Μπορεί να μην σκέφτεστε πολύ τι χρειάζεται για να μιλήσετε, αλλά η ομιλία κρατά τον εγκέφαλό σας απασχολημένο. Σε κάθε συζήτηση, ενεργοποιούνται πολλαπλές περιοχές για να επεξεργάζονται ήχους, να δίνουν νόημα στις λέξεις και να ελέγχουν τους μύες που κινούν το στόμα σας. Εάν κάποιος γνωρίζει περισσότερες από μία γλώσσες, η διαδικασία έχει ακόμη περισσότερα επίπεδα -όπως και οι προκλήσεις όταν ένα τέτοιο άτομο έχει ένα εγκεφαλικό επεισόδιο που περιορίζει την ικανότητά του να μιλάει.
Η δυσκολία στην καθαρή ομιλία ή στην κατανόηση της γλώσσας ονομάζεται αφασία. Η πιο συνηθισμένη αιτία της είναι το εγκεφαλικό επεισόδιο, αλλά η αφασία μπορεί επίσης να προκληθεί από εγκεφαλικές βλάβες ή άλλες ασθένειες. Και μπορεί να είναι «καταστροφική», λέει η Δρ. Mira Goral, καθηγήτρια επιστημών ομιλίας-γλώσσας-ακρόασης στο Lehman College και στο Graduate Center του Πανεπιστημίου City της Νέας Υόρκης.
Υπολογίζεται ότι 2 εκατομμύρια άνθρωποι στις ΗΠΑ ζουν με αφασία, συνήθως ως αποτέλεσμα εγκεφαλικού επεισοδίου, σύμφωνα με την Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία. Δεν είναι σαφές πόσοι άνθρωποι έχουν αυτό που συχνά ονομάζεται δίγλωσση ή πολύγλωσση αφασία. Αλλά μόνο στις ΗΠΑ, περίπου το 20% του πληθυσμού μιλάει μια άλλη γλώσσα εκτός από τα αγγλικά στο σπίτι, σύμφωνα με το Γραφείο Απογραφής.
Η γλώσσα είναι απλώς μία μορφή επικοινωνίας. Περιλαμβάνει λεξιλόγιο, γραμματική, τον ήχο μιας προφορικής λέξης ή τη μορφή της γραπτής. Απαιτεί κατανόηση του τόνου και του πλαισίου. Και δεν υπάρχει ένα μόνο σημείο στον εγκέφαλο που να χειρίζεται όλες αυτές τις λειτουργίες. «Κάθε μία από αυτές τις γλωσσικές πτυχές σχετίζεται με συγκεκριμένα δίκτυα στον εγκέφαλο, και «πολλά, πολλά στρώματα» συνδυάζονται για να σχηματίσουν «αυτό το καταπληκτικό πράγμα» που χρησιμοποιούμε για να επικοινωνήσουμε. Σε ένα πολύγλωσσο άτομο, τα πράγματα γίνονται ακόμη πιο ενδιαφέροντα.
Εγκεφαλικές περιοχές εν δράσει
Αν ένας εγκέφαλος είναι σαν υπολογιστής, η γλώσσα είναι σαν το λογισμικό. Και οι πολλαπλές γλώσσες είναι σαν διαφορετικά προγράμματα που τρέχουν στον ίδιο εξοπλισμό. «Δεν είναι ότι όταν μαθαίνεις μια γλώσσα, ένα συγκεκριμένο μέρος του εγκεφάλου σου εμπλέκεται, και όταν μιλάς μια άλλη γλώσσα, ένα διαφορετικό μέρος του εγκεφάλου σου εμπλέκεται. Είναι στην πραγματικότητα η ίδια δομή».
Ένα εγκεφαλικό επεισόδιο επηρεάζει τον καθένα διαφορετικά, λέει η Goral, αλλά αναδύονται μοτίβα. Ο πιο συνηθισμένος τύπος εγκεφαλικού επεισοδίου είναι το ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο, όταν ένα αγγείο που τροφοδοτεί με αίμα τον εγκέφαλο αποφράσσεται. Και η πιο συνηθισμένη θέση για αυτό το είδος εγκεφαλικού επεισοδίου είναι στην αριστερή μέση εγκεφαλική αρτηρία, η οποία τροφοδοτεί με αίμα τα μέρη του εγκεφάλου που εμπλέκονται στην ομιλία και τη γλώσσα. Στους περισσότερους ανθρώπους, το μεγαλύτερο μέρος της γλώσσας επεξεργάζεται στο αριστερό μισό του εγκεφάλου.
Η ακριβής επίδραση ενός εγκεφαλικού επεισοδίου εξαρτάται από το ποιο μέρος του εγκεφάλου έχει υποστεί βλάβη. «Εάν υπάρχει μείωση της ροής του αίματος στην κύρια αρτηρία, τότε ένα άτομο έχει κάτι που ονομάζεται ολική αφασία», λέει η Swathi Kiran, από το Center for Brain Recovery at Boston University. Πολλές περιοχές του εγκεφάλου θα επηρεαστούν και το άτομο θα έχει δυσκολία στην ομιλία, την κατανόηση, την ανάγνωση και την επικοινωνία.
Ανάλογα με το ποιος κλάδος της αρτηρίας έχει μπλοκαριστεί, η βλάβη μπορεί να μην είναι τόσο εκτεταμένη. Εάν επηρεαστεί ο κλάδος που επηρεάζει τον μετωπιαίο λοβό, το άτομο θα έχει δυσκολία στην άπταιστη ομιλία, αλλά θα καταλάβει τι του λέγεται, είπε η Kiran. Αλλά εάν επηρεαστεί μια άλλη αρτηρία, οι άνθρωποι μπορεί να είναι σε θέση να μιλούν άπταιστα αλλά να έχουν πρόβλημα στην κατανόηση αυτού που λέγεται.
Ανάκτηση της γλώσσας
Σε πολύγλωσσα άτομα που αναπτύσσουν αφασία, είπε η Goral, το πιο συνηθισμένο μοτίβο είναι να βιώνουν την αφασία σε όλες τις γλώσσες τους αντί για μόνο μία. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι οι ίδιες δομές και δίκτυα του εγκεφάλου εμπλέκονται σε όλες τις γλώσσες και το εγκεφαλικό επεισόδιο μπορεί να βλάψει το δίκτυο που επιτρέπει σε ένα δίγλωσσο άτομο να εναλλάσσεται μεταξύ γλωσσών. Αυτό θα μπορούσε να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι ανακτούν τις γλωσσικές τους ικανότητες μετά από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο, είπε ο Kiran.
Μετά από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο, οι άνθρωποι μπορεί να θυμούνται την πρώτη τους γλώσσα, είπε η Kiran. «Μερικές φορές θυμούνται τη δεύτερη γλώσσα».
Το πόσο κάποιος χρησιμοποιούσε μια γλώσσα πριν από το εγκεφαλικό επεισόδιο αναδεικνύεται ως βασικός παράγοντας. Πρόσφατη έρευνα υποδηλώνει ότι «αν χρησιμοποιείτε και τις δύο γλώσσες πολύ πριν από το εγκεφαλικό επεισόδιο, πιθανότατα θα επηρεαστούν και οι δύο εξίσου». Αλλά αν χρησιμοποιούσατε κυρίως μια νεότερη γλώσσα περισσότερο από αυτήν που μάθατε αρχικά, αυτή μπορεί στην πραγματικότητα να επανέλθει πιο γρήγορα.
Η Kiran είπε ότι υπάρχει «πολλή φασαρία» γύρω από την έρευνα που υποδηλώνει ότι η δίγλωσση γνώση μπορεί να βοηθήσει στην προστασία από την άνοια ή να βοηθήσει στην ανάρρωση μετά από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο. Είναι ένα «έντονα συζητημένο» θέμα, είπε, αλλά «η θεωρία είναι ότι η εναλλαγή μεταξύ αυτών των γλωσσών απαιτεί ένα συγκεκριμένο είδος γνώσης».
Πολλοί άνθρωποι με αφασία μετά από εγκεφαλικό μπορούν να βελτιώσουν την γλωσσική τους ικανότητα με την πάροδο του χρόνου, είπε η Goral, ειδικά τις πρώτες εβδομάδες. Σε συνδυασμό με τη λογοθεραπεία, «οι άνθρωποι μπορούν να ανακτήσουν πολλές από τις γλωσσικές και επικοινωνιακές τους ικανότητες». Ωστόσο, οι άνθρωποι πιθανότατα λαμβάνουν θεραπεία σε μία μόνο γλώσσα, είπε η Goral, ειδικά στις ΗΠΑ, όπου οι περισσότεροι λογοθεραπευτές μιλούν μόνο αγγλικά.
Πολλές μελέτες έχουν διεξαχθεί για να διαπιστωθεί εάν τα καλύτερα αποτελέσματα για τη θεραπεία της αφασίας προέρχονται από τη θεραπεία κάποιου στην πρώτη του γλώσσα ή σε μια γλώσσα που έμαθε αργότερα. «Τα στοιχεία δείχνουν ότι η θεραπεία μπορεί να είναι ευεργετική σε οποιαδήποτε γλώσσα».
Το εάν η θεραπεία σε μία γλώσσα βοηθά επίσης στην ανάκτηση άλλων γλωσσών είναι λιγότερο σαφές, είπε η Goral. «Τα αποτελέσματα είναι ανάμεικτα. Μερικές φορές έχουμε καλή μεταφορά στη μη επεξεργασμένη γλώσσα, αλλά μερικές φορές δεν συμβαίνει». Πολλοί παράγοντες παίζουν ρόλο, είπε, όπως το πόσο καλά μιλούσε κάποιος τη γλώσσα πριν από το εγκεφαλικό επεισόδιο ή τι μιλούν οι άνθρωποι γύρω του.
Η βοήθεια προς τους ανθρώπους να ανακτήσουν όλες τις γλώσσες τους είναι σημαντική. «Οι πολύγλωσσοι άνθρωποι εκτιμούν όλες τις γλώσσες τους και τους πολιτισμούς που συνδέονται με την ταυτότητα που συνδέεται με καθεμία από αυτές τις γλώσσες», είπε. «Επομένως, είναι σημαντικό να αξιολογούνται και να αντιμετωπίζονται όλες οι γλώσσες που είναι σχετικές με το άτομο που είναι πολύγλωσσο. Έτσι, στο βαθμό που μπορούμε, θα πρέπει να προσφέρουμε υπηρεσίες σε όλες τις γλώσσες που είναι σχετικές με αυτό το άτομο. Η ανάγκη για ειδικούς που μπορούν να παρέχουν λογοθεραπεία σε πολύγλωσσα άτομα αναμένεται να αυξηθεί καθώς ο πληθυσμός γερνάει, λένε οι ερευνητές. Και η παροχή φροντίδας σε πολλαπλές γλώσσες είναι σημαντική ακόμη και στα πιο βασικά επίπεδα.
