Η ανταπόκριση στο εικονικού φαρμάκου παρατηρείται παγκοσμίως σε κλινικές δοκιμές θεραπείας πόνου, ωστόσο τα χαρακτηριστικά που καθιστούν έναν ασθενή να ανταποκρίνεται είναι ασαφή. Μια νέα μελέτη σε ασθενείς με χρόνιο πόνο στην πλάτη έδειξε ότι η ανταπόκριση στα χάπια του εικονικού φαρμάκου εξαρτάται από τη δομή και τη λειτουργία του εγκεφάλου.
Το φαινόμενο placebo αναφέρεται στα πραγματικά οφέλη που μπορούν να έχουν οι αδρανείς παρεμβάσεις. Το placebo είναι μια ιατρική παρέμβαση – είτε πρόκειται για χάπι, ένεση ή χειρουργική επέμβαση – που δεν έχει θεραπευτική αξία. Η απλή πράξη λήψης ενός χαπιού μπορεί να κάνει ένα άτομο να αισθανθεί καλύτερα αν και δεν περιέχει κάποια δραστική ουσία.Για παράδειγμα, μερικές μελέτες έχουν δείξει ότι ένα εικονικό φάρμακο μπορεί να επηρεάσει την αρτηριακή πίεση, μια σαφή φυσιολογική απάντηση.
Ωστόσο, αυτό δεν είναι μόνο ένα ψυχολογικό φαινόμενο αλλά έχει βιολογική βάση.
Τα χάπια αυτά, που δεν θα είναι τίποτα άλλο από ζάχαρη, μπορούν σε ορισμένους ασθενείς να είναι εξίσου αποτελεσματικά με τα πιο ισχυρά πραγματικά φάρμακα που κυκλοφορούν στην αγορά. Αυτό έδειξε μια μελέτη ερευνητών του Πανεπιστημίου Νορθγουέστερν στο Ιλινόι των ΗΠΑ, η οποία δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature Communications. “Ο εγκέφαλος κάποιων ασθενών είναι ήδη συντονισμένος στο να αποκριθεί θετικά στο εικονικό φάρμακο”, είπε ο κύριος συγγραφέας της μελέτης Vania Apkarian, καθηγητής φυσιολογίας στην Ιατρική Σχολή Φάινμπεργκ του Πανεπιστημίου Νορθγουέστερν.
Ο Apkarian είπε ότι αυτοί οι ασθενείς έχουν την κατάλληλη βιολογία αλλά και ψυχολογία ώστε να μπουν σε γνωστική κατάσταση τέτοια που αν κάποιος τους πει ότι “αυτό που θα πάρεις θα απαλύνει τον πόνο σου”, θα βιώσουν όντως αμέσως λιγότερο πόνο. Σύμφωνα με τον Apkarian, δεν υπάρχει κανένας λόγος να “ξεγελάσει” ο γιατρός τον ασθενή. Μπορεί να του πει: “σου δίνω ένα φάρμακο που δεν έχει επίδραση στη φυσιολογία σου αλλά ο εγκέφαλός σου θα αποκριθεί σε αυτό”. Δεν χρειάζεται να κρύψει την αλήθεια από τον ασθενή. Υπάρχει βιολογικό υπόβαθρο πίσω από την απόκριση στα εικονικά φάρμακα.
Πώς όμως κατέληξαν ο Apkarian και οι συνεργάτες του στα συμπεράσματά τους; Χώρισαν 63 ασθενείς με χρόνιο πόνο στην πλάτη σε δύο ομάδες. Στην πρώτη ομάδα οι ασθενείς δεν γνώριζαν αν θα λάβουν πραγματικό ή εικονικό φάρμακο. Η δεύτερη ομάδα περιελάμβανε ασθενείς που δεν έλαβαν ούτε εικονικό ούτε πραγματικό φάρμακο (αποτελούσαν την ομάδα ελέγχου).
Όπως προέκυψε, όλοι οι ασθενείς των οποίων ο πόνος μειώθηκε μετά τη λήψη εικονικού φαρμάκου εμφάνιζαν παρόμοια ανατομία εγκεφάλου αλλά και ψυχολογικά χαρακτηριστικά. Η δεξιά πλευρά του εγκεφάλου τους, η οποία ελέγχει τα συναισθήματα, ήταν μεγαλύτερη σε σύγκριση με την αριστερή. Διέθεταν επίσης μεγαλύτερες σε μέγεθος αισθητηριακές περιοχές στον φλοιό του εγκεφάλου σε σχέση με τα άτομα που δεν αποκρίνονταν στο εικονικό φάρμακο. Το ψυχολογικό προφίλ ήταν παρόμοιο στα άτομα της θετικής επίδρασης στο placebo. Είχαν μεγάλη συναισθηματική αυτογνωσία, ήταν ευαίσθητοι στις επώδυνες καταστάσεις και με ιδιαίτερη επίγνωση και προσοχή για το περιβάλλον τους και τις αλλαγές που αυτό υφίσταται.
«Οι γιατροί που παρακολουθούν ασθενείς με χρόνιο πόνο πρέπει να σκεφτούν σοβαρά ότι ορισμένοι από τους ασθενείς τους θα εμφανίσουν σημαντική βελτίωση μόνο μέσω της λήψης εικονικού φαρμάκου – η βελτίωσή τους θα είναι εξίσου καλή με το να λάμβαναν φάρμακο που περιέχει δραστική ουσία. Πρέπει να δοκιμάσουν αυτή την προσέγγιση και να δουν τα αποτελέσματα. Τα νέα αυτά ευρήματα ανοίγουν ένα τεράστιο νέο πεδίο στην αντιμετώπιση του χρόνιου πόνου», τόνισε ο Apkarian.
Πηγή: Brain and psychological determinants of placebo pill response in chronic pain patients.
