Γράφει η Αναστασία Μοσχοβάκη Ιατρός Ειδική Παθολόγος
Ο σίδηρος βρίσκεται στις τροφές ως τμήμα του δακτυλίου της αίμης στο κρέας και σε λιγότερο απορροφήσιμη μορφή σε άλλες τροφές. Το όξινο περιβάλλον του στομάχου και οι ενζυματικές του εκκρίσεις διαλύουν την προσλαμβανόμενη τροφή και απελευθερώνουν το σίδηρο για να απορροφηθεί στο λεπτό έντερο.
Η πρόσληψη βιταμίνης C αυξάνει την απορρόφηση σιδήρου ενώ άλλες ουσίες όπως τα φυτικά άλατα στα δημητριακά, οι τανίνες στο τσάι, τα αντιόξινα και ορισμένα αντιβιοτικά μπορεί να μειώσουν την απορρόφησή του.
Ο σίδηρος είναι βασικό στοιχείο πολλών ενζύμων, που μετέχουν σε πλειάδα βιοχημικών αντιδράσεων. Ως πυρήνας της αίμης που περιέχεται στο αίμα είναι υπεύθυνος για την ικανότητα του αίματος να μεταφέρει οξυγόνο. Αποτελεί συστατικό της μυοσφαιρίνης που ευρίσκεται στο μυϊκό ιστό. Συντελεί στην ορθή άμυνα του σώματος έναντι λοιμώξεων.
Παρά τον χρήσιμο ρόλο του στον οργανισμό, το σώμα πρέπει να προστατεύσει τον εαυτό του από τον ελεύθερο σίδηρο, διότι μετέχει σε χημικές αντιδράσεις που παράγουν ελεύθερες ρίζες. Η περίσσια του σιδήρου αποθηκεύεται στους ιστούς με τη μορφή δεσμευτικών συμπλόκων πρωτεϊνών, όπως η φεριτίνη και η αιμοσιδηρίνη. Η φερριτίνη αποτελεί δείκτη αποθηκών σιδήρου στον οργανισμό. Επιπροσθέτως αποτελεί και πρωτεΐνη οξείας φάσεως που αυξάνει επί υπάρξεως φλεγμονής. Οι διαταραχές της φερριτίνης αποτελούν συχνά παθολογικά προβλήματα.
ΑΥΞΗΜΕΝΗ ΦΕΡΡΙΤΙΝΗ
Η παθολογική αύξηση της φεριτίνης προέρχεται κυρίως από νοσήματα και καταστάσεις, που προκαλούν αύξηση του σιδήρου του σώματος, ανάπτυξη φλεγμονής ή καταστροφή ιστών με πλούσιες αποθήκες. Στην υπερφόρτωση με σίδηρο (π.χ. κληρονομική αιμοχρωμάτωση, μεταγγίσεις) δημιουργείται εναπόθεση σιδήρου σε ιστούς και δυσλειτουργία του οργάνου, ανάλογα με τον ιστό εναπόθεσης. Η υπερφόρτωση με σίδηρο είναι πολύ σοβαρή κατάσταση διότι ο σίδηρος προοδευτικά συσσωρεύεται σε όλα τα κύτταρα του σώματος. Το φαινόμενο αυτό οδηγεί σε κίρρωση ήπατος, υποθυρεοειδισμό, υπογοναδισμό, ατροφία όρχεων, καρδιοπάθεια, αρθρίτιδα και βαριά δυσλειτουργία εσωτερικών οργάνων.
Σε περιπτώσεις φλεγμονής (π.χ. ρευματοειδής αρθρίτιδα, λοιμώξεις, ορισμένα καρκινώματα), εκλύονται φλεγμονώδεις παράγοντες οι οποίες δρουν στον κύκλο του σιδήρου, με αποτέλεσμα την αύξηση της φεριτίνης στο αίμα. Σε καταστροφή ιστών πλούσιων σε σιδηραποθήκες, η φερριτίνη απελευθερώνεται στο αίμα (π.χ. οξεία και χρόνια ηπατίτιδα).
ΧΑΜΗΛΗ ΦΕΡΡΙΤΙΝΗ
Στην κλινική πράξη, η πτώση της φερριτίνης είναι συχνότερη από την αύξησή της και συνηθέστερα έχει ως αίτιο το αρνητικό ισοζύγιο σιδήρου. Στις περιπτώσεις αυτές το σώμα προσπαθεί να αντιρροπήσει τα ελαττωμένα αποθέματα σιδήρου αυξάνοντας την παραγωγή μιας γλυκοπρωτεΐνης της τρανσφερρίνης, η οποία έχει ιδιαίτερη ικανότητα σύνδεσης με το σίδηρο και αποδέσμευσής του στα κύτταρα που τον χρειάζονται. Αρνητικό ισοζύγιο σιδήρου μπορεί να προκληθεί από μειωμένη πρόσληψη σιδήρου, αυξημένη απώλεια σιδήρου ή αυξημένες ανάγκες σε σίδηρο.
Η αυστηρή φυτοφαγία, η λήψη φαρμάκων (π.χ. αντιόξινα), νοσήματα που προκαλούν μειωμένη απορρόφηση σιδήρου όπως είναι καταστάσεις δυσαπορρόφησης, ατροφική γαστρίτιδα, αποτελούν κοινές αιτίες ελαττωμένης πρόσληψης σιδήρου. Αυξημένη απώλεια σιδήρου προκαλείται κυρίως από παθολογικά νοσήματα που προκαλούν απώλειες σιδήρου από το γαστρεντερικό σύστημα (π.χ. έλκος στομάχου, αιμορροΐδες, καρκινώματα εντέρου) ή παθολογικά προβλήματα που προκαλούν απώλειες από το ουροποιογεννητικό σύστημα όπως είναι τα ινομυώματα μήτρας, οι όγκοι ουροδόχου κύστεως, η τραυματική ρήξη ερυθρών με συνακόλουθη αποβολή αιμοσφαιρίνης. Αυξημένες ανάγκες και κατανάλωση σιδήρου έχουμε σε κύηση, ιδιοπαθείς καταστάσεις πλούσιας εμμήνου ρήσεως αλλά και σε παθολογικές καταστάσεις όπως είναι η πνευμονική αιμοσιδήρωση.
Τα συμπτώματα εάν υπάρχουν είναι ωχρότητα, ατονία, αδυναμία, κόπωση, μειωμένη απόδοση, δύσπνοια, κεφαλαλγία. Σπανιότερα παθολογικά ευρήματα και εκδηλώσεις είναι τα εύθρυπτα νύχια, η κοιλονυχία, η χειλίτιδα, η στοματίτιδα, η γλωσσίτιδα, η δυσφαγία, οι νευραλγίες, η δυσφαγία, η αχλωρυδρία, η ατροφία ρινικού βλεννογόνου, η αναιμία. Ορισμένοι ασθενείς με σιδηροπενία αποκτούν όρεξη για περίεργες τροφές όπως πηλό, άμυλο, πάγο. Η σωστή παθολογική εξέταση έχει κομβική σημασία στη σωστή διαφορική διάγνωση και θεραπεία.
Δρ. Αναστασία Μοσχοβάκη, Ιατρός Ειδική Παθολόγος, Φραγκοπούλου 10, Κηφισιά, Τηλ. 2102122198, Email: amoschovaki@yahoo.gr http://iatreioamoschovaki.gr https://anastasiamoschovaki1.blogspot.com
24ωρη γραμματεία νοσοκομειακά περιστατικά: 2106252770.
