Ο κοκκύτης είναι μια ασθένεια του αναπνευστικού που προκαλείται από ένα είδος βακτηρίου που ονομάζεται Bordetella Pertussis. Η ασθένεια εντοπίζεται μόνο στους ανθρώπους. Με δεδομένο την έξαρση του κοκκύτη ρωτήσαμε τον Γιώργο Τρίμη, Παιδίατρο, επικεφαλής του Ιατρικού Τμήματος Εμβολίων και Λοιμώξεων στην MSD Ελλάδας για όλες τις βασικές πληροφορίες που χρειάζεται να γνωρίζουν οι γονείς και όχι μόνο.
Της Φλώρας Κασσαβέτη
Κύριε Τρίμη γιατί έχει σημειωθεί έξαρση του κοκκύτη;
Σύμφωνα με το Δελτίο Τύπου του ΕΟΔΥ στις 6/6/2024 και της Εγκυκλίου του Υπουργείου Υγείας στις 2/4/2024, στη χώρα μας καταγράφεται σημαντική αύξηση του αριθμού των κρουσμάτων κοκκύτη εντός του 2024, η οποία πιθανώς συνδέεται με το μη έγκαιρο εμβολιασμό ορισμένων ηλικιακών ομάδων, καθώς και την χαμηλή κυκλοφορία του παθογόνου κατά τη διάρκεια της πανδημίας, που μείωσε το επίπεδο της ανοσίας στην κοινότητα. Το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται και σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου Νοσημάτων (ECDC), οι ηλικιακές ομάδες που προσβάλλονται περισσότερο είναι τα παιδιά, οι νεαροί έφηβοι, καθώς και τα βρέφη που δεν έχουν εμβολιαστεί ή δεν έχουν ολοκληρώσει τον εμβολιασμό τους.
Από τι προκαλείται ο κοκκύτης;
Οφείλεται σε ένα βακτήριο, στον αιμόφιλο του κοκκύτη, με το λατινικό όνομα Bordetella Pertussis. Ο μικροοργανισμός αυτός εισέρχεται από την μύτη ή το στόμα και κυκλοφορεί σ` ολόκληρο τον οργανισμό αλλά προτιμά το αναπνευστικό σύστημα (μύτη, φάρυγγας, βρόγχους, πνεύμονες). Τα παιδιά αλλά και οι ενήλικες μολύνονται από τα σταγονίδια που εκπέμπει ο ασθενής όταν μιλάει, βήχει ή φταρνίζεται. Μετά από μία περίοδο επώασης 7-14 ημερών εκδηλώνονται τα συμπτώματα.
Ποια είναι τα συμπτώματα του κοκκύτη;
Τα συμπτώματα μπορεί να διαφέρουν στους ασθενείς ανάλογα με την ηλικία τους και εάν έχουν εμβολιαστεί ή όχι. Καταρχήν να διευκρινίσουμε ότι η βαρύτητα της νόσου είναι πολύ μεγαλύτερη στα νεογνά και στα μικρά βρέφη. Αρχικά τα συμπτώματα μοιάζουν με αυτά του κοινού κρυολογήματος, ήπιος βήχας, χαμηλός πυρετός, ρινική καταρροή και ερυθρότητα ματιών. Διαρκούν 1-2 εβδομάδες και στην συνέχεια ο βήχας αρχίζει να γίνεται πιο έντονος και πιο συχνός, αποκτώντας το τυπικό χαρακτηριστικό της απότομης εισπνοής αέρα που προκαλεί χαρακτηριστικό θόρυβο, τον επονομαζόμενο σιγμό, που ακολουθείται με 5-10 συνεχόμενα επεισόδια βήχα. Αυτές οι απανωτές προσπάθειες για βήχα διακόπτονται με απότομη εισπνοή κατά την οποία ακούγεται και ένας χαρακτηριστικός θόρυβος, ο σιγμός. Πολλές φορές το επεισόδιο του παροξυσμικού αυτού βήχα ακολουθείται από εμετό. Το στάδιο αυτό διαρκεί 2-4 εβδομάδες και σιγά-σιγά ο ασθενής αρχίζει να αναρρώνει. Ο κοκκύτης μπορεί να προκαλέσει, ειδικά στα μικρά παιδιά, κάποιες σοβαρές επιπλοκές, όπως άπνοια (διακοπή της αναπνοής) πνευμονία, σπασμούς, αιμορραγία από τη μύτη ή πολύ σπανιότερα από τον εγκέφαλο.
Πώς αντιμετωπίζεται ο κοκκύτης;
Στους ασθενείς χορηγούνται συγκεκριμένα αντιβιοτικά της κατηγορίας των μακρολιδών, τα οποία μόνο αν χορηγηθούν πολύ εγκαίρως βελτιώνουν την πορεία της νόσου, διαφορετικά απλώς περιορίζουν την επέκταση του μικροοργανισμού στους άλλους ανθρώπους. Οι επαγγελματίες υγείας πρέπει να είναι σε εγρήγορση ώστε να διαγιγνώσκουν εγκαίρως τη νόσο είτε κλινικά είτε εργαστηριακά (με τη μέθοδο PCR), κάτι που δεν συμβαίνει πάντα, με αποτέλεσμα να έχουμε υποδιάγνωση των περιστατικών κοκκύτη. Ο γιατρός μπορεί επίσης να αποφασίσει τη χορήγηση εισπνεόμενου φαρμάκου και να δώσει οδηγίες να απορροφώνται οι αναπνευστικές εκκρίσεις -τα φλέγματα. Τα αντιβηχικά φάρμακα δεν καταπραΰνουν το βήχα για αυτό και δεν χρησιμοποιούνται. Στο στάδιο του παροξυσμικού βήχα, ο ασθενής μπορεί να κάνει αρκετούς εμετούς. Για αυτό είναι καλό η σίτιση να γίνεται με μικρά, ελαφριά, συχνά γεύματα, κατά προτίμηση με υγρά. Σημαντική είναι η παρακολούθηση για πιθανές επιπλοκές που αναφέραμε, οι οποίες πρέπει να αντιμετωπίζονται άμεσα με εισαγωγή στο νοσοκομείο.
Υπάρχουν κάποιες ομάδες ανθρώπων που κινδυνεύουν περισσότερο;
Η μικρή ηλικία και οι υποκείμενες ιατρικές παθήσεις σε μεγαλύτερα άτομα μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο ενός ατόμου να εμφανίσει σοβαρή νόσο από κοκκύτη. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να αποτρέψουμε αυτά τα άτομα από το να αρρωστήσουν. Τα μωρά κάτω του ενός έτους διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν κοκκύτη και σοβαρές επιπλοκές από αυτόν. Στα μεγαλύτερα παιδιά και στους ενήλικες, το κύριο σύμπτωμα είναι ο βασανιστικός παροξυσμικός βήχας, όμως άτομα με χρόνια νοσήματα (διαβήτης, καρδιοπάθεια, πνευμονοπάθεια κλπ) κινδυνεύουν πιο συχνά από επιπλοκές, π.χ. πνευμονία ή απορρύθμιση του βασικού τους νοσήματος.
Πως θα προστατευτούν τα βρέφη από κοκκύτη;
Για την προστασία των μωρών θεμελιώδη ρόλο διαδραματίζει ο έγκαιρος εμβολιασμός τους αλλά και ο εμβολιασμός της μητέρας στο τρίτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης. Τα βρέφη αρχίζουν τον εμβολιασμό τους από το δεύτερο μήνα ζωής και αποκτούν ικανά αντισώματα έναντι του κοκκύτη μετά το πρώτο εξάμηνο που έχουν λάβει τρεις δόσεις εμβολίου. Για αυτό είναι απαραίτητος ο εμβολιασμός των εγκύων, ώστε να μεταφερθούν αντισώματα μέσω του πλακούντα στο έμβρυο, που θα διατηρήσουν μία παθητική ανοσία έναντι του κοκκύτη μέχρι να εμβολιαστούν τα ίδια τα μωρά.
Άρα πρέπει να εμβολιάζονται και οι έγκυες;
Οι έγκυες πρέπει να εμβολιάζονται σε κάθε εγκυμοσύνη για την προστασία κάθε μωρού τους με μια δόση εμβολίου Tdap ή Tdap-IPV για τον κοκκύτη, κατά προτίμηση από την 27η έως την 36η εβδομάδα κύησης, ανεξάρτητα από προηγούμενο εμβολιασμό με Td/TdaP. Επίσης εμβολιασμός πρέπει να γίνεται σε όλα τα μέλη της οικογένειας (και στις λεχωίδες, αν δεν έχουν εμβολιαστεί στην εγκυμοσύνη) που δεν είναι πλήρως εμβολιασμένα για τον κοκκύτη και έρχονται σε επαφή με νεογνά και βρέφη, τουλάχιστον δύο εβδομάδες πριν την επαφή, ώστε να αποφευχθεί η πιθανότητα μετάδοσης του μικροβίου στα βρέφη από το περιβάλλον.
Ποιες είναι οι συστάσεις χορήγησης του εμβολίου έναντι του κοκκύτη στο γενικό πληθυσμό πέραν των εγκύων;
Σήμερα η προστασία του γενικού πληθυσμού από τον κοκκύτη επιτυγχάνεται μέσω του έγκαιρου εμβολιασμού, ο οποίος ξεκινά στον 2ο μήνα της ζωής και ολοκληρώνεται σύμφωνα με το εθνικό χρονοδιάγραμμα εμβολιασμών. Το εμβόλιο DTaP χορηγείται στον 2ο, 4ο, 6ο, 15ο-18ο μήνα της ζωής και στα 4-6 έτη. Ακολούθως εμβόλιο TdaP χορηγείται στην ηλικία των 11-12 ετών, μεταξύ των 18-25 ετών, και ως αναμνηστική δόση ανά δεκαετία. Ιδιαίτερη σημασία έχει ο εμβολιασμός των επαγγελματιών υγείας που έρχονται πιο συχνά σε επαφή με ασθενείς που έχουν κοκκύτη ή που είναι πολύ ευάλωτοι στο να νοσήσουν.
Υποεκτιμάται η σοβαρότητα του κοκκύτη;
Ο κοκκύτης είναι μία νόσος ιδιαιτέρως επικίνδυνη, ειδικά για νεογνά και βρέφη. Υπολογίζεται ότι ευθύνεται για 160.000 θανάτους παγκοσμίως και πολλαπλάσιες νοσηλείες. Ο εμβολιασμός κατά κύριο λόγο και δευτερευόντως η έγκαιρη διάγνωση και λήψη θεραπείας είναι τα προληπτικά μέτρα που αποτρέπουν αυτά τα τόσο δυσάρεστα συμβάματα. Στη χώρα μας μέσα στους πρώτους πέντε μήνες του 2024, σύμφωνα με το Δελτίο Τύπου του ΕΟΔΥ, δύο βρέφη έχασαν τη ζωή τους από κοκκύτη και τουλάχιστον άλλα τρία νοσηλεύτηκαν σε ΜΕΘ. Τα περιστατικά αυτά αναδεικνύουν την αναγκαιότητα να ενισχυθεί περαιτέρω ο εμβολιασμός σύμφωνα με τις υπάρχουσες συστάσεις, ειδικά στις εγκύους και στους ενήλικες. Τα κενά εμβολιαστικής κάλυψης είναι μεγάλα.
Who is who
Ο Γιώργος Τρίμης είναι Παιδίατρος, απόφοιτος της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, στην οποία ολοκλήρωσε και τη διδακτορική του διατριβή. Το επιστημονικό του έργο απαρτίζεται από πλήθος δημοσιεύσεων τόσο σε ελληνικά όσο και σε διεθνή περιοδικά. Έχει διατελέσει κριτής επιστημονικών περιοδικών και έχει συμμετάσχει συστηματικά σε ερευνητικά προγράμματα και πρωτόκολλα. Αφού απέκτησε πλούσια κλινική εμπειρία στην Παιδιατρική και στις Λοιμώξεις στην Ά Παιδιατρική Κλινική του ΕΚΠΑ στο Νοσοκομείο Παίδων Αγία Σοφία και στο Respiratory Unit of Royal Brompton Hospital, London, από το 2005 εντάχθηκε στο Ιατρικό Τμήμα Εμβολίων της φαρμακευτικής εταιρείας ΒΙΑΝΕΞ-Sanofi Pasteur MSD, ενώ από το 2017 μετακινήθηκε στο αντίστοιχο Τμήμα της MSD Greece.
