Ένας άνδρας 35 ετών έχει μόνο 1,5% πιθανότητα να πεθάνει τα επόμενα 10 χρόνια. Αλλά ο ίδιος άνδρας στα 75 του έχει 45% πιθανότητα να πεθάνει πριν φτάσει τα 85. Σαφώς, η γήρανση είναι κάτι κακό για την υγεία μας. Ωστόσο, έχουμε σημειώσει μια άνευ προηγουμένου πρόοδο στην κατανόηση των θεμελιωδών μηχανισμών που ελέγχουν τη γήρανση και τις ασθένειες.
Μερικές στενά συνδεδεμένες βιολογικές διεργασίες, που μερικές φορές ονομάζονται χαρακτηριστικά της γήρανσης, συμπεριλαμβανομένης της παραγωγής βλαστοκυττάρων και της επικοινωνίας μεταξύ των κυττάρων, ενεργούν για να μας κρατούν υγιείς τα πρώτα χρόνια της ζωής μας -τα προβλήματα προκύπτουν καθώς αυτά αρχίζουν να αποτυγχάνουν.
Κλινικές δοκιμές βρίσκονται σε εξέλιξη για να διαπιστωθεί εάν η στόχευση ορισμένων χαρακτηριστικών της γήρανσης μπορεί να βελτιώσει τις ασθένειες όπως είναι η διαβητική νεφρική νόσο, η ανοσοποιητική λειτουργία και οι ουλές στους πνεύμονες που σχετίζονται με την ηλικία, μεταξύ άλλων. Μέχρι εδώ καλά αλλά τα μεγάλα ερωτήματα παραμένουν για τη τη βιολογία της γήρανσης.
Η American Federation For Aging Research συγκάλεσε πρόσφατα μια σειρά συναντήσεων με κορυφαίους επιστήμονες και γιατρούς. Οι ειδικοί συμφώνησαν ότι η κατανόηση της βιολογίας των ανθρώπων που ζουν πάνω από 100 χρόνια είναι μια πρόκληση. Οι αιωνόβιοι αποτελούν λιγότερο από το 0,02% του πληθυσμού του Ηνωμένου Βασιλείου, αλλά έχουν υπερβεί το προσδόκιμο ζωής των συνομηλίκων τους κατά σχεδόν 45 χρόνια -τα μωρά που γεννήθηκαν στη δεκαετία του 1920 είχαν προσδόκιμο ζωής τα 55 έτη. Πώς το κάνουν;
Γνωρίζουμε ότι οι αιωνόβιοι ζουν πολύ επειδή είναι ασυνήθιστα υγιείς. Παραμένουν υγιείς για περίπου 30 χρόνια περισσότερο από τους υπόλοιπους ανθρώπους και όταν τελικά αρρωστήσουν, είναι άρρωστοι για μικρό χρονικό διάστημα. Αυτή η «συμπίεση της νοσηρότητας» είναι σαφώς καλή για αυτούς, αλλά ωφελεί και την κοινωνία στο σύνολό της. Στις ΗΠΑ, το κόστος ιατρικής περίθαλψης για έναν αιωνόβιο τα δύο τελευταία χρόνια της ζωής του είναι περίπου το ένα τρίτο του κόστους κάποιου που πεθαίνει στα 70 του χρόνια (μια εποχή που οι περισσότεροι αιωνόβιοι δεν χρειάζεται καν να βλέπουν κάποιο γιατρό). Τα παιδιά των αιωνόβιων είναι επίσης πολύ πιο υγιή από τον μέσο όρο, υποδεικνύοντας ότι κληρονομούν κάτι ωφέλιμο από τους γονείς τους, αλλά και δεν είναι σαφές εάν αυτό είναι γενετικό ή περιβαλλοντικό.
Για το γενικό πληθυσμό, το να προσέχετε το βάρος σας, να μην καπνίζετε, να πίνετε μέτρια και να τρώτε τουλάχιστον πέντε μερίδες φρούτων και λαχανικών ημερησίως μπορεί να αυξήσει το προσδόκιμο ζωής έως και 14 χρόνια σε σύγκριση με κάποιον που δεν κάνει τίποτα από αυτά. Αλλά παραδόξως, αυτό δεν χρειάζεται να συμβαίνει μεταξύ των αιωνόβιων. Μια μελέτη διαπίστωσε ότι έως και το 60% των αιωνόβιων Εβραίων Ασκενάζι κάπνιζαν πολύ το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους, οι μισοί ήταν παχύσαρκοι για το ίδιο χρονικό διάστημα, λιγότεροι από τους μισούς έκαναν ακόμη και μέτρια άσκηση και λιγότερο από το 3% ήταν χορτοφάγοι. Αλλά σε σύγκριση με συνομηλίκους τους με την ίδια κατανάλωση τροφής και σωματικό βάρος, έχουν το ήμισυ του επιπολασμού των καρδιαγγειακών παθήσεων. Επομένως, υπάρχει κάτι εγγενώς εξαιρετικό σε αυτούς τους ανθρώπους.
Ποιο είναι το μυστικό; Θα μπορούσε να οφείλεται σε σπάνια γονίδια; Αν ναι, τότε υπάρχουν δύο τρόποι με τους οποίους αυτό λειτουργεί. Οι αιωνόβιοι μπορεί να φέρουν ασυνήθιστες γενετικές παραλλαγές που παρατείνουν τη διάρκεια ζωής ή αντί αυτού να τους λείπουν οι παραλλαγές γονιδίων που προκαλούν ασθένειες και βλάβες στα τέλη της ζωής.
Αλλά αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι οι αιωνόβιοι έχουν εξίσου κακές γενετικές παραλλαγές με τον γενικό πληθυσμό. Μερικοί μάλιστα φέρουν ακόμη και δύο αντίγραφα του γονιδίου APOE4 το οποίο είναι κοινού κινδύνου για τη νόσο του Αλτσχάιμερ, αλλά και πάλι δεν παθαίνουν την ασθένεια. Έτσι, μια εύλογη υπόθεση εργασίας είναι ότι οι αιωνόβιοι φέρουν σπάνιες, ευεργετικές γενετικές παραλλαγές και όχι έλλειψη μειονεκτικών. Και τα καλύτερα διαθέσιμα δεδομένα συνάδουν με αυτό.
Πάνω από το 60% των αιωνόβιων έχουν γενετικές αλλαγές που αλλάζουν τα γονίδια που ρυθμίζουν την ανάπτυξη στην πρώιμη ζωή. Αυτό σημαίνει ότι αυτοί οι άνθρωποι είναι ανθρώπινα παραδείγματα ενός τύπου επέκτασης της διάρκειας ζωής που παρατηρείται σε άλλα είδη. Πολλοί άνθρωποι γνωρίζουν ότι τα μικρά σκυλιά τείνουν να ζουν περισσότερο από τα μεγάλα, αλλά λίγοι γνωρίζουν ότι αυτό είναι ένα γενικό φαινόμενο σε ολόκληρο το ζωικό βασίλειο. Τα πόνυ μπορούν να ζήσουν περισσότερο από τα άλογα και πολλά στελέχη εργαστηριακών ποντικών με νανικές μεταλλάξεις ζουν περισσότερο από τα αντίστοιχα πλήρους μεγέθους. Μια πιθανή αιτία γι’ αυτό είναι τα μειωμένα επίπεδα μιας αυξητικής ορμόνης που ονομάζεται IGF-1, αν και οι αιωνόβιοι άνθρωποι δεν είναι απαραίτητα πιο κοντοί από τους υπόλοιπους ανθρώπους.
Προφανώς, η αυξητική ορμόνη είναι απαραίτητη νωρίς στη ζωή, αλλά υπάρχουν αυξανόμενες ενδείξεις ότι τα υψηλά επίπεδα IGF-1 στη μέση και στην όψιμη ζωή σχετίζονται με αυξημένη πιθανότητα ασθένεια στα τέλη της ζωής. Οι λεπτομερείς μηχανισμοί που διέπουν αυτό παραμένουν ένα ανοιχτό ερώτημα, αλλά ακόμη και μεταξύ των αιωνόβιων, οι γυναίκες με τα χαμηλότερα επίπεδα αυξητικής ορμόνης ζουν περισσότερο από εκείνες με τα υψηλότερα. Έχουν επίσης καλύτερη γνωστική και μυϊκή λειτουργία. Αυτό όμως δεν απαντάει στα ερωτήματα. Οι αιωνόβιοι είναι επίσης διαφορετικοί από τους υπόλοιπους με άλλους τρόπους. Για παράδειγμα, τείνουν να έχουν καλά επίπεδα χοληστερόλης, και αυτό υπονοεί ότι μπορεί να υπάρχουν αρκετοί λόγοι για τη μακροζωία τους.
Τα αντιοξειδωτικά ένζυμα του σώματος μπορεί να παίζουν ρόλο στο πόσο ζούμε, και ιδιαίτερα η γλουταθειόνη που είναι το πιο σημαντικό ενδογενές αντιοξειδωτικό. Μια μελέτη Ολλανδών ερευνητών που δημοσιεύθηκε το 1998 περιέλαβε 41 άτομα άτομα ηλικίας 100-105 ετών, στους οποίους μετρήθηκαν στο αίμα τα επίπεδα της αναγωγάσης της γλουταθειόνης, ενός ενζύμου που συμμετέχει στη παραγωγή της γλουταθειόνης, και συγκρίθηκαν με 52 άλλα άτομα ηλικίας 60-79 ετών. Παρά τη διαφορά ηλικίας, οι αιωνόβιοι είχαν υψηλότερα επίπεδα αυτού του ενζύμου απ’ ό,τι τα νεότερα άτομα. Οι ερευνητές συμπέραναν ότι το ένζυμο σχετίζεται με την υγιή μακροπρόθεσμη γήρανση.
Τελικά, οι αιωνόβιοι είναι «φυσικά πειράματα» που μας δείχνουν ότι είναι δυνατόν να ζεις με άριστη υγεία, ακόμα κι αν υπάρχουν κάποια επικίνδυνα γονίδια και δεν δίνεις σημασία στην υγεία σου -αλλά μόνο αν φέρεις σπάνιες, ελάχιστα κατανοητές μεταλλάξεις.
