Ξεχάστε τις ακριβές κρέμες αντιγήρανσης, υπάρχει ένας πιο φθηνός και αποτελεσματικός τρόπος ανανέωσης του δέρματος και ίσως άλλων οργάνων του σώματος. Η έρευνα δείχνει ότι η τακτική άσκηση είναι το κλειδί για την νεανική εμφάνιση του δέρματος, αλλά βέβαια είναι κάτι που χρειάζεται χρόνο και προσπάθεια -είναι γνωστό από την αρχαιότητα ότι “τα ἀγαθά κόποις κτῶνται”.
Η γυμναστική μπορεί να αντιστρέφει τα σημάδια της γήρανσης σε όσους αρχίζουν να ασκούνται ακόμα και σε μεγάλη ηλικία, είχε βρει το 2015 μια μελέτη Καναδών ερευνητών με επικεφαλής τον νευροεπιστήμονα Μαρκ Ταρνοπόλσκι, καθηγητή, γιατρό και διευθυντή της Νευρομυϊκής και Νευρομεταβολικής Κλινικής στο Πανεπιστήμιο McMaster, στο Οντάριο του Καναδά. Το 2023 προστέθηκαν νέα στοιχεία δείχνοντας ότι η άσκηση με αντιστάσεις μπορεί να έχει επιπρόσθετα οφέλη.
Η τακτική άσκηση βελτιώνει όχι μόνο την ποιότητα ζωής, αλλά μπορεί επίσης να επεκτείνει τη διάρκεια της ζωής ενός ατόμου έως και πέντε έτη. Αλλά μπορεί να βελτιώσει και το δέρμα. Στην ηλικία των 40 ετών παρατηρείται στους περισσότερους ανθρώπους πάχυνση της κεράτινης στιβάδας -του εξωτερικού στρώματος της επιδερμίδας που αποτελείται από νεκρά δερματικά κύτταρα και κολλαγόνο. Με το πέρασμα της ηλικίας η εξωτερική στιβάδα της επιδερμίδας γίνεται ολοένα και πιο ξηρή, ξεφλουδίζει και σκληραίνει. Κάτω από την επιδερμίδα, το χόριο, αρχίζει να λεπταίνει, να χάνει κύτταρα και να παρουσιάζει μείωση της ελαστικότητάς του, με αποτέλεσμα το δέρμα να σακουλιάζει. Η έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία, το κάπνισμα, και η ατμοσφαιρική ρύπανση επιταχύνει αυτή τη διαδικασία.
Το δέρμα δεν είναι προφανές ότι ωφελείται από την άσκηση. Μπορούμε να δούμε πώς η σωματική δραστηριότητα αναδιαμορφώνει τους μύες, την καρδιά, τους πνεύμονες ή άλλα όργανά μας ή να αισθανθούμε το πώς επιδρά στη διάθεσή μας. Ξέρουμε, για παράδειγμα, ότι η άσκηση είναι αρκετά ευεργετική για το συκώτι μας. Για το δέρμα όμως; Μερικοί άνθρωποι μπορεί να περιμένουν ακόμη και το αντίστροφο, ότι η άσκηση, με την αναπήδηση και το τρέξιμο μπορεί να βλάψει τη δομή και την εμφάνιση του δέρματος. Όμως ορισμένες μελέτες είχαν βρει ότι τα ποντίκια που είχαν πρόσβαση σε τροχούς ήταν πιο υγιή και διατήρησαν μια καλύτερη γούνα.
Έτσι ο Ταρνοπόλσκι και οι συνεργάτες του θέλησαν να διαπιστώσουν αν τα σημάδια της γήρανσης στο ανθρώπινο δέρμα μπορούν να αναχαιτιστούν με τη βοήθεια της γυμναστικής και δημοσίευσαν τη μελέτη τους το 20151. Επιστράτευσαν 29 άνδρες και γυναίκες, ηλικίας 20 έως 84 ετών, εκ των οποίων κάποιοι έκαναν καθιστική ζωή και άλλοι γυμνάζονταν τουλάχιστον τρεις ώρες την εβδομάδα. Οι ερευνητές πήραν δείγματα δέρματος από τους γλουτούς των εθελοντών, διότι αυτό το σημείο του σώματος συνήθως δεν εκτίθεται στον ήλιο και παρουσιάζει μόνο τα σημάδια της φυσιολογικής φθοράς λόγω της ηλικίας.
Η εξέταση των δειγμάτων στο εργαστήριο έδειξε ότι οι πιο ηλικιωμένοι είχαν παχύτερη κεράτινη στιβάδα και πιο λεπτό χόριο απ’ ό,τι οι πιο νέοι. Όταν οι ερευνητές αξιολόγησαν το δέρμα και με βάση το επίπεδο της φυσικής δραστηριότητας των εθελοντών, διαπίστωσαν ότι στις ηλικίες άνω των 40 ετών, άνδρες και γυναίκες που γυμνάζονταν συστηματικά, είχαν πιο λεπτή, υγιή κεράτινη στιβάδα και πιο παχύ χόριο, δηλαδή το δέρμα τους ήταν πιο νεανικό. Το δέρμα των 65άρηδων ασκούμενων εθελοντών έμοιαζε με το δέρμα των 20άρηδων και των 30άρηδων εθελοντών.
Επειδή, οι διαφορές αυτές θα μπορούσαν να οφείλονται σε άλλους παράγοντες, όπως η γενετική προδιάθεση και η διατροφή, οι επιστήμονες συνέχισαν την έρευνά τους με μια άλλη ομάδα εθελοντών που δεν γυμνάζονταν καθόλου. Πήραν αρχικά δείγματα δέρματος από τους γλουτούς και ύστερα τους ζήτησαν να αρχίσουν ένα πρόγραμμα γυμναστικής. Οι εθελοντές ηλικίας 65 ετών και άνω στην έναρξη της μελέτης είχαν το δέρμα που θα περίμενε κανείς για την ηλικία τους. Επί τρεις μήνες γυμνάζονταν δύο φορές την εβδομάδα 30 λεπτά τη φορά, κάνοντας τζόγκινγκ ή ποδήλατο, με μέτρια ένταση. Στο τέλος του τριμήνου, ελήφθησαν πάλι δείγματα δέρματος από τους γλουτούς και προς μεγάλη έκπληξη διαπιστώθηκε πως είχαν σημαντικές διαφορές από τα αρχικά δείγματα. «Το θέαμα ήταν εκπληκτικό», ανέφερε ο Ταρνοπόλσκι. «Το δέρμα τους έμοιαζε πολύ πιο νεανικό απ’ ό,τι τρεις μήνες νωρίτερα και το μόνο που είχαν αλλάξει στη ζωή τους ήταν η άσκηση».
Είναι άγνωστο το πώς ακριβώς επηρεάζει η συστηματική γυμναστική το δέρμα, αλλά οι επιστήμονες υποθέτουν ότι παίζουν ρόλο ορισμένες μυοκίνες και παράγονται από τους μυς όταν ασκούμαστε -παράγονται στο σώμα μόνο ύστερα από άσκηση. H μελέτη έδειξε ότι η αερόβια άσκηση διεγείρει την απελευθέρωση της ιντερλευκίνης 15 (IL-15), η οποία ρυθμίζει τη γήρανση του δέρματος ενισχύοντας τη μιτοχονδριακή βιογένεση στο δέρμα.
Ο ρόλος των αντιστάσεων
Μια νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Scientific Reports το 2023 από Ιάπωνες ερευνητές έρχεται να επιβεβαιώσει τα αποτελέσματα του Ταρνοπόλσκι. Αυτή η μελέτη διαπίστωσε ότι τόσο η αερόβια άσκηση όσο και τα βάρη άλλαξαν την έκφραση των γονιδίων και βελτίωσαν την υποκείμενη υγεία του δέρματος του προσώπου των μεσηλίκων γυναικών που συμμετείχαν. Βρήκε μάλιστα ότι η άσκηση με αντιστάσεις παρήγαγαν οφέλη επιπρόσθετα από αυτά της αερόβιας άσκησης2.
Τα ευρήματα προσθέτουν στα στοιχεία που υποστηρίζουν ότι η άσκηση κάθε είδους «είναι ευεργετική για την υγεία του δέρματος», δήλωσε ο Ταρνοπόλσκι ο οποίος δεν συμμετείχε σ’ αυτή τη μελέτη. Επικεφαλής της νέας μελέτης ήταν ο Σατόσι Φουτζίτα, επιστήμονας άσκησης στο Πανεπιστήμιο Ritsumeikan στο Κιότο της Ιαπωνίας, ο οποίος είπε ότι το δέρμα των ανθρώπων έγινε «πιο νεανικό σε κυτταρικό επίπεδο» αφότου οι συμμετέχοντες άρχισαν να ασκούνται και να καλύτερα αποτελέσματα εμφανίστηκαν με την άρση βαρών.
Στη μελέτη του Tarnopolsky, το δέρμα αυτών που ασκούνταν εμφάνιζε λεπτότερη κεράτινη στιβάδα και παχύτερο χόριο ενώ τα δερματικά κύτταρα είχαν επίσης περισσότερα και πιο υγιή μιτοχόνδρια -τα οργανίδια των κυττάρων που παράγουν ενέργεια. Στην πιο πρόσφατη μελέτη, ο Φουτζίτα αναρωτήθηκε εάν οι άσκηση με αντιστάσεις μπορεί να έχει παρόμοιες στην υγεία του δέρματος. Έτσι, αυτός και οι συνεργάτες του συγκέντρωσαν 56 καθιστικές, μεσήλικες γυναίκες και αξιολόγησαν την ελαστικότητα, το πάχος και τη δομή των δερματικών στρωμάτων του προσώπου τους, χρησιμοποιώντας υπερήχους και άλλα μέτρα. Πήραν επίσης αίμα, ελέγχοντας μια ποικιλία μορίων και εξέτασαν κύτταρα του δέρματος του προσώπου στο εργαστήριο. Ανέθεσαν στις μισές γυναίκες να ξεκινήσουν ποδήλατο και στις οι υπόλοιπες να σηκώνουν βάρη, για περίπου 30 λεπτά, δύο φορές την εβδομάδα.
Μετά από 16 εβδομάδες, οι ερευνητές επανέλαβαν όλα τα τεστ που είχαν κάνει στην αρχή, αίματος και εργαστηριακή ανάλυση δερματικών κυττάρων του προσώπου. Οι γυναίκες που έκαναν ποδήλατο απέκτησαν μεγαλύτερη αντοχή και αυτές που σήκωναν βάρη έγιναν πιο δυνατές, αλλά η άσκηση είχε αλλάξει επίσης το δέρμα του προσώπου τους. Είχε βελτιωμένη ελαστικότητα και ήταν ελαφρώς λιγότερο χαλαρό. Η βιολογική σκαλωσιά που παρέχει δομή στον ιστό του δέρματος -ονομάζεται εξωκυτταρική μήτρα- ήταν πιο πυκνή. Τα γονίδια που εμπλέκονται στη δημιουργία του κολλαγόνου του δέρματος ήταν επίσης πιο ενεργά.
Όλα αυτά είναι χαρακτηριστικά αναζωογόνησης του δέρματος και συνέβησαν ύστερα από την άσκηση. Αλλά μόνο η άσκηση με αντιστάσεις αύξησε το πάχος του χορίου, προφανώς αυξάνοντας τη δραστηριότητα των γονιδίων που παράγουν πρωτεΐνες για την ενίσχυση του συνδετικού ιστού. Είναι άγνωστο γιατί η άσκηση αντοχής δεν αύξησε το γυναικείο χόριο. Θεωρητικά, αυτές οι αλλαγές μπορεί να μειώσουν τις ρυτίδες και άρα να βελτιώσουν την εμφάνιση και να βοηθήσουν τους ανθρώπους να φαίνονται νεότεροι, αλλά οι ερευνητές δεν το εξέτασαν αυτό, κάνοντας μόνο εργαστηριακές μελέτες.
Τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι το δέρμα επηρεάζεται όχι μόνο από εξωτερικούς παράγοντες όπως η υπεριώδης ακτινοβολία αλλά και από εσωτερικούς παράγοντες, όπως η γονιδιακή έκφραση και η φλεγμονή, που μπορούν να αλλάξουν όταν ασκείστε. Φαίνεται επίσης από αυτή τη μελέτη, αλλά και από άλλες, ότι η αερόβια άσκηση και η άσκηση με αντιστάσεις έχουν διαφορετικές φυσιολογικές επιδράσεις στο ανθρώπινο σώμα.
Παραπομπές
- Justin D Crane, et al. Exercise-stimulated interleukin-15 is controlled by AMPK and regulates skin metabolism and aging. Aging Cell. 2015 Aug; 14(4): 625–634. ↩︎
- Shu Nishikori, et al. Resistance training rejuvenates aging skin by reducing circulating inflammatory factors and enhancing dermal extracellular matrices. Scientific Reports volume 13, Article number: 10214 (2023) ↩︎
