Είναι καλοκαίρι, και για πολλούς από εμάς αυτό σημαίνει άφθονο χρόνο έξω και, δυστυχώς, κουνούπια. Ο συνδυασμός της αύξησης της θερμοκρασίας και της άφθονης ποσότητας νερού είναι ιδανικός για να κάνουν αισθητή την παρουσία τους αυτά τα έντομα που μας ρουφούν το αίμα. Στην καλύτερη περίπτωση, είναι παράσιτα, που προκαλούν ένα πολύ δυσάρεστο τσίμπημα. Στο άλλο άκρο, είναι φορείς ασθενειών που ευθύνονται για περισσότερους ανθρώπινους θανάτους από οποιοδήποτε άλλο πλάσμα στη Γη.
Για να τα κρατήσουμε μακριά τα κουνούπια, πολλοί από εμάς θα ψάξουμε για το μπουκάλι με το εντομοαπωθητικό ή τα κεριά σιτρονέλας για να αποφύγουμε το τσίμπημα και την αδιάκοπη φαγούρα που το συνοδεύει. Αλλά πώς λειτουργούν τα εντομοαπωθητικά;
Μια σύνθετη αλληλεπίδραση
Έχει γίνει μεγάλη έρευνα για την κατανόηση του πώς και γιατί τα θηλυκά κουνούπια -αυτά είναι που μας τσιμπούν- έλκονται από τους ανθρώπους. Υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι έλκονται από το διοξείδιο του άνθρακα που εκπνέουμε, το γαλακτικό οξύ που βρίσκεται στον ιδρώτα μας και μια ποικιλία άλλων οσμών του δέρματος και πτητικών ενώσεων που εκπέμπουμε. Η αλληλεπίδραση μεταξύ όλων αυτών των παραγόντων είναι αρκετά σύνθετη.
Για την απώθηση των κουνουπιών, τα φυσικά εμπόδια, όπως οι κουνουπιέρες και οι σίτες, παρέχουν την καλύτερη προστασία. Ωστόσο, ενώ μπορείτε να βάλετε κουνουπιέρες και σίτες δίχτυα γύρω από μια για οποιονδήποτε μεγάλο χώρο απλά δεν είναι πρακτική. Εδώ μπαίνουν τα απωθητικά.
Υπάρχει μια ποικιλία από απωθητικά κουνουπιών διαθέσιμα. Τα πιο δοκιμασμένα και αληθινά προϊόντα βασίζονται σε μια ουσία που ονομάζεται N,N-διεθυλοτολουαμίδη, πιο συχνά αναφερόμενη ως DEET. Αυτό το μόριο είναι εμπορικά διαθέσιμο από το 1957, αφότου ο αμερικανικός στρατός ανακάλυψε ότι ήταν ένα αποτελεσματικό εντομοαπωθητικό. Το DEET χρησιμοποιείται συχνά ως σημείο σύγκρισης για μελέτες που διερευνούν εναλλακτικές λύσεις. Μελέτες δείχνουν ότι, υπό την προϋπόθεση ότι χρησιμοποιούνται σύμφωνα με τις οδηγίες, τα προϊόντα DEET είναι ασφαλή και αποτελεσματικά. Για παράδειγμα, συνιστάται η εφαρμογή αντηλιακού πριν από το απωθητικό, όταν απαιτείται. Τα προϊόντα DEET δεν συνιστώνται για βρέφη.
Ο ακριβής μηχανισμός με τον οποίο το DEET απωθεί τα κουνούπια και άλλα έντομα εξακολουθεί να διερευνάται σήμερα. Πολλές μελέτες συνδέουν την επιτυχία του με το ότι τα κουνούπια έχουν υποδοχείς που αντιλαμβάνονται την παρουσία του DEET, αποτρέποντάς τα να πλησιάσουν κοντά στο δέρμα μας. Ορισμένες έρευνες υποδηλώνουν ότι όταν ανιχνεύεται το DEET, αναστέλλει την έλξη των κουνουπιών προς εμάς, ενώ άλλες δείχνουν ότι τα κουνούπια «μυρίζουν και αποφεύγουν» το DEET.
Υπάρχουν επίσης πολυάριθμες αναφορές που δείχνουν ότι τα κουνούπια δεν δαγκώνουν όταν προσγειώνονται σε δέρμα που έχει υποστεί επεξεργασία με DEET. Αυτό συμβαίνει επειδή το DEET λειτουργεί ως απωθητικό επαφής και μεταφέρει ένα χημικό μήνυμα στα κουνούπια να φύγουν. Το DEET πιθανότατα λειτουργεί μέσω ενός συνδυασμού αυτών των διαδικασιών.
Αποτελεσματικές εναλλακτικές λύσεις
Μια άλλη πιο πρόσφατη οικογένεια προϊόντων απωθητικών κουνουπιών βασίζεται σε ένα δραστικό συστατικό που ονομάζεται πικαριδίνη (ή ικαριδίνη). Η τρέχουσα συναίνεση είναι ότι τα προϊόντα πικαριδίνης είναι ασφαλή και εξαιρετικά αποτελεσματικά. Για πολλούς, θεωρούνται ελκυστικά, καθώς δεν έχουν τόσο έντονο άρωμα όσο το DEET. Τα προϊόντα πικαριδίνης έχουν αναφερθεί ότι είναι εξίσου αποτελεσματικά με το DEET, ή σε ορισμένες περιπτώσεις, ακόμη και ελαφρώς ανώτερα, αν και το αποτέλεσμα εξαρτάται και από τη συγκέντρωσή τους.
Το άλλο απωθητικό που αναφέρεται τακτικά ως αποτελεσματικό είναι η παρα-μενθανο-3,8-διόλη (PMD). Παράγεται με χημική επεξεργασία του ελαίου ευκαλύπτου λεμονιού. Όταν είναι ανεπεξέργαστο, αυτό το έλαιο δεν είναι αποτελεσματικό στην απώθηση των κουνουπιών. Ωστόσο, αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι το PMD είναι ένα αποτελεσματικό απωθητικό κουνουπιών.
Η ικανότητα αυτών των απωθητικών να αποτρέπουν τα κουνούπια εξαρτάται από τη δόση. Σε όλες τις περιπτώσεις, είναι σημαντικό να εφαρμόζεται η κατάλληλη δόση, με μερικές φορές να απαιτείται επανεφαρμογή για να διατηρείται η προστασία στο μέγιστο. Η απόδοση των προϊόντων ποικίλλει ανάλογα με πολλές άλλες μεταβλητές, συμπεριλαμβανομένου του είδους του κουνουπιού.
Τι γίνεται με τη σιτρονέλα;
Η σιτρονέλα είναι ένα βότανο με χαρακτηριστική οσμή, το έλαιο του οποίου είναι παγκοσμίως γνωστό για την αποτελεσματικότητα του κατά των εντόμων και κυρίως των κουνουπιών. Τα προϊόντα σιτρονέλας, συμπεριλαμβανομένων των κεριών και των τοπικών σκευασμάτων, είναι δημοφιλείς επιλογές, ωστόσο σε συστηματικές δοκιμές, αυτά έχουν αποδειχθεί πολύ λιγότερο αποτελεσματικά από το DEET. Μελέτες έχουν επίσης δείξει ότι τα κεριά σιτρονέλας δεν απωθούν τα κουνούπια όσο θα θέλατε.
Στις περισσότερες μελέτες, το DEET και η πικαριδίνη αναφέρονται ως αυτές που έχουν τη μεγαλύτερη διάρκεια προστασίας (τάξης ωρών) και τη μεγαλύτερη επίδραση στα κουνούπια. Ελέγχονται πιο διεξοδικά από πολλές εναλλακτικές λύσεις. Όταν δοκιμάζονται άλλες λύσεις, συχνά διαπιστώνεται ότι είναι ανεπαρκείς. Μια μελέτη περιέγραψε τις συσκευές που βασίζονται στον ήχο ως απωθητικό ισοδύναμο του λαδιού φιδιού. Και παρόλο που τα απωθητικά βραχιόλια περιέχουν ενεργά συστατικά, είναι σε μεγάλο βαθμό αναποτελεσματικά σε αυτή τη μορφή. Αυτό οφείλεται στις ανεπαρκείς συγκεντρώσεις του ενεργού συστατικού που «εκπέμπεται».
Όσον αφορά την πρόληψη της μετάδοσης ασθενειών μέσω των κουνουπιών, τα οφέλη των αποδεδειγμένα αποτελεσματικών απωθητικών υπερτερούν κατά πολύ των κινδύνων.
