Της Mhairi Morris, The Conversation.
Η κετογονική (κέτο) δίαιτα είναι δημοφιλής τα τελευταία χρόνια μεταξύ των ανθρώπων που θέλουν να χάσουν βάρος και να διατηρήσουν τη φόρμα τους. Αυτή η δίαιτα με χαμηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες και υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά έχει χρησιμοποιηθεί στην πραγματικότητα εδώ και αιώνες στη θεραπεία ιατρικών ασθενειών, όπως η επιληψία. Πιο πρόσφατα, οι ερευνητές διερευνούν τη χρήση της παράλληλα με τη χημειοθεραπεία για τη βελτίωση της ύφεσης και της επιβίωσης σε ασθενείς με προχωρημένους μεταστατικούς καρκίνους.
Μια μελέτη σε ποντίκια το 2023 έδειξε ότι η κετογονική δίαιτα μπορεί επίσης να έχει χρήση στη θεραπεία όγκων. Αλλά ενώ η δίαιτα φάνηκε να επιβραδύνει την ανάπτυξη του όγκου σε ποντίκια με καρκίνο του παχέος εντέρου και του παγκρέατος, αποδείχθηκε επίσης ότι επιταχύνει την εμφάνιση καχεξίας -μιας σοβαρής ασθένειας εξασθένησης που πιστεύεται ότι προκαλεί το 30% όλων των θανάτων που σχετίζονται με τον καρκίνο.
Για να διεξάγουν τη μελέτη τους, οι συγγραφείς επέλεξαν δύο τύπους ποντικών που είχαν προδιάθεση για καχεξία. Στη συνέχεια, μεταμόσχευσαν στα μισά από αυτά καρκίνο του παχέος εντέρου και προκάλεσαν καρκίνο του παγκρέατος στα άλλα μισά. Τα ποντίκια στη συνέχεια χωρίστηκαν σε δύο ομάδες: η μία ομάδα τράφηκε με μια τυπική δίαιτα, ενώ η άλλη ομάδα τράφηκε με μια κετογονική δίαιτα με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά και χαμηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες.
Κατά τη διάρκεια του επόμενου μήνα, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα ποντίκια στην κετογονική δίαιτα εμφάνισαν βραδύτερη ανάπτυξη όγκου από τα ποντίκια που τράφηκαν με μια τυπική διατροφή. Ωστόσο, φάνηκε επίσης ότι η κετογονική δίαιτα συσχετίστηκε με μικρότερους χρόνους επιβίωσης λόγω της ταχύτερης εμφάνισης καχεξίας.
Κέτο και καρκίνος
Ο λόγος που η κετογονική δίαιτα λειτουργεί για να επιβραδύνει την ανάπτυξη των όγκων οφείλεται στον τρόπο με τον οποίο τα καρκινικά κύτταρα μεταβολίζουν την «τροφή» τους σε σύγκριση με τα φυσιολογικά, υγιή κύτταρα.
Όλα τα κύτταρα στο σώμα μας λαμβάνουν την ενέργειά τους από τη γλυκόζη (ζάχαρη) πρώτα και στη συνέχεια από τα λίπη. Δεδομένου ότι τα καρκινικά κύτταρα αναπτύσσονται γρήγορα, έχουν πολύ υψηλότερες ενεργειακές ανάγκες -επομένως βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στη γλυκόζη για ενέργεια. Η γλυκόζη απελευθερώνεται από τους υδατάνθρακες που έχουμε φάει καθώς διασπώνται στο σώμα μας. Αλλά επειδή η κετογονική δίαιτα έχει πολύ χαμηλή πρόσληψη υδατανθράκων, πιστεύεται ότι αυτό «στερεί» από τα καρκινικά κύτταρα την ενέργεια που χρειάζονται για να αναπτυχθούν. Αυτό μπόρεσαν να αποδείξουν οι συγγραφείς στη μελέτη τους.
Η κετογονική δίαιτα ξεκινά επίσης μια διαδικασία που ονομάζεται υπεροξείδωση λιπιδίων, η οποία αναγκάζει το σώμα να χρησιμοποιεί λίπη για την ενέργεια που χρειάζεται. Ωστόσο, αυτή η διαδικασία δημιουργεί επίσης έναν αριθμό εξαιρετικά αντιδραστικών μορίων ως υποπροϊόν, τα οποία πρέπει να αποβληθούν από το σώμα πριν προκαλέσουν περαιτέρω κυτταρική βλάβη. Δεδομένου ότι τα κύτταρα των ποντικών δεν είχαν επαρκή παροχή ενέργειας για να απομακρύνουν γρήγορα αυτά τα εξαιρετικά αντιδραστικά μόρια, αυτό οδήγησε σε αύξηση ενός μορίου που ονομάζεται GDF-15, το οποίο κατέστειλε την όρεξή τους και συνέβαλε στην απώλεια βάρους τους.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν επίσης ότι η κετογονική δίαιτα μείωσε την παραγωγή κορτικοστεροειδών -φυσικών ορμονών που βοηθούν στη μείωση της φλεγμονής και στη ρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος. Αυτό επιτάχυνε την εμφάνιση καχεξίας στα ποντίκια, μειώνοντας τη συνολική τους επιβίωση.
Είναι ενδιαφέρον ότι, όταν οι ερευνητές χορήγησαν στα ποντίκια ένεση δεξαμεθαζόνης -ενός κορτικοστεροειδούς φαρμάκου που εξουδετερώνει την ορμόνη του στρες κορτιζόλη και χρησιμοποιείται συχνά για τη θεραπεία διαφόρων παθήσεων που σχετίζονται με τον καρκίνο, όπως η αναιμία- κατάφεραν να καθυστερήσουν την έναρξη της καχεξίας και να βελτιώσουν τη συνολική τους επιβίωση.
Θεραπεία καρκίνου
Παρόλο που είναι δελεαστικό να εξαχθούν συμπεράσματα από αυτήν την έρευνα, είναι επίσης σημαντικό να έχουμε κατά νου ορισμένα πράγματα.
Πρώτον, αυτή η μελέτη πραγματοποιήθηκε σε ποντίκια -και φυσικά, δεν είμαστε ποντίκια. Είναι επιτακτική ανάγκη να διεξαχθεί περαιτέρω έρευνα για να διαπιστωθεί εάν η κετογονική δίαιτα έχει παρόμοιο αποτέλεσμα στους ανθρώπους- και, κυρίως, εάν η θεραπεία με δεξαμεθαζόνη καθυστερεί την έναρξη της καχεξίας και στους ανθρώπους. Προς το παρόν, υπάρχουν ορισμένες συνεχιζόμενες δοκιμές και ορισμένα αναδυόμενα στοιχεία που υποδηλώνουν ότι η κετογονική δίαιτα έχει ευεργετικές επιδράσεις σε πολλούς τύπους καρκίνου.
Δεύτερον, οι ασθενείς που ακολουθούν κετογονική δίαιτα θα βιώσουν διαφορετικά οφέλη ανάλογα με το στάδιο του καρκίνου τους. Για παράδειγμα, μια μελέτη του Valter Longo και των συνεργατών του το 2012 έδειξε ότι η νηστεία ή η τήρηση της κετογονικής δίαιτας κατά τη διάρκεια της χημειοθεραπείας μπορεί να βελτιώσει την ανταπόκριση του καρκίνου στη χημειοθεραπεία -μειώνοντας παράλληλα τη βλάβη στους κοντινούς υγιείς ιστούς. Αυτό συμβαίνει επειδή η νηστεία (και η κετογονική δίαιτα) λειτουργούν σαν «μαγική ασπίδα», προστατεύοντας τα υγιή κύτταρα από βλάβες που προκαλούνται από τη χημειοθεραπεία.
Η νηστεία διακόπτει όλες τις μη απαραίτητες διαδικασίες, συμπεριλαμβανομένου του μεταβολισμού. Ωστόσο, τα καρκινικά κύτταρα αγνοούν αυτό το μήνυμα και συνεχίζουν να αναπτύσσονται. Η χημειοθεραπεία στοχεύει τα ταχέως αναπτυσσόμενα κύτταρα και έτσι σε κατάσταση νηστείας, θα στοχεύσει τα καρκινικά κύτταρα, αφήνοντας τα υγιή κύτταρα ασφαλή.
Αν και η μελέτη στα ποντίκια καταδεικνύει ότι η κετογονική δίαιτα μπορεί επίσης να έχει την επιβλαβή επίδραση της επιτάχυνσης της καχεξίας, αρκετές μελέτες που εξετάζουν την επίδραση μιας κετογονικής δίαιτας στον καρκίνο του παγκρέατος διαπιστώνουν στην πραγματικότητα ότι η κετογονική δίαιτα προστατεύει από την απώλεια μυϊκής μάζας.
Αυτά τα διαφορετικά αποτελέσματα μπορεί να οφείλονται στις μεθόδους που χρησιμοποιούνται σε κάθε μία από αυτές τις μελέτες, με ορισμένα πειράματα να διεξάγονται σε κύτταρα και άλλα σε ποντίκια. Ωστόσο, δεδομένων αυτών των αντιφατικών ευρημάτων, θα είναι σημαντικό να διεξαχθούν πιο λεπτομερείς έρευνες.
Ενώ τα στοιχεία υποδηλώνουν ότι η κετογονική δίαιτα μπορεί να έχει οφέλη για την επιβράδυνση της ανάπτυξης του καρκίνου, λιγότερα είναι γνωστά για τυχόν παρενέργειες που μπορεί να έχει (όπως η επιτάχυνση της καχεξίας). Δεδομένου ότι υπάρχουν ακόμη πολλά που δεν γνωρίζουμε, συνιστάται στους ασθενείς που υποβάλλονται σε θεραπεία για τον καρκίνο να μιλούν με τον γιατρό τους σχετικά με τυχόν αλλαγές στη διατροφή που ενδέχεται να σχεδιάζουν να κάνουν.
