Των Craig Beall και Natasha MacDonald, The Conversation.
Η σύνδεση μεταξύ διαβήτη και άνοιας γίνεται ολοένα και πιο σαφής. Νέα έρευνα δείχνει ότι τα προβλήματα σακχάρου στο αίμα επηρεάζουν την υγεία του εγκεφάλου και αντίστροφα. Ακολουθούν 10 τεκμηριωμένες γνώσεις για το πώς σχετίζονται οι δύο παθήσεις.
Ο διαβήτης αυξάνει τον κίνδυνο άνοιας
Τα άτομα με διαβήτη έχουν περίπου 60% περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν άνοια από εκείνα που δεν έχουν, και τα συχνά επεισόδια χαμηλού σακχάρου στο αίμα συνδέονται με 50% περισσότερες πιθανότητες γνωστικής εξασθένησης.
Η αντίσταση στην ινσουλίνη επηρεάζει τον εγκέφαλο
Η αντίσταση στην ινσουλίνη -η κύρια αιτία του διαβήτη τύπου 2- συμβαίνει όταν τα κύτταρα σταματούν να ανταποκρίνονται σωστά στην ινσουλίνη. Αυτό σημαίνει ότι υπερβολική ποσότητα σακχάρου, με τη μορφή γλυκόζης, παραμένει στο αίμα, οδηγώντας σε επιπλοκές.
Συνήθως επηρεάζει το ήπαρ και τους μύες, αλλά επηρεάζει και τον εγκέφαλο. Στη νόσο Αλτσχάιμερ, αυτή η αντίσταση μπορεί να δυσκολέψει τα εγκεφαλικά κύτταρα να χρησιμοποιούν γλυκόζη για ενέργεια, συμβάλλοντας στη γνωστική εξασθένηση.
Έλλειψη σακχάρου στον εγκέφαλο
Ο εγκέφαλος αποτελεί μόνο το 2% του σωματικού μας βάρους, αλλά χρησιμοποιεί περίπου το 20% της ενέργειας του σώματος. Στην άνοια, τα εγκεφαλικά κύτταρα φαίνεται να χάνουν την ικανότητα να χρησιμοποιούν σωστά τη γλυκόζη.
Το μείγμα κακής χρήσης γλυκόζης και αντίστασης στην ινσουλίνη μερικές φορές ονομάζεται ανεπίσημα διαβήτης τύπου 3.
Η νόσος Αλτσχάιμερ μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο διαβήτη
Τα άτομα με Αλτσχάιμερ συχνά έχουν υψηλότερη γλυκόζη αίματος νηστείας, ακόμη και αν δεν έχουν διαβήτη. Αυτή είναι μια μορφή προδιαβήτη. Μελέτες σε ζώα δείχνουν επίσης ότι οι αλλαγές στον εγκέφαλο που μοιάζουν με τη νόσο Αλτσχάιμερ αυξάνουν τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα.
Επίσης, ο υψηλότερος γενετικός παράγοντας κινδύνου για τη νόσο Αλτσχάιμερ, η γενετική παραλλαγή APOE4, μειώνει την ευαισθησία στην ινσουλίνη παγιδεύοντας τον υποδοχέα ινσουλίνης μέσα στο κύτταρο, όπου δεν μπορεί να ενεργοποιηθεί σωστά.
Η βλάβη των αιμοφόρων αγγείων συνδέει και τις δύο παθήσεις
Ο διαβήτης βλάπτει τα αιμοφόρα αγγεία, προκαλώντας επιπλοκές στα μάτια, τα νεφρά και την καρδιά. Ο εγκέφαλος διατρέχει επίσης κίνδυνο. Τα υψηλά ή κυμαινόμενα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα μπορούν να βλάψουν τα αγγεία στον εγκέφαλο, μειώνοντας τη ροή του αίματος και την παροχή οξυγόνου.
Ο διαβήτης μπορεί επίσης να αποδυναμώσει τον προστατευτικό φραγμό του εγκεφάλου, επιτρέποντας την είσοδο επιβλαβών ουσιών. Αυτό οδηγεί σε φλεγμονή. Η μειωμένη ροή αίματος και η φλεγμονή στον εγκέφαλο συνδέονται στενά με την άνοια.
Μεμαντίνη: ένα φάρμακο για την άνοια που γεννήθηκε από την έρευνα για τον διαβήτη
Η μεμαντίνη, που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία μέτριων έως σοβαρών συμπτωμάτων του Αλτσχάιμερ, αναπτύχθηκε αρχικά ως φάρμακο για τον διαβήτη. Δεν κατάφερε να ελέγξει τη γλυκόζη του αίματος, αλλά οι ερευνητές αργότερα ανακάλυψαν τα οφέλη της για τη λειτουργία του εγκεφάλου. Αυτή η ιστορία δείχνει πώς η έρευνα για τον διαβήτη μπορεί να περιέχει ενδείξεις για τη θεραπεία εγκεφαλικών διαταραχών.
Η μετφορμίνη μπορεί να προστατεύει τον εγκέφαλο
Η μετφορμίνη, το πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο φάρμακο για τον διαβήτη, κάνει περισσότερα από το να μειώνει απλώς τη γλυκόζη του αίματος. Διεισδύει στον εγκέφαλο και μπορεί να μειώσει τη φλεγμονή του εγκεφάλου.
Ορισμένες μελέτες υποδηλώνουν ότι τα άτομα με διαβήτη που λαμβάνουν μετφορμίνη είναι λιγότερο πιθανό να αναπτύξουν άνοια και όσοι διακόπτουν τη λήψη της μπορεί να δουν τον κίνδυνο να αυξάνεται ξανά.
Οι ενέσεις απώλειας βάρους μπορεί να μειώσουν τη συσσώρευση πλάκας
Τα φάρμακα αγωνιστές των υποδοχέων GLP-1, όπως η σεμαγλουτίδη (Ozempic, Wegovy, Mounjaro), μειώνουν το σάκχαρο στο αίμα και υποστηρίζουν την απώλεια βάρους. Τα αρχεία δείχνουν ότι τα άτομα με διαβήτη που λαμβάνουν αυτά τα φάρμακα έχουν χαμηλότερο κίνδυνο άνοιας. Συγκρίνοντας τα φάρμακα GLP1 με τη μετφορμίνη, μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι ήταν ακόμη πιο αποτελεσματικά από τη μετφορμίνη στη μείωση του κινδύνου άνοιας.
Δύο μεγάλες δοκιμές, η Evoke και η Evoke Plus, δοκιμάζουν τη σεμαγλουτίδη από το στόμα σε άτομα με ήπια γνωστική εξασθένηση ή πρώιμη ήπια νόσο Αλτσχάιμερ.
Η θεραπεία με ινσουλίνη μπορεί να βοηθήσει τον εγκέφαλο
Δεδομένου ότι η αντίσταση στην ινσουλίνη στον εγκέφαλο αποτελεί πρόβλημα, οι ερευνητές έχουν δοκιμάσει σπρέι ινσουλίνης που χορηγείται από τη μύτη. Αυτή η μέθοδος χορηγεί ινσουλίνη απευθείας στον εγκέφαλο, μειώνοντας παράλληλα τις επιπτώσεις στο σάκχαρο του αίματος.
Μικρές μελέτες υποδηλώνουν ότι αυτά τα σπρέι μπορεί να βοηθήσουν τη μνήμη ή να μειώσουν τη συρρίκνωση του εγκεφάλου, αλλά οι μέθοδοι χορήγησης παραμένουν μια πρόκληση. Τα σπρέι ποικίλλουν ως προς το πόση ινσουλίνη φτάνει στον εγκέφαλο και η μακροπρόθεσμη ασφάλεια δεν έχει ακόμη αποδειχθεί.
Οι αναστολείς SGLT2 μπορεί να μειώσουν τον κίνδυνο άνοιας
Νέα στοιχεία υποδηλώνουν ότι, σε σύγκριση με τους αγωνιστές του υποδοχέα GLP-1, οι αναστολείς SGLT2 (ένας τύπος φαρμάκου για τον διαβήτη) είναι ανώτεροι στη μείωση του κινδύνου άνοιας, συμπεριλαμβανομένης της νόσου Αλτσχάιμερ και της αγγειακής άνοιας, σε άτομα με διαβήτη τύπου 2. Αυτά τα δισκία μειώνουν το σάκχαρο στο αίμα αυξάνοντας την απομάκρυνση του σακχάρου στα ούρα. Αυτή η έρευνα βασίζεται σε πρώιμα στοιχεία που υποδηλώνουν ότι μειώνουν τον κίνδυνο άνοιας μειώνοντας τη φλεγμονή στον εγκέφαλο.
Αυτό το αυξανόμενο σύνολο στοιχείων υποδηλώνει ότι η διαχείριση του διαβήτη προστατεύει περισσότερο από την καρδιά και τα νεφρά, αλλά βοηθά επίσης στη διατήρηση της λειτουργίας του εγκεφάλου.
Εξακολουθούν να υπάρχουν ερωτήματα εάν τα φάρμακα για τον διαβήτη μειώνουν μόνο τον κίνδυνο άνοιας που σχετίζεται με τον διαβήτη ή εάν αυτά τα φάρμακα θα μπορούσαν επίσης να μειώσουν τον κίνδυνο σε άτομα χωρίς διαβήτη.
Ωστόσο, η έρευνα για τον διαβήτη έχει σημειώσει μεγάλη επιτυχία στη δημιουργία τουλάχιστον 13 διαφορετικών κατηγοριών φαρμάκων, πολλαπλών συνδυαστικών θεραπειών, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη τουλάχιστον 50 διαφορετικών φαρμάκων. Αυτά μειώνουν το σάκχαρο στο αίμα, βελτιώνουν την ευαισθησία στην ινσουλίνη και μειώνουν τη φλεγμονή.
