Φανταστείτε μια πάθηση που επηρεάζει σχεδόν το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού, συχνά εξελίσσεται σιωπηλά και είναι βαθιά συνυφασμένη με διαδεδομένα προβλήματα υγείας όπως η παχυσαρκία και ο διαβήτης τύπου 2. Πρόκειται για τη στεατωτική ηπατική νόσο που σχετίζεται με τη μεταβολική δυσλειτουργία, (MASLD: metabolic dysfunction-associated steatotic liver disease), παλαιότερα γνωστή ως μη αλκοολική λιπώδης νόσος του ήπατος (NAFLD). Χαρακτηρίζεται από υπερβολική συσσώρευση λίπους στο ήπαρ, το οποίος μπορεί να οδηγήσει σε πιο σοβαρές ηπατικές παθολογίες, όπως φλεγμονή, ίνωση, ακόμη και καρκίνο του ήπατος.
Δεδομένης της αυξανόμενης επιπολασμού της και των ισχυρών δεσμών της με άλλες καρδιομεταβολικές ασθένειες, το λιπαρό συκώτι (MASLD) αποτελεί μια σημαντική παγκόσμια πρόκληση για την υγεία. Ενώ οι φαρμακολογικές θεραπείες αναδύονται, οι τροποποιήσεις στον τρόπο ζωής και στη διατροφή παραμένουν ο ακρογωνιαίος λίθος της διαχείρισης. Μια συστηματική ανασκόπηση που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nutrients εμβαθύνει στο πώς διάφορα διατροφικά πρότυπα μπορούν να επηρεάσουν το λιπαρό συκώτι και τις συνυπάρχουσες, προσφέροντας πληροφορίες για αποτελεσματικές στρατηγικές για καλύτερα αποτελέσματα υγείας.
Το λιπαρό συκώτι είναι μια σύνθετη πάθηση που καθορίζεται από έναν συνδυασμό γενετικών, περιβαλλοντικών και παραγόντων του τρόπου ζωής. Η διάγνωσή τους εξαρτάται από την παρουσία ηπατικής στεάτωσης παράλληλα με τουλάχιστον έναν καρδιομεταβολικό παράγοντα κινδύνου, όπως η παχυσαρκία, η δυσλιπιδαιμία, η αντίσταση στην ινσουλίνη ή ο διαβήτης τύπου 2.
Οι ασθενείς συχνά εμφανίζουν μια σειρά κλινικών παραμέτρων, όπως μεταβολή του δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ), της περιφέρειας μέσης, διαταραχή του μεταβολισμού της γλυκόζης (όπως αυξημένη γλυκόζη νηστείας και αντίσταση στην ινσουλίνη), δυσμενή λιπιδαιμικά προφίλ και αυξημένους δείκτες φλεγμονής. Αυτές οι υποκείμενες μεταβολικές διαταραχές υπογραμμίζουν τη σημασία των ολιστικών προσεγγίσεων διαχείρισης που αντιμετωπίζουν όχι μόνο την υγεία του ήπατος αλλά και τη συνολική μεταβολική ευεξία.
Η ανασκόπηση εξέτασε τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες δοκιμές που δημοσιεύθηκαν μεταξύ Ιανουαρίου 2019 και Σεπτεμβρίου 2024, εστιάζοντας σε ενήλικες ασθενείς με λιπαρό συκώτι που υπήρχε είτε μόνο του είτε με συνυπάρχουσες παθήσεις όπως η παχυσαρκία, το μεταβολικό σύνδρομο και ο διαβήτης τύπου 2.
Μεταξύ των πιο αποτελεσματικών διατροφικών μοντέλων που έχουν ερευνηθεί, η μεσογειακή διατροφή ξεχωρίζει. Αυτό το διατροφικό πρότυπο, που προέρχεται από παραδοσιακές διατροφικές συνήθειες γύρω από τη Μεσόγειο Θάλασσα, είναι πλούσιο σε φρούτα, λαχανικά, δημητριακά ολικής αλέσεως, ξηρούς καρπούς, ελαιόλαδο και δίνει έμφαση στη μέτρια πρόσληψη ψαριών και πουλερικών, ενώ περιορίζει το κόκκινο κρέας και τα επεξεργασμένα τρόφιμα. Είναι πλούσια σε θρεπτικά συστατικά χωρίς πολλές θερμίδες και προάγει τη βιώσιμη απώλεια βάρους -μπορεί να μειώσει την κεντρική παχυσαρκία.
Τα ευρήματα δείχνουν ότι οι παρεμβάσεις που βασίζονται στη μεσογειακή διατροφή μειώνουν σημαντικά το σωματικό βάρος, τον ΔΜΣ και την περιφέρεια μέσης. Πέρα από τις ανθρωπομετρικές βελτιώσεις, η μεσογειακή διατροφή επηρεάζει επίσης θετικά τον γλυκαιμικό μεταβολισμό και την φλεγμονώδη κατάσταση, οδηγώντας σε βελτιώσεις στη γλυκόζη νηστείας, την ινσουλίνη και φλεγμονώδεις δείκτες όπως η hs-CRP. Αν και χρειάζονται περισσότερα δεδομένα για τη λειτουργία του ήπατος, οι πρώιμες ενδείξεις υποδηλώνουν ότι οι παρεμβάσεις που βασίζονται στη μεσογειακή διατροφή μπορούν να βελτιώσουν τα ηπατικά αποτελέσματα μειώνοντας τα ηπατικά ένζυμα (όπως η AST και η ALT) και τους βιοδείκτες σοβαρότητας της MASLD.
Οι προσεγγίσεις διαλειμματικής νηστείας, συγκεκριμένα η νηστεία εναλλασσόμενων ημερών και η χρονικά περιορισμένη σίτιση (π.χ., το πρωτόκολλο 16/8), δείχνουν επίσης σημαντικές προοπτικές. Αυτές οι στρατηγικές περιλαμβάνουν συγκεκριμένα παράθυρα φαγητού ακολουθούμενα από περιόδους νηστείας.
Η ανασκόπησή μας κατέδειξε ότι η διαλειμματική νηστεία μπορεί να είναι αποτελεσματική στη βελτίωση των ανθρωπομετρικών μετρήσεων όπως το σωματικό βάρος, ο ΔΜΣ και το σωματικό λίπος, καθώς και στη βελτιστοποίηση της γλυκόζης νηστείας, των τριγλυκεριδίων και της LDL-C, και στη μείωση της φλεγμονής (hs-CRP). Επιπλέον, η χρονικά περιορισμένη σίτιση, ιδιαίτερα το πρωτόκολλο 16/8, έδειξε πιο έντονες επιδράσεις στα καρδιομεταβολικά αποτελέσματα σε ασθενείς με MASLD και συνέβαλε σε βελτιώσεις στην ηπατική λειτουργία, όπως αποδεικνύεται από τη μείωση των ηπατικών ενζύμων (AST και ALT) και τη μειωμένη ηπατική δυσκαμψία. Τα οφέλη της διαλιμματικής νηστείας αποδίδονται σε μια μεταβολική μετάβαση από τη γλυκόζη σε κετόνες κατά τη διάρκεια της νηστείας, η οποία βοηθά στη μείωση της συσσώρευσης λίπους στους ιστούς του ήπατος.
Άλλα διατροφικά πρότυπα προσφέρουν πρόσθετα οφέλη. Η δίαιτα Dietary Approaches to Stop Hypertension (DASH), που συνήθως προτείνεται για τη διαχείριση της αρτηριακής πίεσης, βρέθηκε επίσης ότι μειώνει τις ανθρωπομετρικές μετρήσεις και βελτιώνει τις ανοσομεταβολικές παραμέτρους όπως η γλυκόζη νηστείας, τα επίπεδα ινσουλίνης και τα τριγλυκερίδια.
Η γαλακτο-ωο-χορτοφαγική δίαιτα (LOV-D) έδειξε ομοίως δυνατότητες στη μείωση των ανθρωπομετρικών μετρήσεων και στην θετική επίδραση της ηπατικής λειτουργίας μειώνοντας τα ηπατικά ένζυμα και τους βιοδείκτες ίνωσης. Αυτές οι δίαιτες, προωθώντας τροφές πλούσιες σε θρεπτικά συστατικά και περιορίζοντας τα επεξεργασμένα τρόφιμα, συμβάλλουν στη συνολική μεταβολική υγεία και μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά τα αποτελέσματα της MASLD.
Η συστηματική ανασκόπηση υπογραμμίζει σαφώς τις δυνατότητες διαφόρων διατροφικών παρεμβάσεων στη διαχείριση της MASLD και των κοινών συνυπαρχουσών παθήσεων. Ενώ η μεσογειακή διατροφή και η διαλειμματική νηστεία φαίνονται ιδιαίτερα ελπιδοφόρες για τη βελτίωση των ανθρωπομετρικών μετρήσεων, του γλυκαιμικού ελέγχου και της μείωσης της φλεγμονής, με πιθανά οφέλη για τη λειτουργία του ήπατος, άλλες δίαιτες όπως η DASH και η γαλακτο-ωο-χορτοφαγική δίαιτα προσφέρουν επίσης σημαντικά πλεονεκτήματα.
Ωστόσο, είναι σημαντικό να αναγνωριστεί ότι παρά τα ενθαρρυντικά αυτά ευρήματα, απαιτούνται μακροπρόθεσμες μελέτες για την επιβεβαίωση αυτών των επιδράσεων και την καλύτερη κατανόηση των υποκείμενων μηχανισμών.
Περισσότερες πληροφορίες: Joanna Michalina Jurek et al, The Impact of Dietary Interventions on Metabolic Outcomes in Metabolic Dysfunction-Associated Steatotic Liver Disease (MASLD) and Comorbid Conditions, Including Obesity and Type 2 Diabetes, Nutrients (2025). DOI: 10.3390/nu17071257.
