Η ηλίαση είναι ένα οξύ επεισόδιο θερμοπληξίας. Πρόκειται για την υπερθερμία του σώματος μετά από παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο, συνήθως του κεφαλιού και του αυχένα το μεσημέρι όταν οι ακτίνες πέφτουν κάθετα στη Γη. Τα συμπτώματα μερικές φορές είναι βαριά και σε σοβαρές περιπτώσεις μπορούν να προκληθούν βλάβες στον εγκέφαλο ή σε άλλα όργανα του σώματος ή να απειληθεί ακόμα και η ζωή.
Σε στρατιώτες έχουν καταγραφεί ακόμα και θάνατοι από ηλίαση ύστερα από πορείες με βαρύ οπλισμό κάτω από τον ήλιο. Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, περίπου 250 θάνατοι καταγράφηκαν στον αμερικανικό στρατό, κυρίως σε στρατιωτικά στρατόπεδα βασικής εκπαίδευσης στο Νότο. Τα στρατιωτικά περιστατικά έδειξαν την αξία του να στέκεται κανείς κάτω από σκιά, να χαλαρώνει τα ρούχα του και να πίνει νερό. Το 1982, διεξήχθη στο Εκουαδόρ ένας αγώνας 7 χιλιομέτρων δοκίμων του στρατού σε μια εξαιρετικά ζεστή και υγρή μέρα. Το αποτέλεσμα ήταν οι 20 από τους 216 συμμετέχοντες να πάθουν θερμοπληξία και να υποβληθούν σε αγωγή με ενδοφλέβια υγρά σε κλιματιζόμενο δωμάτιο, ενώ δύο από αυτούς πέθαναν τις επόμενες μέρες.
Η αιτία
Η ηλίαση παρουσιάζεται συνήθως σε κουρασμένα άτομα και πιο συχνά στα παιδιά επειδή τα κόκαλα του κρανίου τους είναι πιο λεπτά, αλλά και στους ηλικιωμένους. Συμβαίνει πιο εύκολα όταν υπάρχει αφυδάτωση και βαρύς ρουχισμός. Εμφανίζεται όταν ο οργανισμός αποκτά περισσότερη θερμότητα από αυτήν που μπορεί να ελέγξει.
Ο άνθρωπος έχει την δυνατότητα να διατηρεί σταθερή την εσωτερική του θερμοκρασία στους 36,8 βαθμούς Κελσίου με απόκλιση +/-0,4 με τη βοήθεια θερμορρυθμιστικών μηχανισμών. Ο “θερμοστάτης” όμως κάποιες φορές μπλοκάρει και εμφανίζεται υπερθερμία ή υποθερμία.
Όταν υπάρχουν υψηλές θερμοκρασίες, το σώμα έχει διάφορους τρόπους για να αποβάλλει την θερμότητά του π.χ. διευρύνει τα μικρά αγγεία του αίματος, αυξάνει την εφίδρωση και επιταχύνει την αναπνοή. Αν όμως εκτεθούμε παρατεταμένα στον ήλιο, οι μηχανισμοί αυτοί υφίστανται κόπωση και επηρεάζεται η αποβολή της θερμότητας με αποτέλεσμα να αυξηθεί η θερμοκρασία μας, δηλαδή να προκύψει πυρετός.
Τα συμπτώματα
Το πρώτο σύμπτωμα που παρατηρείται στην ηλίαση είναι η ερυθρότητα του δέρματος. Άλλα συμπτώματα είναι η ατονία, η κόπωση, η ζάλη, η αδυναμία, οι κράμπες, η σύγχυση, η ναυτία, ο εμετός, ο πυρετός και ο πονοκέφαλος. Επιπλέον, επιταχύνεται ο καρδιακός παλμός και η αναπνοή ενώ τα μάτια διευρύνονται. Σε ακραίες περιπτώσεις μπορεί να επέλθει λιποθυμία λόγω πτώσης της αρτηριακής πίεσης.
- Στην ήπια ηλίαση ο πάσχων έχει κουδούνισμα στα αυτιά, πονοκέφαλο και ναυτία.
- Στη μέτρια ηλίαση, το άτομο έχει έντονο πονοκέφαλο, αδυναμία, και πιθανή απώλεια συνείδησης (μπορεί να μπερδεύεται ακόμα και με οικεία άτομα). Μπορεί να εκδηλώσει ναυτία, εμετό, γρήγορη αναπνοή και ταχυπαλμία. Τα ρίγη και η αίσθηση ότι κρυώνει είναι κάτι συνηθισμένο. Συχνό είναι και το αίσθημα ζάλης ή λιποθυμίας. Σε ορισμένες περιπτώσεις δημιουργούνται φουσκάλες στο δέρμα. Μπορεί να υπάρξει γενική κατάπτωση, ίλιγγος, και η θερμοκρασία του σώματος να αυξηθεί στους 38-39 βαθμούς Κελσίου.
- Στη σοβαρή ηλίαση, ο πάσχων χάνει τη συνείδησή του, το πρόσωπό του γίνεται κόκκινο και στη συνέχεια χλωμό. Μπορεί να εκδηλωθούν σπασμοί, παραισθήσεις και παραλήρημα. Μπορεί να υπάρχει ακούσια ούρηση και αφόδευση. Μπορεί ακόμα η θερμοκρασία του σώματος να φτάσει στους 41 βαθμούς Κελσίου. Εάν δεν αντιμετωπιστεί η σοβαρή ηλίαση άμεσα, ίσως προκύψουν εγκεφαλικές βλάβες.
Τα συμπτώματα της ηλίασης συνήθως διαρκούν δύο μέρες. Βοηθά πολύ η ξεκούραση, ο καλός ύπνος και οι δροσερές κομπρέσες.
Προφύλαξη
Άτομα υψηλού κινδύνου, εκτός από τα μικρά παιδιά και τους ηλικιωμένους, είναι τα παχύσαρκα άτομα, τα υποτασικά άτομα, όσοι υποσιτίζονται, αυτοί που έχουν κακή φυσική κατάσταση και οι πάσχοντες από ορισμένα νοσήματα (π.χ. καρδιακή ανεπάρκεια, διαβήτης, εγκεφαλικά νοσήματα, πρόβλημα με τα νεφρά).
Αν είστε άτομο υψηλού κινδύνου, να αποφεύγετε την έκθεση στον ήλιο το μεσημέρι, να πίνετε πολλά υγρά, να φοράτε καπέλο και γυαλιά, να κάνετε πολλά δροσερά μπάνια κατά την παραμονή σας στην θάλασσα και να αποφεύγετε το αλκοόλ και τα βαριά φαγητά.
Ποτέ μην αφήνετε ένα παιδί -ή ένα ζώο- σε ένα κλειδωμένο αυτοκίνητο με κλειστά παράθυρα. Αυτό μπορεί να προκαλέσει πρόβλημα επειδή ο αέρας του αυτοκινήτου θα ζεσταθεί. Η θερμοκρασία σε ένα αυτοκίνητο μπορεί να αυξηθεί κατά 6-7 βαθμούς Κελσίου μέσα σε 10 λεπτά.
Αντιμετώπιση – πρώτες βοήθειες
Αν αντιληφθείτε ότι πάθατε ηλίαση, απομακρυνθείτε αμέσως από τον ήλιο και τοποθετήσετε ένα κρύο πανί στον αυχένα σας, προκειμένου να μειωθεί η θερμοκρασία του σώματος.
Στη συνέχεια αφαιρέστε οποιοδήποτε περιττό είδος ένδυσης (παπούτσια, κάλτσες κ.λπ.) και ξαπλώστε με τα πόδια μερικά εκατοστά ψηλότερα από το υπόλοιπο σώμα.
Καταναλώστε δροσερά υγρά ακόμη και αν δεν διψάτε αλλά όχι παγωμένα. Μην πίνετε καφεΐνη γιατί θα σας προκαλέσει διέγερση όταν αυτό που χρειάζεται είναι η ηρεμία. Η επίδραση της καφεΐνης είναι επιβλαβής όταν το άτομο έχει σημάδια ηλίασης ενώ η καρδιά μπορεί να αρχίσει να χτυπάει ταχύτερα.
Σε περίπτωση που το παιδί σας έπαθε ηλίαση, πρέπει να το μεταφέρετε σε μέρος με ίσκιο, να του κάνετε ένα δροσερό μπάνιο ή να το δροσίσετε με βρεγμένα πανιά. Αφαιρέστε τα ρούχα του. Αν δεν κάνει εμετό, διαλύετε ένα κουταλάκι του γλυκού αλάτι σε ένα κιλό νερό και δώστε του να το πίνει αργά-αργά γιατί λόγω του ιδρώτα το αλάτι μειώνεται στο σώμα και αυτό μπορεί να επιφέρει πτώση της αρτηριακής πίεσης. Μην δίνετε υγρά στο παιδί σας αν κάνει εμετό ή εάν έχει ναυτία, υπνηλία και μειωμένη εγρήγορση. Αν έχουν εμφανιστεί φουσκάλες, απευθυνθείτε σε γιατρό.
Όταν η ηλίαση είναι βαριάς μορφής, ο άρρωστος πρέπει να μεταφέρεται στο νοσοκομείο, όπου γίνεται θεραπεία με ενδοφλέβια χορήγηση ορών. Όταν υπάρχουν εγκαύματα χορηγούνται διάφορες τοπικές κρέμες.
