Μελέτες έχουν συνδέσει την υψηλή κατανάλωση υπερεπεξεργασμένων τροφίμων με πολλαπλές ασθένειες, συμπεριλαμβανομένου του διαβήτη, των καρδιαγγειακών και εγκεφαλοαγγειακών παθήσεων και της άνοιας. Μια διεθνής μελέτη εξέτασε τη σύνδεση μεταξύ της κατανάλωσης υπερεπεξεργασμένων τροφίμων και της δομής του εγκεφάλου.
Η κατανάλωση υπερεπεξεργασμένων τροφίμων αυξάνει τη συνολική θερμιδική πρόσληψη και σχετίζεται με την παχυσαρκία, τις καρδιαγγειακές παθήσεις και την εγκεφαλική παθολογία, αλλά υπάρχουν ελάχιστα στοιχεία σχετικά με το γιατί οδηγούν σε αυξημένη θερμιδική πρόσληψη και αν οι αρνητικές συνέπειες για την υγεία οφείλονται στην παχυσαρκία ή στα χαρακτηριστικά αυτών των τροφίμων. Χρησιμοποιώντας το δείγμα της UK Biobank, οι ερευνητές εξέτασαν τις συσχετίσεις μεταξύ της κατανάλωσης υπερεπεξεργασμένων τροφίμων, της παχυσαρκίας, του μεταβολισμού και της δομής του εγκεφάλου. Η ανάλυση αποκαλύπτει ότι η υψηλή πρόσληψη αυτών των τροφίμων συνδέεται με δυσμενή παχυσαρκία και μεταβολικά προφίλ, παράλληλα με αλλαγές στην κυτταρικότητα στις υποφλοιώδεις περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με τη διατροφή. Αυτές προκαλούνται εν μέρει από τη δυσλιπιδαιμία, τη συστηματική φλεγμονή και τον δείκτη μάζας σώματος, υποδηλώνοντας ότι τα τρόφιμα αυτά ασκούν επιδράσεις στον εγκέφαλο πέρα από την απλή συμβολή τους στην παχυσαρκία. Η δυσλειτουργία του δικτύου των υποφλοιωδών δομών του εγκεφάλου μπορεί να δημιουργήσει έναν αυτοενισχυόμενο κύκλο αυξημένης κατανάλωσης υπερεπεξεργασμένων τροφίμων.
Μια μελέτη ανέφερε ότι η κατανάλωση υπερεπεξεργασμένων τροφίμων συσχετίστηκε με υψηλότερο κίνδυνο γνωστικής έκπτωσης (άνοια) και η αντικατάσταση του 10% του βάρους των υπερεπεξεργασμένων τροφίμων στη διατροφή με ελάχιστα επεξεργασμένα τρόφιμα συσχετίστηκε με 19% χαμηλότερο κίνδυνο γνωστικής έκπτωσης. Σε μια άλλη μελέτη, συσχετίστηκε με 10% υψηλότερο κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου και γνωστικής εξασθένησης.
Η παρούσα μελέτη διεξήχθη χρησιμοποιώντας δεδομένα από την UK Biobank, καλύπτοντας περίπου 30.000 άτομα μέσης ηλικίας από το Ηνωμένο Βασίλειο. Διεξήχθη από το Εργαστήριο O’BRAIN του Πανεπιστημίου του Ελσίνκι, το οποίο μελετά τη σχέση μεταξύ εγκεφάλου και παχυσαρκίας, σε συνεργασία με το Νευρολογικό Ινστιτούτο του Μόντρεαλ. Η μελέτη δημοσιεύεται στο περιοδικό npj Metabolic Health and Disease.
«Τα ευρήματά μας δείχνουν ότι η υψηλή κατανάλωση υπερεπεξεργασμένων τροφίμων σχετίζεται με δομικές αλλαγές σε περιοχές του εγκεφάλου που ρυθμίζουν τη διατροφική συμπεριφορά, όπως ο υποθάλαμος, η αμυγδαλή και ο δεξιός επικλινής πυρήνας. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έναν κύκλο υπερφαγίας. Ωστόσο, απαιτούνται ακόμη μακροπρόθεσμες και πειραματικές μελέτες για την ενίσχυση της συσχέτισης», είπε ο διδακτορικός ερευνητής Arsène Kanyamibwa του Πανεπιστημίου του Ελσίνκι.
Η μελέτη έδειξε ότι η σύνδεση μεταξύ των υπερεπεξεργασμένων τροφίμων και της υπερφαγίας δεν μπορεί να εξηγηθεί αποκλειστικά από την επακόλουθη φλεγμονή ή παχυσαρκία. Οι αλλαγές στον εγκέφαλο μπορούν επίσης να εξηγηθούν από τα συστατικά, τους γαλακτωματοποιητές και άλλα πρόσθετα που χρησιμοποιούνται για την παρασκευή υπερεπεξεργασμένων τροφίμων.
Η εικόνα επισημαίνει τις περιοχές του εγκεφάλου που εντοπίστηκαν ως συνδεδεμένες με την υψηλή κατανάλωση υπερεπεξεργασμένων τροφίμων. Η πυκνότητα των κυττάρων είναι χαμηλότερη στις γκρίζες περιοχές. Αυτό μπορεί να υποδηλώνει απώλεια νευρώνων, δηλαδή μειωμένη εγκεφαλική δραστηριότητα σε αυτές τις περιοχές. Η πυκνότητα των κυττάρων είναι υψηλότερη στις πράσινες περιοχές, υποδηλώνοντας την παρουσία φλεγμονωδών αλλαγών στον εγκέφαλο.
Ο Kanyamibwa πιστεύει ότι οι ανθυγιεινές επιπτώσεις των υπερεπεξεργασμένων τροφίμων θα πρέπει να τύχουν μεγαλύτερης προσοχής ως μέρος των προσωπικών επιλογών τροφίμων, της ρύθμισης των τροφίμων και της πολιτικής για τη διατροφή. Σημειώνει, ωστόσο, ότι δεν χρειάζεται να αποφεύγονται όλα τα επεξεργασμένα τρόφιμα.
«Συγκεκριμένα, μπορούν να προταθούν επεξεργασμένα τρόφιμα φυτικής προέλευσης, όπως τα κατεψυγμένα λαχανικά. Ένα άλλο καλό παράδειγμα των οφελών της επεξεργασίας είναι η παστερίωση του γάλακτος. Αντίθετα, τα τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε χημικά τροποποιημένα συστατικά και πρόσθετα, όπως τα επεξεργασμένα προϊόντα κρέατος, είναι προβληματικά. Οι διατροφικές και διαιτητικές συστάσεις που δημοσιεύθηκαν στη Φινλανδία πέρυσι προσφέρουν μια σταθερή βάση για υγιεινή διατροφή».
Περισσότερες πληροφορίες: Filip Morys et al, Ultra-processed food consumption affects structural integrity of feeding-related brain regions independent of and via adiposity, npj Metabolic Health and Disease (2025). DOI: 10.1038/s44324-025-00056-3.
