Aπό τη Sarah Allinson, The Conversation.
Ο καρκίνος του δέρματος συνήθως προκαλείται από βλάβη στα κύτταρα του δέρματος από την υπεριώδη ακτινοβολία. Αλλά μια πρόσφατη μελέτη περίπτωσης μόλις έριξε φως σε μια άλλη πιθανή αιτία: τον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων. Η έκθεση, η οποία δημοσιεύθηκε στο New England Journal of Medicine, επικεντρώθηκε στην περίπτωση μιας 34χρονης γυναίκας που είχε διαγνωστεί με πάνω από 40 πλακώδη καρκινώματα (SCC: squamous cell carcinomas). Αυτός είναι ο δεύτερος πιο συνηθισμένος τύπος καρκίνου του δέρματος. Η γυναίκα είχε επίσης πολλές κονδυλωματώδεις αναπτύξεις στο στόμα της και στο δέρμα της. Αυτές αποδόθηκαν σε λοίμωξη από τον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV).
Ο ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων είναι μια κοινή ομάδα ιών που μπορούν να μολύνουν το δέρμα και άλλα μέρη του σώματος. Ενώ ο HPV συχνά δεν προκαλεί προβλήματα ή συμπτώματα στους περισσότερους ανθρώπους, σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να προκαλέσει κονδυλώματα και συνδέεται ακόμη και με ορισμένους τύπους καρκίνου -όπως ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας.
Η γυναίκα παραπέμφθηκε από τον γιατρό της στην ομάδα ερευνητών που διεξήγαγε τη μελέτη περίπτωσης. Είχε ήδη υποβληθεί σε πολλαπλές χειρουργικές επεμβάσεις και κύκλους ανοσοθεραπείας για την αφαίρεση ενός μεγάλου πλακώδους καρκινώματος που επανειλημμένα αναπτυσσόταν στο μέτωπό της. Ο γιατρός της ασθενούς πίστευε ότι αυτό μπορεί να οφείλεται σε μια πάθηση που δυσκόλευε τα ανοσοκύτταρά της να καταπολεμήσουν τους όγκους.
Οι ερευνητές πραγματοποίησαν γενετική ανάλυση σε αυτόν τον υποτροπιάζοντα όγκο για να κατανοήσουν γιατί συνέχιζε να αναπτύσσεται. Υπό κανονικές συνθήκες, οι όγκοι του πλακώδους καρκινώματος έχουν μια γενετική υπογραφή που δείχνει ότι οι μεταλλάξεις τους προκλήθηκαν από την υπεριώδη ακτινοβολία. Αυτές οι μεταλλάξεις συνήθως οδηγούν την ανάπτυξή τους.
Ωστόσο, ο καρκίνος αυτής της ασθενούς δεν είχε αυτές τις μεταλλάξεις υπογραφής. Αντ’ αυτού, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η λοίμωξη HPV που ζούσε στο δέρμα της είχε ενσωματωθεί στο DNA του όγκου στο μέτωπό της. Φαινόταν ότι ήταν ο ιός που στην πραγματικότητα οδηγούσε την καρκινική ανάπτυξη.
Υπάρχουν περισσότεροι από 200 διαφορετικοί τύποι ιών HPV, από τους οποίους μόνο λίγοι έχουν συσχετιστεί με καρκίνους. Ο HPV19, ο οποίος μολύνει το δέρμα, δεν είχε προηγουμένως συνδεθεί με τον καρκίνο. Αλλά σε αυτήν την περίπτωση, είχε εξαπλωθεί και είχε προκαλέσει το καρκίνωμα.
Μοναδική περίπτωση
Αυτή η μελέτη περίπτωσης είναι μοναδική, πρέπει να πούμε. Υπήρχαν πολλοί παράγοντες που κατέστησαν δυνατό για τη λοίμωξη από τον HPV να οδηγήσει στην επαναλαμβανόμενη ανάπτυξη καρκίνου του δέρματος.
Η ασθενής είχε μακρύ ιστορικό προβλημάτων υγείας που ξεκινούσαν από την πρώιμη παιδική ηλικία. Αυτό την έφερε στην προσοχή ερευνητών που μελετούσαν άτομα που είχαν προβλήματα με το ανοσοποιητικό τους σύστημα. Μια αναφορά περίπτωσης του 2017 για την ίδια ασθενή αποκάλυψε ότι είχε κληρονομήσει μεταλλάξεις σε δύο γονίδια που παίζουν ρόλο στη λειτουργία του ανοσοποιητικού. Ένα από τα μεταλλαγμένα γονίδια ήταν το ZAP70, το οποίο εμπλέκεται στην κανονική λειτουργία ενός τύπου ανοσοκυττάρου που ονομάζεται Τ-κύτταρο. Αυτό το κύτταρο παίζει ουσιαστικό ρόλο στην υποβοήθηση του σώματος να καταπολεμά με επιτυχία τις λοιμώξεις.
Οι κληρονομικές αλλαγές στο ZAP70 που το εμποδίζουν να λειτουργήσει ήταν προηγουμένως γνωστό ότι προκαλούν μια πάθηση που ονομάζεται σοβαρή συνδυασμένη ανοσοανεπάρκεια ( severe combined immunodeficiency). Αυτή η πάθηση συνήθως διαγιγνώσκεται στη βρεφική ηλικία και, εάν δεν αντιμετωπιστεί με μεταμόσχευση βλαστοκυττάρων, οδηγεί σε θάνατο μέσα στα πρώτα δύο χρόνια της ζωής. Όντας στα τέλη της δεκαετίας των 20 εκείνη την εποχή, η γυναίκα έγινε η γηραιότερη ασθενής που διαγνώστηκε ποτέ με ανοσοανεπάρκεια ZAP70.
Το δεύτερο μεταλλαγμένο γονίδιο, το RNF168, εμπλέκεται στην επιδιόρθωση βλαβών στο DNA. Η νέα ερευνητική ομάδα αποφάσισε να διερευνήσει εάν ήταν ο μοναδικός συνδυασμός μεταλλάξεων και στα δύο γονίδια που επέτρεπε στη λοίμωξη από HPV να προκαλέσει καρκίνο. Η ερευνητική ομάδα διαπίστωσε ότι η μετάλλαξη RNF168 της ασθενούς ήταν σχετικά συχνή στον ευρύτερο αμερικανικό πληθυσμό και δεν συνδεόταν με κανένα πρόβλημα υγείας. Περαιτέρω διερεύνηση των κυττάρων της γυναίκας αποκάλυψε ότι οι διαδικασίες επιδιόρθωσης του DNA της λειτουργούσαν κανονικά.
Στη συνέχεια προχώρησαν στο γονίδιο ZAP70. Εδώ διαπίστωσαν ότι παρόλο που το γονίδιο ZAP70 της ασθενούς ήταν μεταλλαγμένο, εξακολουθούσε να λειτουργεί εν μέρει. Αυτό εξηγούσε γιατί δεν είχε υποκύψει στη σοβαρή συνδυασμένη ανοσοανεπάρκεια στην παιδική ηλικία. Ωστόσο, η μετάλλαξη έκανε το ανοσοποιητικό της σύστημα λιγότερο αποτελεσματικό. Έτσι, επειδή η απόκριση των Τ-κυττάρων της δεν ήταν πλήρως λειτουργική, το σώμα της δεν ήταν σε θέση να αναγνωρίσει και να εξαλείψει τα μολυσμένα με HPV κύτταρα.
Αφού έλαβε μεταμόσχευση βλαστοκυττάρων η οποία αντικατέστησε τα ανοσοκύτταρά της με πλήρως λειτουργικά από έναν δότη, η γυναίκα ανάρρωσε πλήρως. Τα νέα Τ-κύτταρα ήταν σε θέση να αναγνωρίσουν και να καταστρέψουν τα μολυσμένα με HPV κύτταρα, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου του δέρματος. Ας ελπίσουμε ότι τώρα θα παραμείνει απαλλαγμένη από καρκίνο για τα επόμενα χρόνια.
Ανοσοποιητική υγεία και καρκίνος
Αυτή η ιστορία υπογραμμίζει πόσο σημαντικό είναι το ανοσοποιητικό μας σύστημα για την προστασία από τον καρκίνο. Χωρίς αυτό, ακόμη και αβλαβείς ιοί που συνήθως συνυπάρχουν ακίνδυνα στο δέρμα μας μπορούν να οδηγήσουν στο σχηματισμό επιθετικών καρκίνων.
Δείχνει επίσης πώς η σύγχρονη γονιδιωματική τεχνολογία μεταμορφώνει την κατανόησή μας για τις ασθένειες. Χωρίς τη γενετική αλληλούχιση, οι γιατροί δεν θα γνώριζαν γιατί αυτή η άτυχη γυναίκα είχε τόσους πολλούς επιθετικούς όγκους του δέρματος.
Αλλά η μελέτη εγείρει επίσης ερωτήματα σχετικά με το εάν ο καρκίνος του δέρματος που προκαλείται από τον ιό HPV θα μπορούσε να είναι ένα ευρύτερο, προηγουμένως μη αναγνωρισμένο πρόβλημα. Οι συγγραφείς προτείνουν ότι στο μέλλον, οι ασθενείς με επιθετικά και υποτροπιάζοντα καρκινώματα πλακωδών κυττάρων θα πρέπει να εξετάζονται για τη λειτουργία των Τ-κυττάρων και την παρουσία λοιμώξεων από HPV. Όπως και η γυναίκα σε αυτήν την ιστορία, έτσι και αυτοί θα μπορούσαν να επωφεληθούν από θεραπείες ενίσχυσης του ανοσοποιητικού συστήματος για τη θεραπεία των καρκίνων τους.
