Ο κορωνοϊός SARS-COV-2 που προκαλεί την ασθένεια Covid-19 έχει επιφέρει πολλούς θανάτους παγκοσμίως, κυρίως στις μεγαλύτερες ηλικίες. Αλλά τι συμβαίνει όταν εισέρχεται στο ανθρώπινο σώμα;
Ένας ιός στην πραγματικότητα είναι ένα κέλυφος που περικλείει το γενετικό του υλικό και μερικές πρωτεΐνες. Πολλοί αμφισβητούν το αν οι ιοί είναι κάτι ζωντανό διότι δεν μπορούν να αναπαραχθούν από μόνοι τους. Μπορούν όμως να προκαλέσουν μεγάλη καταστροφή όταν εισέλθουν σε ένα ζωντανό κύτταρο. Πολλές φορές είναι χρήσιμοι διότι εισέρχονται μέσα σε βακτήρια και τα σκοτώνουν -οι ιοί αυτοί ονομάζονται βακτηριοφάγοι- αλλά μπορούν να εισέλθουν και στα ανθρώπινα κύτταρα.
Ο κορωνοϊός SARS-COV-2 μπορεί να μεταδοθεί μέσω μολυσμένων επιφανειών τις οποίες αγγίζουμε αλλά ένας πιο βέβαιος τρόπος είναι μέσω σταγονιδίων που εκπέμπει κάποιος ασθενής. Αν κολλήσει στα χέρια μας μπορεί να εισέλθει μέσα μας όταν ακουμπήσουμε τη μύτη, το στόμα ή τα μάτια μας. Από αυτές τις πύλες εισόδου, ο ιός ξεκινά για μπει βαθύτερα στον οργανισμό φτάνοντας στα έντερα, στον σπλήνα και τους πνεύμονες.
Στους πνεύμονες, ο ιός μπορεί να έχει ένα δραματικό αποτέλεσμα. Οι πνεύμονές μας έχουν μια στρώση κυττάρων που τους προστατεύουν και ονομάζονται επιθηλιακά κύτταρα. Οι πνεύμονες δεν είναι τα μόνο όργανα που έχουν αυτά τα συνοριακά κύτταρα π.χ. οι αρτηρίες μας επίσης καλύπτονται από επιθηλιακά κύτταρα. Τα επιθηλιακά κύτταρα επενδύουν τα όργανα και τις βλεννογόνους που κινδυνεύουν να μολυνθούν. Ο κορωνοϊός συνδέεται με τις μεμβράνες των κυττάρων των επιθηλιακών κυττάρων των πνευμόνων με έναν ειδικό υποδοχέα για να εγχύσει το γενετικό του υλικό.
Το επιθηλιακό κύτταρο, αγνοώντας τι συμβαίνει εκτελεί τις εντολές του γενετικού υλικού του κορωνοϊού που απλά είναι ο πολλαπλασιασμός του εντός του κυττάρου. Το κύτταρο γεμίζει με αντίγραφα του ιού μέχρι που λαμβάνει την εντολή της αυτοκαταστροφής του. Καθώς το κύτταρο καταστρέφεται, απελευθερώνονται οι ιοί για να συνεχίσουν το έργο τους σε άλλα κύτταρα και ο αριθμός των μολυσμένων κυττάρων αυξάνεται γρήγορα.
Μετά από 5-7 μέρες εισόδου του ιού στο σώμα, εκατομμύρια κυττάρων έχουν μολυνθεί και δισεκατομμύρια ιοί έχουν κατακλύσει τους πνεύμονες αλλά ο κορωνοϊός SARS-COV-2 δεν έχει προκαλέσει ακόμα πολλή ζημιά. Τώρα όμως πρόκειται να εξαπολύσει το πραγματικό θηρίο του εναντίον του θύματος, επίθεση κατά του ανοσοποιητικού συστήματος.
Παρότι το ανοσοποιητικό σύστημα μας προστατεύει, μερικές φορές μπορεί να γίνει επικίνδυνο -π.χ. στις αυτοάνοσες ασθένειες- και απαιτείται στενή εποπτεία. Καθώς τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συρρέουν στους πνεύμονες για να καταπολεμήσουν τον ιό, ο SARS-COV-2 μολύνει κάποια από αυτά προκαλώντας σύγχυση στο ανοσοποιητικό σύστημα. Τα κύτταρα του ανοσοποιητικού δεν έχουν ούτε μάτια ούτε αυτιά και επικοινωνούν μεταξύ τους με μικρά μόρια (πρωτεΐνες) που ονομάζονται κυτοκίνες. Σχεδόν κάθε ανοσολογική αντίδραση ελέγχεται από τις κυτοκίνες.
Όταν το ανοσοποιητικό σύστημα αντιδρά υπερβολικά υπάρχει ένα φαινόμενο που ονομάζεται “καταρράκτης κυτοκινών”. Κατά μια έννοια, ο ιός προκαλεί φρενίτιδα στο ανοσοποιητικό σύστημα το οποίο στέλνει υπερβολικά πολλούς “πυροσβέστες” για να σβήσουν τη φωτιά, τη φλεγμονή που έχει δημιουργηθεί προκαλώντας όλεθρο. Αυτός είναι ο λόγος που οι γιατροί καταστέλλουν το ανοσοποιητικό στους σοβαρά ασθενείς χρησιμοποιώντας ένα φάρμακο που ονομάζεται χλωροκίνη.
Δύο είδη κυττάρων του ανοσοποιητικού είναι αυτά που παρασύρονται περισσότερο και προκαλούν τη μεγαλύτερη ζημιά. Πρώτον, τα ουδετερόφιλα τα οποία είναι πολύ καλά στο να σκοτώνουν ακόμα και τα ανθρώπινα κύτταρα. Καθώς φτάνουν τα ουδετερόφιλα κατά χιλιάδες στα σύνορα των πνευμόνων εκκρίνουν ένζυμα που σκοτώνουν αδιακρίτως φίλους και εχθρούς -τόσο τον ιό όσο και τα επιθηλιακά κύτταρα. Δεύτερον, τα φονικά Τ-κύτταρα επίσης παθαίνουν φρενίτιδα και “διατάζουν” τα μολυσμένα κύτταρα να αυτοκτονήσουν. Μέσα στη σύγχυσή τους δίνουν εντολές και στα υγιή κύτταρα να αυτοκτονήσουν. Όσο περισσότερα φονικά Τ-κύτταρα φτάνουν στους πνεύμονες, τόσο περισσότερη ζημιά γίνεται γιατί πεθαίνουν υγιείς ιστοί των πνευμόνων. Αυτή τη κατάσταση μπορεί να προκαλέσει μόνιμη ζημιά (που δεν αναστρέφεται) και ιατρικά ονομάζεται ίνωση.
Στις περισσότερες περιπτώσεις το ανοσοποιητικό σύστημα σταδιακά ανακτά τον έλεγχο και οι ασθενείς αναρρώνουν. Σκοτώνει τα μολυσμένα κύτταρα και το ιό και επίσης εκκαθαρίζει τα συντρίμμια της μάχης. Τα περισσότερα άτομα, περίπου το 80%, θα ξεπεράσουν την ίωση με ήπια συμπτώματα. Αλλά δεν είναι λίγες οι σοβαρές περιπτώσεις και κάποιες είναι κρίσιμες (5%).
Το παρακάτω video δείχνει πώς ο ιός μολύνει το σώμα – έχει ρύθμιση και για ελληνικούς υπότιτλους
Στις σοβαρές περιπτώσεις, εκατομμύρια επιθηλιακά κύτταρα πεθαίνουν και μαζί με αυτά χάνεται η προστασία των πνευμόνων. Χωρίς αυτή την προστασία οι μικροί σάκοι μέσω των οποίων αναπνέουμε, οι κυψελίδες, μπορεί να μολυνθούν από βακτήρια που συνήθως δεν προκαλούν πρόβλημα. Οι ασθενείς παθαίνουν πνευμονία, η αναπνοή δυσκολεύει και χρειάζονται εισαγωγή σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) και διασωλήνωση για να βοηθηθούν οι πνεύμονες και η καρδιά. Αρκετοί ασθενείς επανέρχονται μετά τη χρήση αναπνευστήρων και τη θεραπεία. Ο ακριβής παθοφυσιολογικός μηχανισμός της δράσης του κορωνοϊού δεν είναι γνωστός. Οι ασθενείς παθαίνουν άτυπες πνευμονίες και επιβάρυνση της καρδιάς. Παρουσιάζουν αύξηση της τροπονίνης, καρδιακές αρρυθμίες που δείχνουν βλάβη στην καρδιά και κεραυνοβόλες μυοκαρδίτιδες.
Εάν το ανοσοποιητικό σύστημα έχει καταπονεθεί για μέρες ή εβδομάδες μπορεί να καταρρεύσει καθώς τα βακτήρια πολλαπλασιάζονται ραγδαία. Τα βακτήρια εισέρχονται στο αίμα και κατακλύζουν το σώμα. Τελικά επέρχεται ο θάνατος. Ο κορωνοϊός SARS-COV-2 συχνά συγκρίνεται με τη γρίπη αλλά είναι πολύ πιο επικίνδυνος.
