Τα καρότα είναι μια καλή πηγή σε βήτα-καροτένιο, μια προβιταμίνη της βιταμίνης Α. Αλλά για να πάρετε τα πλήρη οφέλη από τα καρότα, χρειάζεστε ένα ενεργό ένζυμο για την παραγωγή της βιταμίνης Α.
Το β-καροτένιο είναι η βιοδραστική ένωση που δίνει στα καρότα το πορτοκαλί χρώμα τους. Μελέτες με ανθρώπους και ποντίκια δείχνουν ότι η μετατροπή του β-καροτενίου σε βιταμίνη Α μειώνει την «κακή» χοληστερόλη στο αίμα. Έτσι, το β-καροτένιο μπορεί να βοηθήσει στην προστασία από την ανάπτυξη της αθηροσκλήρωσης, η οποία είναι αποτέλεσμα της εισόδους της LDL-χοληστερόλη στις αρτηρίες μας.
Η αθηροσκλήρωση είναι η κύρια αιτία θανάτου παγκοσμίως, ανέφερε ο Jaume Amengual, επίκουρος καθηγητής εξατομικευμένης διατροφής στο Τμήμα Επιστήμης Τροφίμων και Ανθρώπινης Διατροφής στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόις. Ο Amengual και οι συνάδελφοί του πραγματοποίησαν δύο μελέτες για να κατανοήσουν τις επιδράσεις του βήτα-καροτενίου στην καρδιαγγειακή υγεία. Επιβεβαίωσαν τη σημασία του και εντόπισαν ένα κρίσιμο βήμα στη διαδικασία.
Το βήτα-καροτένιο μετατρέπεται σε βιταμίνη Α με τη βοήθεια ενός ενζύμου που ονομάζεται οξυγενάση του β-καροτενίου 1 (BCO1: beta-carotene oxygenase 1). Μια γενετική παραλλαγή καθορίζει εάν έχετε μια περισσότερο ή λιγότερο ενεργή έκδοση του BCO1. Τα άτομα με λιγότερο ενεργό ένζυμο θα μπορούσαν να χρειάζονται άλλες πηγές για τη βιταμίνη Α στη διατροφή τους.
Η πρώτη μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο Journal of Nutrition, ανέλυσε δείγματα αίματος και DNA από 767 υγιείς ενήλικες ηλικίας 18 έως 25 ετών. Όπως αναμενόταν, οι ερευνητές βρήκαν συσχέτιση μεταξύ της δραστηριότητας του BCO1 και του επιπέδου της LDL-χοληστερόλης (κακής χοληστερόλης). “Τα άτομα που είχαν μια γενετική παραλλαγή η οποία κάνει το ένζυμο BCO1 πιο ενεργό είχαν χαμηλότερη χοληστερόλη στο αίμα τους. Αυτή ήταν η πρώτη μας παρατήρηση”, ανέφερε ο Amengual.
Ο Amengual και οι συνεργάτες του διεξήγαγαν και μια δεύτερη μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Journal of Lipid Research, χρησιμοποιώντας ποντίκια. “Στη μελέτη για τον άνθρωπο, είδαμε ότι η χοληστερόλη ήταν υψηλότερη σε άτομα που δεν παράγουν πολύ βιταμίνη Α. Για να γνωρίζουμε εάν αυτή η παρατήρηση έχει μακροπρόθεσμη επίδραση, θα πρέπει να περιμένουμε 70 χρόνια να δούμε αν αναπτύσσονται καρδιαγγειακά επεισόδια αλλά αυτό δεν είναι εφικτό. Γι’ αυτό χρησιμοποιούμε ζώα σε ορισμένες μελέτες, ώστε να επιταχύνουμε τη διαδικασία”, εξήγησε.
“Τα κύρια ευρήματα της μελέτης στα ποντίκια επιβεβαίωσαν αυτό που βρήκαμε στους ανθρώπους. Είδαμε πως όταν δίνουμε β-καροτένιο σε ποντίκια, έχουν χαμηλότερα επίπεδα χοληστερόλης. Αυτά τα ποντίκια αναπτύσσουν μικρότερες αλλοιώσεις αθηροσκλήρωσης στις αρτηρίες τους. Άρα τα ποντίκια που τρέφονται με β-καροτένιο προστατεύονται περισσότερο από την αθηροσκλήρωση από εκείνα που τρέφονται με μια δίαιτα χωρίς αυτή τη βιοδραστική ένωση”, δήλωσε ο Amengual.
Στη δεύτερη μελέτη, οι ερευνητές διερεύνησαν επίσης τις βιοχημικές οδούς αυτών των διαδικασιών.
«Επικεντρωθήκαμε στο συκώτι που είναι το υπεύθυνο όργανο για την παραγωγή και έκκριση των λιποπρωτεϊνών στην κυκλοφορία του αίματος, συμπεριλαμβανομένων της LDL-χοληστερόλης. Παρατηρήσαμε ότι στα ποντίκια με υψηλά επίπεδα βιταμίνης Α, η έκκριση των λιπιδίων στην κυκλοφορία του αίματος επιβραδύνεται”, σημείωσε ο Amengual.
Η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο το ένζυμο BCO1 σχετίζεται με τη χοληστερόλη έχει σημαντικές επιπτώσεις. Συνήθως, τα υψηλά επίπεδα β-καροτίνης στο αίμα σχετίζονται με οφέλη για την υγεία. Αλλά θα μπορούσε επίσης να είναι ένα σημάδι ενός λιγότερο δραστικού ενζύμου BCO1 που δεν μετατρέπει το β-καροτένιο που τρώμε σε βιταμίνη Α.
Έως το 50% του πληθυσμού έχει τη λιγότερο δραστική παραλλαγή του ενζύμου, ανέφερε ο Amengual. Αυτό σημαίνει ότι το σώμα τους είναι πιο αργό στην παραγωγή βιταμίνης Α από μια φυτική πηγή. Αυτοί οι άνθρωποι ίσως χρειάζεται να πάρουν τη βιταμίνη Α απευθείας από μια ζωική πηγή όπως το γάλα ή το τυρί.
