Η ερυθριτόλη μπορεί να βλάψει τις κυτταρικές λειτουργίες που είναι απαραίτητες για τη διατήρηση της υγείας των αιμοφόρων αγγείων του εγκεφάλου, σύμφωνα με ερευνητές του Πανεπιστημίου του Κολοράντο.
Τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι η ερυθριτόλη αυξάνει το οξειδωτικό στρες, διαταράσσει τη σηματοδότηση του μονοξειδίου του αζώτου, αυξάνει την παραγωγή αγγειοσυσπαστικών πεπτιδίων και μειώνει την ικανότητα διάλυσης θρόμβων στα μικροαγγειακά ενδοθηλιακά κύτταρα του ανθρώπινου εγκεφάλου.
Η ερυθριτόλη έχει γίνει ένα βασικό συστατικό στις λίστες συστατικών των πρωτεϊνικών μπαρών, των ποτών χαμηλών θερμίδων και των αρτοσκευασμάτων φιλικών προς τους διαβητικούς. Η ελκυστικότητά της έγκειται στην αναλογία γλυκύτητας προς θερμίδες, περίπου 60-80% γλυκιά όσο η σακχαρόζη (ζάχαρη) με ένα μικρό κλάσμα της ενεργειακής απόδοσης, και αμελητέα επίδραση στη γλυκόζη του αίματος.
Η ερυθριτόλη συντίθεται επίσης ενδογενώς από γλυκόζη και φρουκτόζη μέσω της οδού φωσφορικών πεντόζων, αφήνοντας τα βασικά επίπεδα να υπόκεινται τόσο σε διατροφικές όσο και σε μεταβολικές επιδράσεις.
Οι ανησυχίες σχετικά με την ασφάλεια της ερυθριτόλης έχουν κλιμακωθεί μετά από επιδημιολογικές μελέτες που συνδέουν τις υψηλότερες συγκεντρώσεις στο αίμα με αυξημένα καρδιαγγειακά και εγκεφαλοαγγειακά επεισόδια.
Θετικές συσχετίσεις μεταξύ της κυκλοφορούσας ερυθριτόλης και της συχνότητας εμφάνισης καρδιακής προσβολής και εγκεφαλικού επεισοδίου έχουν παρατηρηθεί σε ομάδες πληθυσμού στις ΗΠΑ και την Ευρώπη, ανεξάρτητα από γνωστούς καρδιομεταβολικούς παράγοντες κινδύνου. Ο αιτιώδης μηχανισμός για τη σύνδεση παρέμεινε ασαφής.
Η μελέτη δημοσιεύτηκε στο Journal of Applied Physiology. Οι ερευνητές σχεδίασαν πειράματα in vitro για να ελέγξουν τις κυτταρικές συνέπειες της έκθεσης σε ερυθριτόλη στην εγκεφαλική ενδοθηλιακή λειτουργία. Τα ανθρώπινα εγκεφαλικά μικροαγγειακά ενδοθηλιακά κύτταρα καλλιεργήθηκαν και εκτέθηκαν σε ποσότητα ερυθριτόλης ισοδύναμη με την κατανάλωση ενός τυπικού ποτού.
Οι κυτταρικές δοκιμασίες μέτρησαν το οξειδωτικό στρες, την έκφραση αντιοξειδωτικών πρωτεϊνών, τη βιοδιαθεσιμότητα του μονοξειδίου του αζώτου, την παραγωγή ενδοθηλίνης και την ινωδολυτική ικανότητα. Η ανοσοδοκιμασία τριχοειδούς ηλεκτροφόρησης και η ELISA χρησιμοποιήθηκαν για την ποσοτικοποίηση της έκφρασης της υπεροξειδικής δισμουτάσης-1 (SOD-1), της καταλάσης, της ενδοθηλιακής συνθάσης μονοξειδίου του αζώτου (eNOS), της φωσφορυλιωμένης eNOS, της ενδοθηλίνης-1 (ET-1) και του ενεργοποιητή πλασμινογόνου τύπου ιστού (t-PA).
Τα κύτταρα που εκτέθηκαν σε ερυθριτόλη παρουσίασαν σημαντική αύξηση στο οξειδωτικό στρες. Τα επίπεδα των δραστικών ειδών οξυγόνου αυξήθηκαν κατά περίπου 75% σε σχέση με τους μη επεξεργασμένους μάρτυρες. Οι δείκτες αντιοξειδωτικής άμυνας ήταν επίσης αυξημένοι, με την έκφραση της SOD-1 να αυξάνεται κατά περίπου 45% και την καταλάση κατά περίπου 25%.
Η παραγωγή μονοξειδίου του αζώτου μειώθηκε σχεδόν 20% σε απόκριση στην ερυθριτόλη. Αν και η συνολική έκφραση της eNOS παρέμεινε αμετάβλητη, η φωσφορυλίωση στη θέση Ser1177, η οποία σχετίζεται με την ενζυμική ενεργοποίηση, μειώθηκε κατά περίπου 33%. Αντίθετα, η φωσφορυλίωση στη θέση αναστολής Thr495 αυξήθηκε κατά περίπου 39%.
Σε μια άλλη δοκιμή, η απελευθέρωση t-PA ως απόκριση στην διέγερση της θρομβίνης αμβλύνθηκε σε κύτταρα που είχαν υποβληθεί σε αγωγή με ερυθριτόλη, υποδεικνύοντας μειωμένη ινωδολυτική απόκριση.
Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η έκθεση στην ερυθριτόλη διαταράσσει πολλαπλούς μηχανισμούς ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση της εγκεφαλικής ενδοθηλιακής υγείας.
Αν και τα αποτελέσματα περιορίζονται σε οξείες in vitro συνθήκες, τα ευρήματα ευθυγραμμίζονται με προηγούμενες επιδημιολογικές συσχετίσεις μεταξύ ερυθριτόλης και αυξημένου κινδύνου εγκεφαλικού επεισοδίου.
Οι συγγραφείς συνιστούν περαιτέρω διερεύνηση χρησιμοποιώντας μακροπρόθεσμα και in vivo μοντέλα, επικαλούμενοι την ανάγκη για κλινικές μελέτες για να διευκρινιστεί εάν η επαναλαμβανόμενη διατροφική έκθεση σε ερυθριτόλη έχει εγκεφαλοαγγειακές συνέπειες.
Περισσότερες πληροφορίες: Auburn R. Berry et al, The Non-Nutritive Sweetner Erythritol Adversely Affects Brain Microvascular Endothelial Cell Function, Journal of Applied Physiology (2025). DOI: 10.1152/japplphysiol.00276.2025.
