Η ναρκοληψία είναι μια ασυνήθιστη νευρολογική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από ανεξέλεγκτη υπνηλία, ακόμη και μετά από επαρκή ύπνο. Το άτομο που πάσχει από ναρκοληψία, μπορεί να αποκοιμηθεί οποτεδήποτε και οπουδήποτε, ακόμη και στο μέσο μιας συζήτησης ή κατά την οδήγηση. Επίσης, ο ναρκοληπτικός μπορεί να εκδηλώνει σε ποσοστό 70% βραχέα επεισόδια καταπληξίας, δηλαδή αιφνίδιας απώλειας του μυϊκού τόνου συχνά ως αποτέλεσμα έντονης συγκίνησης. Μετά δηλαδή από έντονο γέλιο, θυμό, έκπληξη ο ναρκοληπτικός μπορεί να σωριαστεί κάτω χωρίς όμως να έχει χάσει τις αισθήσεις του ή απλά να του πέσουν αντικείμενα που κρατά, να χαλαρώσει το σαγόνι του, να πέσουν τα βλέφαρα του, το κεφάλι του ή τα χέρια του.
Η ιατρική σειρά Dr. Ηouse σ’ ένα από τα σενάριά της παρουσιάζει την περίπτωση της ναρκοληψίας. Πρόκειται για κάποιον που μόλις είχε ακούσει ένα αστείο αλλά δεν πρόλαβε να γελάσει και ένιωσε το κεφάλι του να πέφτει μπροστά. Τα πόδια του λύγισαν και πριν αντιδράσει βρέθηκε στο πάτωμα. Άκουγε τα πάντα αλλά δεν μπορούσε να κουνηθεί. Αισθάνθηκε αβοήθητος. Ο γιατρός διέγνωσε επιληψία, οι εξετάσεις όμως τον διέψευσαν. Επρόκειτο για ναρκοληψία. Ο εφιάλτης αυτός επαναλαμβανόταν κάθε φορά που άκουγε κάτι αστείο ή ένα περιστατικό τον ξάφνιαζε. Μια δεύτερη πτώση λίγους μήνες μετά τον οδήγησε στα επείγοντα ενός νοσοκομείου.
Οι ειδικοί επισημαίνουν πως η ναρκοληψία είναι μία σπάνια πάθηση που εμφανίζεται με συχνότητα περίπου 2 – 5 ανά 10.000 κατοίκους. Στην Ελλάδα εκτιμάται πως περίπου 2 – 5 χιλιάδες άτομα πάσχουν από ναρκοληψία, και παρόλο που εμφανίζεται συνήθως από την εφηβική ηλικία μπορεί να πάρει ακόμη και 15 χρόνια έως ότου να διαγνωστεί! Οι επιπτώσεις είναι δραματικές. Από την στιγμή που οι ασθενείς δεν γνωρίζουν από τι πάσχουν δεν λαμβάνουν την απαραίτητη βοήθεια και μέτρα – τροχαία ατυχήματα, πτώσεις, πυρκαγιές από τσιγάρο, που οδηγούν σε τραυματισμούς είναι μόνον μερικοί από τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν.
Οι ειδικοί έχουν πλέον βρει την αιτία της ναρκοληψίας: Πρόκειται για μία διαταραχή που επηρεάζει σημαντικά τη λειτουργία των κέντρων του εγκεφάλου, τα οποία ρυθμίζουν την λειτουργία του ύπνου. Γι’ αυτό ο νυχτερινός ύπνος των ασθενών είναι άστατος με συχνά ξυπνήματα και έντονα όνειρα που συχνά εξωτερικεύονται με φωνές και χειρονομίες. Το «μαρτύριο» συνεχίζεται και κατά την διάρκεια της ημέρας – οι πάσχοντες παρουσιάζουν εναλλαγές μεταξύ εγρήγορσης και ύπνου με ξαφνική εμφάνιση επιθυμίας για ύπνο, στην οποία δεν μπορούν να αντισταθούν. Ξαφνικά βλέπουν όνειρα που βιώνονται ως πραγματικές εικόνες και επεισόδια παράλυσης.
Η αιτία της ναρκοληψίας
Οι επιστήμονες έχουν διαπιστώσει πως στις περισσότερες των περιπτώσεων η ναρκοληψία σχετίζεται με δυσλειτουργία ή έλλειψη μίας ορμόνης που παράγεται από τον υποθάλαμο του εγκεφάλου και ονομάζεται ορεξίνη (orexin) ή υποκριτίνη.
Η ορεξίνη ασκεί ρυθμιστικό ρόλο στον ύπνο εξασφαλίζοντας συνεχή, αδιάκοπο ύπνο, με τα στάδια του ύπνου να εμφανίζονται αρμονικά. Έτσι, η έλλειψη της ορεξίνης ή δυσλειτουργία της, καταστρέφει την αλληλουχία των σταδίων του ύπνου. Η φάση του ύπνου που βλέπουμε όνειρα εμφανίζεται ξαφνικά σε απρόσμενες ώρες και κατά την διάρκεια της ημέρας. Οι ειδικοί δεν είναι βέβαιοι για την αιτία της έλλειψης της ορεξίνης. Πιθανολογούν όμως, σύμφωνα με τα έως τώρα δεδομένα, ότι ο ίδιος ο οργανισμός καταστρέφει τα κύτταρα που παράγουν την ορμόνη, δηλαδή πρόκειται για μια αυτοάνοση ασθένεια.
H ορεξίνη έχει σημασία όχι μονο στη περίπτωση της ναρκοληψίας αλλά και όταν δεν υπάρχει αυτό το πρόβλημα. Έχει διαπιστωθεί ότι μετά το φαγητό, όταν δηλαδή υπάρχει γλυκόζη στο αίμα, αναχαιτίζεται η παραγωγή ορεξίνης γι αυτό και νιώθουμε νυσταγμένοι. Σημειώστε επίσης ότι σ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας οι νευρώνες ορεξίνης έχουν μειωμένη δραστηριότητα. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι μπορούν να προκαλέσουν υπνηλία σε πειραματόζωα και ανθρώπους αναστέλλοντας τη δράση της ορεξίνης. Η ορμόνη αυτή δεν αποκλείεται να έχει και άλλες ενέργειες και πράγματι φαίνεται να εμπλέκεται και στον έλεγχο της όρεξης και στο αίσθημα επιβράβευσης. Μια πρόσφατη μελέτη σε ποντίκια έδειξε ότι η ορεξίνη τα βοήθησε να καίνε περισσότερες θερμίδες κι έτσι δεν πήραν αρκετό βάρος όταν εκτέθηκαν σε μια δίαιτα με πολλές θερμίδες (Μπορείτε να διαβάσετε γι’ αυτή την μελέτη πατώντας εδώ).
Η θεραπεία της ναρκοληψίας
Μέχρι σήμερα δεν υπάρχει μόνιμη λύση για τη ναρκοληψία. Τα τελευταία χρόνια όμως, έχουν γίνει σημαντικά βήματα στη βελτίωση της ζωής των ασθενών με ναρκοληψία. Κατ’ αρχάς, η σωστή διάγνωση της νόσου βοηθάει τους ασθενείς να καταλάβουν από τι πάσχουν και να προσαρμοστούν σε ένα τρόπο ζωής που θα τους ωφελήσει σημαντικά στην καθημερινότητά τους. Τα άτομα με ναρκοληψία πρέπει απαραίτητα να ακολουθούν σταθερά ωράρια βραδινού ύπνου και αν γίνεται να λαμβάνουν 2-3 εικοσάλεπτους προγραμματισμένους ύπνους κατά τη διάρκεια της ημέρας, γεγονός που βοηθάει ιδιαίτερα. Η εργασία σε βάρδιες θα πρέπει να αποκλείεται.
Ο γιατρός θα πρέπει να αναγνωρίζει άλλες αιτίες που μπορεί να κατακερματίζουν τον ύπνο των ναρκοληπτικών, όπως αποφρακτκική άπνοια στον ύπνο, περιοδικές κινήσεις των άκρων και να τις αντιμετωπίζει. Η υπνηλία αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά κυρίως με τη χορήγηση μοδαφινίλης, ενός φαρμάκου που κυκλοφορεί και στην Ελλάδα και δεν έχει σοβαρές παρενέργειες.
Τα επεισόδια καταπληξίας αντιμετωπίζονται επίσης αποτελεσματικά με τη χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής, κυρίως αναστολέων επαναπρόσληψης της σεροτινίνης που κυκλοφορούν στην Ελλάδα. Η νατριούχος οξυβουτίνη (Sodium oxybate) έχει αποδειχτεί ιδιαίτερα αποτελεσματική στα επεισόδια καταπληξίας, αλλά μέχρι σήμερα δεν κυκλοφορεί στην Ελλάδα. Τέλος, η κοινωνία θα πρέπει να υποστηρίξει ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο ο ασθενής με ναρκοληψία δεν θα στιγματίζεται και θα μπορεί να εντάσσεται στην καθημερινότητα με τη βοήθεια της φαρμακευτικής αγωγής που έχει κόστος αλλά είναι και απαραίτητη.
Το κέντρο μελέτης ύπνου του Ευαγγελισμού, τα τελευταία δύο χρόνια έχει καταφέρει να δημιουργήσει όλες τις απαραίτητες υποδομές για τη διάγνωση και αντιμετώπιση της ναρκοληψίας. Με ειδικευμένο ιατρικό και τεχνικό προσωπικό στέκεται ήδη στο πλάι ανθρώπων με ναρκοληψία προσφέροντας μια καλύτερη καθημερινότητα και ελπίδα για το μέλλον.
