραχές, διαταραχές άγχους, ανορεξία, βουλιμία, διαταραχές προσωπικότητας και διαταραχές κατάχρησης ουσιών.
Το άτομο συνήθως νιώθει ένταση πριν κλέψει, ενώ στη διάρκεια της κλοπής η ένταση γίνεται ικανοποίηση, ευχαρίστηση, ευφορία και ανακούφιση. Τα συναισθήματα αυτά προκύπτουν σε μεγάλο βαθμό όχι από την κατάκτηση του αντικειμένου όσο από την πράξη της κλεψιάς καθαυτής.
Η στιγμιαία πληρότητα που νιώθει το άτομο αποκτώντας το αντικείμενο του πόθου του, τείνει στην πορεία να μεταμορφώνεται σε ενοχές, θλίψη και μακροπρόθεσμο ψυχικό κενό, το οποίο μοιάζει να μη γεμίζει όσα αντικείμενα και αν κλέψει.
Αιτίες
Η κλεπτομανία μπορεί να εμφανιστεί από την παιδική ηλικία και διανύοντας περιόδους ύφεσης και έξαρσης να συνεχιστεί μέχρι και την ενηλικίωση.
Η αιτία της κλεπτομανίας είναι άγνωστη. Έχει διαπιστωθεί, πάντως, πως η πλειοψηφία των κλεπτομανών (τα 2/3 περίπου) είναι γυναίκες που συχνά προβαίνουν στις πράξεις αυτές, λίγο πριν την έμμηνο ρύση. Επομένως οι ορμόνες πρέπει να παίζουν κάποιο ρόλο.
Έχει παρατηρηθεί, επίσης, πως η συχνότητα των συμπτωμάτων της κλεπτομανίας αυξάνεται μετά από διαζύγια, απώλειες αγαπημένων προσώπων ή διάφορες άλλες επώδυνες ψυχικά καταστάσεις που αυξάνουν την ψυχική φόρτιση του ατόμου. Ως προς το σημείο αυτό, η κλεπτομανία έχει κοινά στοιχεία με τη συστηματική χρήση αλκοόλ και ναρκωτικών.
Στα ιατρικά χρονικά έχουν αναφερθεί περιπτώσεις αιφνίδιας κλεπτομανίας μετά από τραυματισμό στο κεφάλι ή νευροχειρουργική επέμβαση. Αξίζει να αναφερθεί η περίπτωση μιας 40άχρονης γυναίκας από τη Βραζιλία που έκανε πλαστική επέμβαση ρουτίνας (λιποαναρρόφηση, μεγέθυνση στήθους κ.α.) και στη συνέχεια εμφάνισε κλεπτομανία η οποία κράτησε μερικές εβδομάδες, σύμφωνα με τους επιστήμονες. Η γυναίκα, όπως δήλωσε στους γιατρούς, άρχισε να έχει επίμονες και ενοχλητικές τάσεις να κλέψει, στις οποίες δεν μπορούσε να αντισταθεί. Οι νευρολόγοι, με επικεφαλής τον Φάμπιο Νασκιμέντο του καναδικού νοσοκομείου του δυτικού Τορόντο (ο οποίος τότε εργαζόταν σε βραζιλιάνικο νοσοκομείο όπου εισήχθη η γυναίκα), έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο ιατρικό περιοδικό “BMJ Case Reports”. Σύμφωνα με τους γιατρούς, ο εγκέφαλός της αυτοθεραπεύθηκε πιθανότατα κάνοντας νέες νευρωνικές καλωδιώσεις.
Ο Fenichel (1945) πίστευε ότι η κλεπτομανία μπορεί να έχει άμεση σεξουαλική σημασία, ενώ οι υποστηρικτές της θεωρίας των ορμέμφυτων θεωρούσαν ότι η μυστική πράξη της κλοπής από τον κλεπτομανή παρουσιάζει ομοιότητα με τη σεξουαλική πράξη. Ο Wittels (1929, 1942) εξέφρασε την άποψη ότι η κλοπή αποτελούσε ένα υποκατάστατο της πραγματικής σεξουαλικής ζωής για τον κλεπτομανή. Δηλαδή ότι η κλεπτομανία αναλογεί σε μια διαστροφή ενώ τα αντικείμενα είναι φορτισμένα με ερωτικό ενδιαφέρον (αντικείμενα «φετίχ»).
Ο Castelnuovo-Talesco (1974) εξέφρασε την άποψη ότι η κλεπτομανία αντιπροσωπεύει έναν τρόπο ελέγχου του ατόμου επάνω σε ένα τρομακτικό αντικείμενο, καθιστώντας το ακίνδυνο με την απώλειά του, γεγονός που δημιουργεί μια χαροποιό αίσθηση παντοδυναμίας.
Οι Grant et al (2006–2007) πραγματοποίησαν μία συγκριτική μελέτη της μικροσκοπικής δομής της λευκής ουσίας του εγκεφάλου σε 10 κλεπτομανείς γυναίκες, μέσω λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας. Διαπιστώθηκε η ύπαρξη μικροσκοπικών ιστολογικών βλαβών της λευκής ουσίας στις μετωποκοιλιακές περιοχές του εγκεφάλου. Είναι γνωστό ότι τα μετωπιαία κυκλώματα του εγκεφάλου, και κυρίως το μετοπωκογχιαίο, διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη ρύθμιση της συμπεριφοράς και στον μηχανισμό καταστολής μιας παρόρμησης.
