Ο οισοφάγος Barrett είναι μια πάθηση κατά την οποία ο φυσιολογικός ιστός που καλύπτει τον οισοφάγο γίνεται περισσότερο σαν τον βλεννογόνο του εντέρου ή παχύτερος και κόκκινος. Οι ειδικοί υποψιάζονται ότι η βλάβη από την παλινδρόμηση οξέος σχετίζεται με την πάθηση.
H πάθηση επηρεάζει το βλεννογόνο του οισοφάγου τον σωλήνα που μεταφέρει τροφή από το στόμα στο στομάχι- και αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης αδενοκαρκινώματος οισοφάγου, ενός σοβαρού και συχνά θανατηφόρου καρκίνου.
Μεταξύ του οισοφάγου και του στομάχου, υπάρχει μια βαλβίδα που ονομάζεται κατώτερος οισοφαγικός σφιγκτήρας. Εμποδίζει το περιεχόμενο του στομάχου να ανέβει στον οισοφάγο και αποτρέπει την αντίστροφη ροή (παλινδρόμηση) οξέος του στομάχου. Με την πάροδο του χρόνου, αυτός ο οισοφαγικός σφιγκτήρας μπορεί να αρχίσει να σταματά να λειτουργεί και να οδηγήσει σε βλάβη του οισοφάγου, λόγω της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης.
Μια ομάδα με επικεφαλής ερευνητές στο Baylor College of Medicine και στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Ουάσινγκτον έριξε φως στη διαδικασία που οδηγεί στον σχηματισμό του οισοφάγου Barrett (Barrett’s esophagus).
Στη Βόρεια Αμερική, υπάρχουν περίπου 30 εκατομμύρια άνθρωποι που πάσχουν από γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, την πιο συχνή μακροχρόνια γαστρεντερική νόσο. Ο οισοφάγος Barrett θα εμφανιστεί σε περίπου 5% των ασθενών με συνεχιζόμενη γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση ή φλεγμονή του οισοφάγου. Αλλά δεν έχουν όλοι οι ασθενείς με οισοφάγο Barrett γαστροοισοφατική παλινδρόμηση. Οι άνδρες έχουν τρεις φορές μεγαλύτερο κίνδυνο από τις γυναίκες. Δεν υπάρχουν ειδικά συμπτώματα.
Η μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο Journal of Clinical Investigation, αποκαλύπτει ότι δύο σημαντικά γονίδια που εμπλέκονται στην καθοδήγηση και τη διατήρηση της ταυτότητας του οισοφάγου και του εντέρου, τα SOX2 και CDX2, τα οποία τροποποιούνται στον οισοφάγο Barrett.
Τα ευρήματα όχι μόνο εμβαθύνουν την κατανόησή μας για το πώς αναπτύσσεται η ασθένεια, αλλά ανοίγουν επίσης την πόρτα σε νέους τρόπους αναγνώρισης ατόμων που διατρέχουν κίνδυνο και ενδεχομένως πρόληψης της εξέλιξης της πάθησης σε καρκίνο.
«Το αδενοκαρκίνωμα του οισοφάγου είναι ένας από τους ταχύτερα αναπτυσσόμενους συμπαγείς καρκίνους. Είναι δύσκολο να αντιμετωπιστεί και δεν υπάρχουν αποτελεσματικές τεχνικές διαλογής», δήλωσε ο πρώτος συγγραφέας Δρ. Ramon Jin, επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Ιατρικής John T. Milliken στο Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον. Ο Jin ειδικεύεται στη διάγνωση και θεραπεία καρκίνων που εμφανίζονται στο άνω μέρος του πεπτικού συστήματος, συμπεριλαμβανομένου του οισοφάγου. «Μέχρι να δω αυτούς τους ασθενείς, ο καρκίνος τους είναι προχωρημένος και το προσδόκιμο ζωής τους μετριέται συνήθως σε μήνες», είπε.
Είναι γνωστό ότι ο οισοφάγος Barrett αναπτύσσεται συνήθως μετά από μακροχρόνια έκθεση σε παλινδρόμηση οξέος και χολής, η οποία μετατρέπει τα κύτταρα του βλεννογόνου του οισοφάγου σε κύτταρα που μοιάζουν περισσότερο με αυτά του στομάχου και του εντέρου.
«Ο οισοφάγος, ο οποίος κανονικά δεν εκτίθεται σε οξύ, προσαρμόζεται στην παλινδρόμηση οξέος γινόμενος περισσότερο σαν το στομάχι ή το έντερο, όργανα που έχουν συνηθίσει σε ένα όξινο ή πλούσιο σε χολή περιβάλλον», δήλωσε ο Δρ. Jason Mills, Καθηγητής Ιατρικής Γαστρεντερολογίας και Ηπατολογίας Herman Brown στο Baylor. «Δυστυχώς, η εξάλειψη της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης με φαρμακευτική αγωγή δεν θεραπεύει τον οισοφάγο Barrett. Τα κύτταρα δεν επανέρχονται στα τυπικά χαρακτηριστικά του οισοφάγου».
«Κάτω από το μικροσκόπιο, οι αλλοιώσεις του οισοφάγου Barrett δείχνουν αυξημένο πολλαπλασιασμό των κυττάρων και έναν αποδιοργανωμένο ιστό με κύτταρα που μοιάζουν με στομάχι και έντερο, όπου θα έπρεπε να υπάρχουν μόνο οισοφαγικά κύτταρα», είπε ο Jin. «Εάν αυτή η απώλεια ταυτότητας επιμένει στον οισοφάγο, πιθανότατα έχει τεθεί το σκηνικό για την ανάπτυξη καρκίνου».
Για να κατανοήσουν τι οδηγεί στη μετατροπή των οισοφαγικών κυττάρων σε κύτταρα στομάχου και εντέρου, η ομάδα διερεύνησε τους παράγοντες μεταγραφής SOX2 και CDX2 -πρωτεΐνες που ρυθμίζουν την ταυτότητα των οισοφαγικών και εντερικών κυττάρων, αντίστοιχα.
Η ερευνητική ομάδα δημιούργησε μια βιβλιοθήκη οργανοειδών από ασθενείς με οισοφάγο Barrett. Τα οργανοειδή είναι μικροσκοπικές, εργαστηριακά καλλιεργημένες εκδοχές ανθρώπινου οισοφαγικού ιστού που μιμούνται πολλά χαρακτηριστικά του αρχικού οργάνου. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η ισορροπία μεταξύ SOX2 και CDX2 καθόριζε εάν τα κύτταρα έμοιαζαν περισσότερο με φυσιολογικά οισοφαγικά κύτταρα ή είχαν αρχίσει να μοιάζουν με κύτταρα στομάχου ή εντέρου. Η ύπαρξη λιγότερης πρωτεΐνης SOX2 και περισσότερου CDX2 θα έστρεφε την ισορροπία μακριά από την ταυτότητα του οισοφάγου και πιο κοντά στα κύτταρα του στομάχου ή του εντέρου.
Η ομάδα ανέπτυξε επίσης ένα μοντέλο ποντικού στο οποίο η πρωτεΐνη SOX2 μπορούσε να απενεργοποιηθεί επιλεκτικά στον οισοφάγο. Αυτά τα ποντίκια έδειξαν αυξημένη κυτταρική ανάπτυξη, μειωμένη ωρίμανση κυττάρων και εμφάνιση μη φυσιολογικών δομών στη συμβολή μεταξύ του οισοφάγου και του στομάχου -μιμούμενα στενά τα πρώιμα στάδια του οισοφάγου Barrett στους ανθρώπους. Χωρίς την SOX2, η επένδυση του οισοφάγου γίνεται πιο ευάλωτη σε βλάβες και μετασχηματισμούς.
Τα ευρήματα υποστηρίζουν την ιδέα ότι ο οισοφάγος Barrett μπορεί να προκύψει από τον επαναπρογραμματισμό των φυσιολογικών οισοφαγικών κυττάρων που προκαλείται από οξύ και χολή, μεταβάλλοντας την ισορροπία των SOX2 και CDX2. Αυτή η νέα κατανόηση θα μπορούσε να βοηθήσει τους επιστήμονες να βρουν στρατηγικές για να παρέμβουν νωρίτερα στη διαδικασία της νόσου, καθώς και να αναπτύξουν νέους τρόπους για την παροχή έγκαιρης διάγνωσης.
Περισσότερες πληροφορίες: Ramon U. Jin et al, SOX2 regulates foregut squamous epithelial homeostasis and is lost during Barrett’s esophagus development, Journal of Clinical Investigation (2025). DOI: 10.1172/JCI190374.
