Ένα ενέσιμο φάρμακο που ονομάζεται Evenity και θα κυκλοφορεί από την Amgen, αύξησε σημαντικά την πυκνότητα των οστών και απέτρεψε τα κατάγματα πιο αποτελεσματικά από τις διαθέσιμες θεραπείες, σύμφωνα με τα ευρήματα δύο κλινικών δοκιμών. Πρόκειται για τη δραστική ουσία ρομοσοζουμάμπη η οποία στοχεύει την σκληροστίνη, μια γλυκοπρωτεΐνη που αναστέλλει το σχηματισμό των οστών.
Ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων στις ΗΠΑ (FDA) ενέκρινε πριν λίγες μέρες το φάρμακο που αντιπροσωπεύει μια νέα προσέγγιση θεραπείας της οστεοπόρωσης.
Περίπου 10 εκατομμύρια άνθρωποι στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν οστεοπόρωση. Σε παγκόσμιο επίπεδο, περίπου 200 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εύθραυστα οστά. Μία στις τρεις γυναίκες και ένας στους πέντε άνδρες, θα υποστούν κάταγμα λόγω οστεοπόρωσης, συχνά του ισχίου ή της σπονδυλικής στήλης. Για πολλούς, αυτό οδηγεί σε μια καθοδική σπείρα της αναπηρίας.
Με το πέρασμα των χρόνων τα οστά σπάνε ευκολότερα ανεξάρτητα από την οστική μάζα. Ένα άτομο που ακόμα και στα 70 του έχει την ίδια οστική μάζα που είχε στα 30 του, έχει μεγαλύτερη πιθανότητα να υποστεί κάταγμα – το 50% των καταγμάτων συμβαίνει σε άτομα που δεν έχουν πρόβλημα οστικής μάζας. Μετά τα 60-65 τα κόκαλα γίνονται σαν σφουγγάρι και αλλάζει η δομή τους.
Να σημειωθεί ότι στις γυναίκες η απώλεια της οστικής μάζας ξεκινά από τη στιγμή που η ανάπτυξη έχει φτάσει στο αποκορύφωμά της και όχι κατά την εμμηνόπαυση. Ωστόσο, η έλλειψη οιστρογόνων μετά την εμμηνόπαυση επιταχύνει τη διαδικασία της οστεοπόρωσης. Η οστεοπόρωση παρατηρείται και σε άντρες που έχουν απώλεια ανδρογόνων, λόγω καρκίνου του προστάτη. Επομένως, η πάθηση επισπεύδεται από την απώλεια ορμονών.
Οι συνήθεις θεραπείες, τα φάρμακα που ονομάζονται διφωσφονικά, σταματούν την απώλεια των οστών, αλλά δεν τα “χτίζουν”. Οι εναλλακτικές λύσεις, η παραθυρεοειδής ορμόνη και ένα παράγωγό της, έχουν περιορισμένο θεραπευτικό αποτέλεσμα.
Η ρομοσοζουμάμπη
Το νέο φάρμακο, η ρομοσοζουμάμπη (romosozumab), με την εμπορική ονομασία Evenity, που αναπτύχθηκε από την Amgen σε συνεργασία με τη βελγική φαρμακευτική εταιρεία UCB, αποκαθιστά τα οστά, σύμφωνα με τα ευρήματα δύο μεγάλων κλινικών δοκιμών. Έχει εγκριθεί μόνο για μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες με υψηλό κίνδυνο κατάγματος και θα φέρει μια προειδοποίηση στην ετικέτα ότι μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής ή εγκεφαλικού επεισοδίου, ανέφερε ένας εκπρόσωπος του FDA.
«Αυτό είναι ένα εξαιρετικά σημαντικό φάρμακο», δήλωσε ο Δρ. Richard Bockman, επικεφαλής του ενδοκρινολογικού τμήματος στο Hospital for Special Surgery στη Νέα Υόρκη. «Είναι ένα πραγματικό φάρμακο για την κατασκευή οστών που εκμεταλλεύεται την υποκείμενη βιολογία του οστού».
Σε μεγάλες κλινικές δοκιμές, οι ασθενείς που έλαβαν το φάρμακο είδαν αύξηση της οστικής πυκνότητας στις σπονδυλικές στήλες τους της τάξεως του 15% – ένα τεράστιο νούμερο, παρόμοιο με την ποσότητα των οστών που “χτίζεται” στην πρώιμη εφηβεία, δήλωσε ο Dr. Clifford J. Rosen, ειδικός στην οστεοπόρωση στο Maine Medical Center Research Institute και μέλος της επιτροπής του FDA που αξιολόγησε τα δεδομένα.
Μια αύξηση κατά 6% στην οστική πυκνότητα μπορεί να μεταφραστεί σε διπλασιασμό της οστικής δύναμης, δήλωσε ο Δρ. Bockman. Στις δοκιμές, οι ασθενείς που έλαβαν το φάρμακο είδαν μείωση στα κατάγματα, τόσο στην σπονδυλική στήλη όσο και στα «κλινικά» κατάγματα (αυτά που ένας ασθενής παρατηρεί σε αντίθεση με αυτά που ανακαλύπτονται στις ακτινογραφίες).
Σε μία μελέτη, τα σπονδυλικά κατάγματα εμφανίστηκαν σε 127 από τους 2.046 ασθενείς που έλαβαν το νέο φάρμακο, σε σύγκριση με 243 από 2.047 ασθενείς που έλαβαν αλενδρονάτη (aldendronate), ένα παλαιότερο φάρμακο. «Είναι μια τεράστια πρόοδος», δήλωσε η Δρ. Dolores Shoback, καθηγήτρια ιατρικής και ειδική στην οστεοπόρωση στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας του Σαν Φρανσίσκο.
Αλλά υπήρξε επίσης μια απροσδόκητη αύξηση καρδιακών προσβολών, εγκεφαλικών επεισοδίων και αιφνίδιων θανάτων σε αυτή τη μελέτη – 50 από τους 2.040 ασθενείς, ή το 2,5% που λάμβαναν το Evenity, σε σύγκριση με 38 ασθενείς από τους 2.014 ή το 1,9% που λάμβαναν αλενδρονάτη. Το αποτέλεσμα παρατηρήθηκε στη μία από τις δύο κλινικές δοκιμές, και όχι στην άλλη.
Ο FDA δήλωσε ότι απαιτεί την προειδοποίηση στην ετικέτα του φαρμάκου λέγοντας ότι δεν πρέπει να χρησιμοποιείται από άτομα που είχαν καρδιακή προσβολή ή εγκεφαλικό επεισόδιο κατά το παρελθόν έτος. Οι γιατροί θα πρέπει επίσης να εξετάσουν εάν θα συνταγογραφήσουν το φάρμακο σε ασθενείς με υψηλό κίνδυνο καρδιακών προσβολών και εγκεφαλικών επεισοδίων. Οι ασθενείς που πάσχουν από καρδιακή προσβολή ή εγκεφαλικό επεισόδιο, ενώ λαμβάνουν θεραπεία με το Evenity, πρέπει να διακόψουν τη λήψη του φαρμάκου. Άλλες παρενέργειες μπορεί να περιλαμβάνουν πόνο στις αρθρώσεις, πονοκεφάλους και ερεθισμό στο σημείο της ένεσης.
Ο οργανισμός απαιτεί από την εταιρεία να διεξάγει κι άλλη μελέτη, μετά την κυκλοφορία του φαρμάκου, για τους καρδιαγγειακούς κινδύνους. Είναι δύσκολο να γνωρίζουμε τι πρέπει να κάνουμε για τον πιθανό κίνδυνο, είπε ο Δρ. Bart Clarke, καθηγητής ιατρικής στην κλινική Mayo και πρόεδρος της American Society for Bone and Mineral Research.
Η Amgen θα αποκαλύψει την τιμή του φαρμάκου την επόμενη εβδομάδα.
Η ιστορία του φαρμάκου και η σκληροστίνη
Το νέο φάρμακο έχει μια εντυπωσιακή ιστορία. Το 1964, οι ερευνητές άρχισαν να μελετούν μια ασυνήθιστη ομάδα ασθενών στη Νότιο Αφρική. Ήταν ψηλοί και βαρείς αλλά όχι παχύσαρκοι. Τα οστά τους ήταν μεγάλα και πυκνά. Μεγάλωναν τόσο πολύ που τα κεφάλια τους στρεβλώνονταν. Τα σαγόνια τους ήταν μεγάλα και μια υπερανάπτυξη οστού στα κρανία τους επηρέαζε τα νεύρα, προκαλώντας συχνά κώφωση ή παράλυση προσώπου. Πολλοί είχαν τρομερούς πονοκεφάλους. Σε μερικούς, ο δείκτης και το μεσαίο δάχτυλο συγχωνεύονταν μεταξύ τους.
Το 2001, οι επιστήμονες ανέφεραν ότι όλες αυτές οι επιδράσεις προέκυπταν από μια μετάλλαξη ενός γονιδίου. Το εύρημα οδήγησε τους ερευνητές να καταλάβουν πώς το σώμα ελέγχει το χτίσιμο των οστών. Τα οστά βρίσκονται σε κατάσταση συνεχούς ροής, δημιουργούνται και καταστρέφονται συνεχώς. Μια ομάδα κυττάρων, οι οστεοβλάστες, χτίζουν τα οστά και μια άλλη, οι οστεοκλάστες, τα γκρεμίζουν. Στην οστεοπόρωση, η ισορροπία διαταράσσεται. Περισσότερη ποσότητα οστού χάνεται από ό, τι δημιουργείται. Βρέθηκε ότι μια γλυκοπρωτεΐνη, η σκληροστίνη (sclerostin), που εκκρίνεται από τα οστεοκύτταρα αναστέλλει το σχηματισμό οστού από τους οστεοβλάστες.
Η γονιδιακή μετάλλαξη στους ασθενείς σταματά την παραγωγή σκληροστίνης κι έτσι τα σώματά τους χτίζουν οστά χωρίς φρένο. Οι επιστήμονες σκέφτηκαν ότι αν μπορούσαν να μιμηθούν τη μετάλλαξη παρεμποδίζοντας τη σκληροστίνη με ένα αντίσωμα, τα άτομα με οστεοπόρωση θα μπορούσαν να κατασκευάσουν περισσότερα οστά.
Μόλις αυξηθεί η οστική πυκνότητα, οι ασθενείς θα μπορούσαν να σταματήσουν να παίρνουν το φάρμακο και να διατηρήσουν τα νέα οστά τους. Οι μελέτες σε ζώα ήταν επιτυχείς, όπως και οι κλινικές δοκιμές, με αποκορύφωμα δύο μεγάλες μελέτες στις οποίες συμμετείχαν πάνω από 10.000 μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες. Και στις δύο μελέτες, οι γυναίκες που έλαβαν το Evenity απέκτησαν πιο δυνατά οστά και είχαν λιγότερα κατάγματα.
Τον Ιανουάριο, το Evenity προτάθηκε από μια συμβουλευτική επιτροπή του FDA για έγκριση με ψήφους 18 προς 1 αλλά κλήθηκε η Amgen να κάνει περισσότερες έρευνες για τις πιθανές καρδιαγγειακές παρενέργειες.
«Υπάρχει μια τεράστια ανάγκη για αυτό το φάρμακο και υπάρχει μια εκπληκτική ποσότητα νοσηρότητας και θνησιμότητας με αυτήν την ασθένεια», δήλωσε ο Δρ. Frederick G. Kushner, από τη Heart Clinic of Louisiana και μέλος της ομάδας που ψήφισε για την έγκριση του φαρμάκου. Το επόμενο βήμα, δήλωσε ο Δρ. Bockman, είναι οι εταιρείες να αναπτύξουν χάπια που μπλοκάρουν τη σκληροστίνη, έτσι ώστε οι ασθενείς να μην χρειάζεται να κάνουν μηνιαίες ενέσεις.
Οι ειδικοί αναμένουν ότι το φάρμακο θα προσφέρεται σε ασθενείς που διατρέχουν τον υψηλότερο κίνδυνο: εκείνους που έχουν παρουσιάσει σοβαρό κάταγμα ή έχουν λάβει διφωσφονικά και παραθυρεοειδή ορμόνη χωρίς αναταπόκριση ή δεν παρουσίασαν σοβαρές παρενέργειες.
Πολύ συχνά, ωστόσο, οι ασθενείς υψηλού κινδύνου φοβούνται να λάβουν φάρμακα για την πρόληψη των καταγμάτων μαθαίνοντας ιστορίες για σπάνιους ασθενείς που έλαβαν διφωσφονικά και είχαν ασυνήθιστα κατάγματα ή αλλοιώσεις των οστών στη γνάθο τους. «Δεν θυμούνται το καλό – ότι τα κατάγματα εμποδίζονται», δήλωσε ο Δρ. Shoback. «Θυμούνται ένα τρομερό πράγμα που τους είπε κάποιος».
