Του Justin Stebbing, Professor of Biomedical Sciences, Anglia Ruskin University.
Στα 71 της χρόνια, η Tina Knowles -σχεδιάστρια μόδας και μητέρα της Beyoncé- έγινε πρωτοσέλιδο όχι για την καριέρα της, αλλά για μια βαθιά προσωπική αποκάλυψη: τη διάγνωση καρκίνου του μαστού. Το 2023, μια τακτική μαστογραφία αποκάλυψε δύο όγκους στο αριστερό της στήθος, τον έναν καλοήθη και τον άλλον κακοήθη. Διαγνώστηκε με καρκίνο του μαστού σταδίου 1, υποβλήθηκε σε χειρουργική επέμβαση και τώρα είναι απαλλαγμένη από καρκίνο.
Η Knowles αρχικά δίστασε να μοιραστεί την ιστορία της, αλλά επέλεξε να μιλήσει για να εμπνεύσει άλλες γυναίκες σχετικά με την κρίσιμη σημασία των τακτικών προληπτικών εξετάσεων. Αποκάλυψε με ειλικρίνεια ότι ο καρκίνος της θα μπορούσε να είχε εντοπιστεί ακόμη νωρίτερα, στο στάδιο 0, αν δεν είχε χάσει μια μαστογραφία κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID. Όπως πολλές άλλες γυναίκες καθυστέρησε τον επαναπρογραμματισμό και μόλις σχεδόν τέσσερα χρόνια αργότερα επέστρεψε για έλεγχο. Η αδερφή της, η οποία επέζησε από καρκίνο του μαστού, της υπενθύμισε ότι αν είχε ακολουθήσει το πρόγραμμα, οι γιατροί μπορεί να είχαν εντοπίσει τον καρκίνο της πριν αρχίσει να εισβάλλει στον περιβάλλοντα ιστό. Ευτυχώς, ο όγκος της Knowles ήταν μικρός και αναπτυσσόταν αργά. Παρ’ όλα αυτά, η εμπειρία την συγκλόνισε και ενίσχυσε ένα μήνυμα που τώρα μοιράζεται ευρέως: η έγκαιρη ανίχνευση σώζει ζωές.
Τι ακριβώς είναι ο καρκίνος σταδίου 0 και γιατί έχει σημασία; Το στάδιο 0, που συχνά ονομάζεται «καρκίνωμα in situ», είναι η πρώιμη μορφή καρκίνου. Η λατινική φράση in situ σημαίνει «στην αρχική του θέση» και εκεί ακριβώς παραμένουν αυτά τα ανώμαλα κύτταρα -δεν έχουν ακόμη εξαπλωθεί σε κοντινούς ιστούς ή σε άλλα μέρη του σώματος. Στον καρκίνο του μαστού, ο πιο συνηθισμένος τύπος καρκίνου σταδίου 0 είναι το πορογενές καρκίνωμα in situ (DCIS), όπου τα ανώμαλα κύτταρα περιορίζονται στους γαλακτοφόρους πόρους.
Επειδή οι καρκίνοι σταδίου 0 σπάνια προκαλούν συμπτώματα ή όγκους, συνήθως ανιχνεύονται μέσω προληπτικού ελέγχου -συνήθως μέσω μαστογραφίας. Στην πραγματικότητα, το στάδιο 0 διαγιγνώσκεται σήμερα συχνότερα στο μαστό, χάρη στην αποτελεσματικότητα αυτών των προγραμμάτων προληπτικού ελέγχου. Ωστόσο, ο καρκίνος σταδίου 0 δεν είναι μοναδικός για το μαστό. Παρόμοιες πρώιμες, μη επεμβατικές αλλαγές μπορούν να βρεθούν και σε άλλα όργανα, όπως ο τράχηλος (τραχηλική ενδοεπιθηλιακή νεοπλασία) ή το κόλον (ορισμένοι τύποι πολύποδων).
Υπάρχει μια αυξανόμενη συζήτηση στην ιατρική κοινότητα σχετικά με το εάν οι καρκίνοι σταδίου 0 θα πρέπει να χαρακτηρίζονται ως «καρκίνος». Ορισμένοι ειδικοί υποστηρίζουν ότι όροι όπως «προκαρκινικός» ή «μη επεμβατικός καρκίνος» μπορεί να αντικατοπτρίζουν καλύτερα τον χαμηλό κίνδυνο που θέτουν αυτά τα ανώμαλα κύτταρα. Άλλοι προειδοποιούν ότι, αν και δεν είναι ακόμη επεμβατικοί, ορισμένοι καρκίνοι σταδίου 0 μπορούν να γίνουν επικίνδυνοι με την πάροδο του χρόνου, ειδικά εάν αφεθούν χωρίς θεραπεία.
Έρευνες δείχνουν ότι έως και 40% των περιπτώσεων DCIS που δεν έχουν αφεθεί χωρίς θεραπεία μπορεί τελικά να εξελιχθούν σε διηθητικό καρκίνο του μαστού, αν και ο κίνδυνος σε οποιοδήποτε δεδομένο έτος είναι σχετικά χαμηλός, περίπου 3%. Επειδή επί του παρόντος δεν υπάρχει αξιόπιστος τρόπος να προβλεφτεί ποιες περιπτώσεις θα εξελιχθούν, οι περισσότεροι γιατροί συνιστούν θεραπεία όπως η χειρουργική επέμβαση για η αφαίρεση μη φυσιολογικών κυττάρων.
Η θεραπεία για τον καρκίνο σταδίου 0 είναι συνήθως λιγότερο επιθετική από ό,τι για τα πιο προχωρημένα στάδια, αλλά εξακολουθεί να είναι εξατομικευμένη. Στον καρκίνο του μαστού, οι επιλογές συχνά περιλαμβάνουν ογκεκτομή (χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση μόνο της προσβεβλημένης περιοχής), μαστεκτομή (αφαίρεση ολόκληρου του μαστού), ακτινοθεραπεία (συχνά συνιστάται μετά από ογκεκτομή για τη μείωση του κινδύνου υποτροπής) και ορμονοθεραπεία (για καρκίνους που έχουν ορμονικούς υποδοχείς, η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη μείωση του μελλοντικού κινδύνου).
Ωστόσο, ορισμένοι ειδικοί διερευνούν μια διαφορετική προσέγγιση: την ενεργό παρακολούθηση. Αυτή η στρατηγική περιλαμβάνει τη στενή παρακολούθηση των χαμηλού βαθμού αλλοιώσεων χωρίς άμεση θεραπεία. Ενώ είναι πολλά υποσχόμενη για ορισμένους ασθενείς, εξακολουθεί να είναι αμφιλεγόμενη, καθώς υπάρχει πάντα ο κίνδυνος ο καρκίνος να προχωρήσει σιωπηλά.
Η πρόγνωση για τον καρκίνο σταδίου 0 είναι συντριπτικά θετική. Το πενταετές ποσοστό επιβίωσης για τον καρκίνο του μαστού σταδίου 0 πλησιάζει το 99% και οι περισσότεροι άνθρωποι που διαγιγνώσκονται σε αυτό το στάδιο δεν θα υποτροπιάσουν ποτέ. Ωστόσο, η αύξηση των διαγνώσεων σταδίου 0 εγείρει επίσης ερωτήματα σχετικά με την λεγόμενη υπερδιάγνωση και την υπερβολική θεραπεία και κατά πόσον αυτό σημαίνει ότι ορισμένοι άνθρωποι υποβάλλονται σε περιττές διαδικασίες για ανωμαλίες που μπορεί να μην είχαν προκαλέσει ποτέ βλάβη.
Παρά το πρώιμο στάδιο, η διάγνωση καρκίνου σταδίου 0 μπορεί να έχει βαρύ συναισθηματικό κόστος. Υπάρχει παρηγοριά στο να γνωρίζετε ότι ο καρκίνος εντοπίστηκε νωρίς, αλλά και άγχος. Πολλές γυναίκες παλεύουν με την αβεβαιότητα για το εάν η θεραπεία ήταν απαραίτητη ή εάν η προσεκτική αναμονή θα ήταν ασφαλής. Ενώ η αύξηση των διαγνώσεων σταδίου 0 έχει τροφοδοτήσει τη συζήτηση σχετικά με την υπερβολική θεραπεία, είναι σαφές ότι η έγκαιρη ανίχνευση δίνει στους ανθρώπους επιλογές και μια ευκαιρία για θεραπεία πριν ο καρκίνος γίνει πιο επιθετικός. Ο καρκίνος σταδίου 0 αντιπροσωπεύει μια ευκαιρία να παρέμβετε νωρίς, συχνά με εξαιρετικά αποτελέσματα. Αλλά απαιτεί επίσης προσεκτική λήψη αποφάσεων, συναισθηματική ανθεκτικότητα και υποστήριξη.
