Μικροσκοπικά θραύσματα πλαστικού εμφανίζονται στο γάλα και το τυρί, εγείροντας επείγοντα ερωτήματα σχετικά με το πώς τα γαλακτοκομικά προϊόντα ταξιδεύουν από το αγρόκτημα στο ψυγείο και τι πραγματικά τρώμε.
Σε μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό npj Science of Food, μια ομάδα ερευνητών ποσοτικοποίησε και χαρακτήρισε τη μικροπλαστική μόλυνση (MP) στο γάλα, το φρέσκο τυρί και το ώριμο τυρί που πωλούνται στα ιταλικά σούπερ μάρκετ.
Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι οι άνθρωποι καταναλώνουν δεκάδες χιλιάδες τέτοια θραύσματα ετησίως, σύμφωνα με πρόσφατες ανασκοπήσεις, ωστόσο τα γαλακτοκομικά, ένα βασικό προϊόν για εκατομμύρια, παραμένουν ανεπαρκώς μελετημένα.
Οι πλαστικές σακούλες τροφοδοσίας, οι σωλήνες αρμέγματος, τα καλούπια τυριού και οι συσκευασίες λιανικής πώλησης, προσφέρουν αμέτρητα σημεία εισόδου για υπολείμματα μικρότερα από 5 χιλιοστά. Ενώ τα θαλασσινά και το εμφιαλωμένο νερό κυριαρχούν στα πρωτοσέλιδα, τα γαλακτοκομικά προϊόντα ταξιδεύουν επίσης σε διαδρομές με πυκνό εξοπλισμό πριν φτάσουν στους καταναλωτές.
Ο εντοπισμός του πότε και πού συσσωρεύονται τα πλαστικά θραύσματα θα μπορούσε να βοηθήσει στον επανασχεδιασμό των γραμμών επεξεργασίας, στην επιλογή ασφαλέστερων πολυμερών και στην καθοδήγηση πιο έξυπνης πολιτικής συσκευασίας. Απαιτούνται ακόμη μεγαλύτερες, μακροπρόθεσμες έρευνες για τον εντοπισμό των πιο επικίνδυνων βημάτων και τη δημιουργία αποτελεσματικών βιομηχανικών προτύπων.
Είκοσι διακριτοί τύποι πλαστικού διείσδυσαν στα γαλακτοκομικά προϊόντα, συμπεριλαμβανομένων απροσδόκητων πολυμερών όπως το πολυακρυλικό (που βρίσκεται σε χρώματα/κόλλες) και η σιλικόνη (κοινή σε σφραγίδες και παρεμβύσματα), αποκαλύπτοντας μόλυνση από διάφορες βιομηχανικές πηγές.
Οι ερευνητές αγόρασαν 28 εμπορικά γαλακτοκομικά προϊόντα, όπως 4 χαρτοκιβώτια γάλακτος εξαιρετικά υψηλής θερμοκρασίας (UHT), 10 φρέσκα τυριά ηλικίας μικρότερης του 1 μήνα και 14 ώριμα τυριά που ωρίμασαν για περισσότερο από 4 μήνες, από μεγάλους λιανοπωλητές της βόρειας Ιταλίας.
Τα προϊόντα αποθηκεύτηκαν στους –20°C μέχρι την ανάλυση. Μετά την απόψυξη, 100 mL γάλακτος ή 10 g τυριού σε τέταρτα υποβλήθηκαν σε διαδοχική ενζυμική και αλκαλική χώνευση για τη διάλυση της οργανικής ύλης. Τα δείγματα έλαβαν διάλυμα τρυψίνης, υδροξείδιο του καλίου και αιθυλενοδιαμινοτετραοξικό οξύ (EDTA) σε αναδευτήρα ελεγχόμενης θερμοκρασίας και στη συνέχεια διηθήθηκαν υπό κενό μέσω μεμβρανών αργύρου 3 μm. Τα πυκνά σωματίδια διαχωρίστηκαν με τριπλή επίπλευση σε κορεσμένο χλωριούχο νάτριο (NaCl), διηθήθηκαν ξανά και ξηράνθηκαν σε φούρνο. Κάθε μεμβράνη σαρώθηκε με φασματοσκοπία υπέρυθρης μικρομεταμόρφωσης Fourier σε λειτουργία εξασθενημένης ολικής ανάκλασης (μ-FTIR-ATR).
Όλες οι εργασίες έλαβαν χώρα σε ένα καθαρό δωμάτιο του Διεθνούς Οργανισμού Τυποποίησης (ISO) εξοπλισμένο με φιλτράρισμα σωματιδιακού αέρα υψηλής απόδοσης (HEPA).
Αποτελέσματα
Σωματίδια μεγέθους έως και 24 μικρόμετρα -λεπτότερα από μια ανθρώπινη τρίχα- υπήρχαν στα δείγματα, υπογραμμίζοντας την πρόκληση της ανίχνευσης των πιο μικροσκοπικών θραυσμάτων πλαστικού που κρύβονται στα τρόφιμα.
Η μικροπλαστική μόλυνση εμφανίστηκε σε 26 από τα 28 δείγματα, αποδεικνύοντας ότι οι καταναλωτές γαλακτοκομικών προϊόντων καταναλώνουν πλαστικό πριν καν τα τρόφιμα φύγουν από το ψυγείο. Σε όλα τα είδη, οι επιστήμονες μέτρησαν 266 σωματίδια που καλύπτουν 20 τύπους πολυμερών. Ανιχνεύσεις πολυ(τερεφθαλικού αιθυλενίου) οδήγησαν σε 19 δείγματα, ακολουθούμενες από πολυαιθυλένιο σε 15 και πολυπροπυλένιο σε 12.
Οι συγκεντρώσεις αντικατόπτριζαν την ένταση επεξεργασίας: το ώριμο τυρί είχε κατά μέσο όρο 1.857 MP/kg, το φρέσκο τυρί 1.280 MP/kg και το γάλα 350 MP/kg, με τις μέσες τιμές ελαχίστων τετραγώνων να διαφέρουν σημαντικά στο P < 0,05. Αυτές οι τιμές αντικατοπτρίζουν προηγούμενες αναφορές ότι τα γαλακτοκομικά προϊόντα υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά, υψηλής επεξεργασίας, όπως το βούτυρο και το γάλα σε σκόνη, φέρουν τα μεγαλύτερα φορτία MP.
Το μέγεθος ήταν ασύμμετρο: το ένα τρίτο μετρήθηκε 51-100 μm και το 20% έπεσε κάτω από τα 50 μm. Οι μικρότερες διαστάσεις έχουν σημασία, επειδή τα μικροσκοπικά πλαστικά μπορούν να διασχίσουν τα εντερικά φράγματα πιο εύκολα από τα ορατά υπολείμματα, γεγονός που εγείρει τοξικολογικές ανησυχίες.
Πέρα από τα κοινά πλαστικά, ασυνήθιστες ύποπτες ουσίες όπως το φθοριούχο πολυβινυλιδένιο (ένα ειδικό πλαστικό) και το πολυοξυμεθυλένιο (που χρησιμοποιείται σε γρανάζια) εμφανίζονταν περιστασιακά, υποδηλώνοντας πιθανή μόλυνση από πολύ συγκεκριμένα μέρη του εξοπλισμού.
Η σύγκριση ανέδειξε το φαινόμενο συμπύκνωσης της τυροκομίας. Κατά τη διάρκεια του σχηματισμού του τυροπήγματος, η απομάκρυνση του ορού γάλακτος μειώνει τη μάζα, αλλά παγιδεύει τα στερεά, συμπεριλαμβανομένων των μικροσωματιδίων. Η παρατεταμένη γήρανση εντείνει αυτό το φαινόμενο με την εξάτμιση της υγρασίας, εξηγώντας γιατί το ώριμο τυρί περιείχε πέντε φορές περισσότερα σωματίδια από το γάλα.
Συνολικά, τα δεδομένα αποκαλύπτουν μια προοδευτική συσσώρευση μικροσωματιδίων κατά μήκος της γαλακτοκομικής αλυσίδας, από τους σωλήνες των αγροκτημάτων μέχρι το ράφι του σούπερ μάρκετ.
Συνοψίζοντας, η μόλυνση από μικροσωματίδια είναι ενσωματωμένη στα καθημερινά γαλακτοκομικά προϊόντα και κλιμακώνεται με κάθε βήμα επεξεργασίας και συσκευασίας. Τα ώριμα τυριά, που φημίζονται για τη σύνθετη γεύση τους, συγκεντρώνουν τα υψηλότερα φορτία μικροσωματιδίων, πολλά αρκετά μικρά για να παρακάμψουν τις γαστρεντερικές άμυνες.
Τα ευρήματα υπογραμμίζουν την επείγουσα ανάγκη ελέγχου κάθε κρίκου στην αλυσίδα εφοδιασμού γαλακτοκομικών προϊόντων, αντικαθιστώντας τα πολυμερή που είναι επιρρεπή στην τριβή, ενισχύοντας τα πρότυπα καθαρών χώρων και αναπτύσσοντας και δοκιμάζοντας βιοδιασπώμενες εναλλακτικές λύσεις.
Περισσότερες πληροφορίες: E. Visentin, G. Niero, F. Benetti, C. O’Donnell & M. De Marchi (2025). Assessing microplastic contamination in milk and dairy products. npj Sci Food 9. DOI: 10.1038/s41538-025-00506-8, https://www.nature.com/articles/s41538-025-00506-8.
