Ιταλοί νευροεπιστήμονες εντόπισαν εγκεφαλικές περιοχές, οι οποίες, όταν υποστούν ζημιά λόγω κακώσεων, όγκου κλπ., προκαλούν αυξημένη πνευματική δραστηριότητα και ιδίως το αίσθημα της εσωτερικής γαλήνης και υπερβατικότητας ή αυτο-υπέρβασης, δηλαδή το αίσθημα κάποιου ότι ξεπερνά τον εαυτό του και αποτελεί οργανικό μέρος του σύμπαντος.
Αν και η επιστήμη δέχεται όλο και περισσότερο ότι οι διάφορες συμπεριφορές και εμπειρίες του ανθρώπου, ακόμα και οι πνευματικές-θρησκευτικές, πηγάζουν από τον εγκέφαλό του, ο εντοπισμός της συγκεκριμένης νευρωνικής βάσης των εμπειριών αυτών έχει αποδειχτεί πραγματική πρόκληση για τους νευροεπιστήμονες μέχρι τώρα.
Η νέα ανακάλυψη, που παρέχει τις ισχυρότερες μέχρι σήμερα ενδείξεις ότι η πνευματικότητα συνδέεται με συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου, έγινε από τον γνωσιακούς νευροπιστήμονες Κόσιμο Ουργκέζι του πανεπιστημίου του Ούντινε και Σαλβατόρε Αγκλιότι του πανεπιστημίου Σαπιέντσα της Ρώμης και τους συνεργάτες τους και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό “Neuron” (Νευρών), σύμφωνα με το Science, το Live Science, το Nature και το New Scientist. Οι ερευνητές μελέτησαν τις περιπτώσεις 88 ασθενών, οι οποίοι έκαναν χειρουργική επέμβαση για αφαίρεση καρκινικών όγκων από τον εγκέφαλο και πραγματοποίησαν σε αυτούς λεπτομερή τεστ ανάλυσης της προσωπικότητας πριν και μετά την επέμβαση.
Η επιλεκτική αφαίρεση νευρώνων κυρίως από δύο περιοχές, από τον οπίσθιο κάτω αριστερό βρεγματικό λοβό και από τη δεξιά γωνιώδη έλικα (στο πλαίσιο της χειρουργικής επέμβασης), προκάλεσε αυξημένο αίσθημα υπερβατικότητας σε όσους ασθενείς υποβλήθηκαν σε αυτήν. Αντίθετα, δεν υπήρξαν αλλαγές στην προσωπικότητα, ούτε αυξημένο αίσθημα πνευματικότητας και υπερβατικότητας σε όσους ασθενείς υπέστησαν αφαίρεση νευρώνων σε άλλες περιοχές του εγκεφάλου.
Οι ιταλοί επιστήμονες πιστεύουν ότι βρήκαν την εγκεφαλική βάση για τις υπερβατικές θρησκευτικές και γενικότερα πνευματικές αντιλήψεις και συμπεριφορές. Η συγκεκριμένη περιοχή του εγκεφάλου (ιδίως ο οπίσθιος βρεγματικός λοβός) συνδέεται με τη διατήρηση του αισθήματος του εαυτού, βοηθώντας π.χ. έναν άνθρωπο να έχει συναίσθηση των μελών του σώματός του. Έχει επίσης δειχτεί στο παρελθόν, μετά από μελέτες σε χριστιανές μοναχές και βουδιστές μοναχούς, ότι ενεργοποιείται στην προσευχή και το διαλογισμό. Μια βλάβη σε αυτή την περιοχή (π.χ. λόγω όγκου) μπορεί να ανοίξει το δρόμο στο άτομο για να υπερβεί το αίσθημα του «εδώ και τώρα» ή, αντίθετα, να το βιώσει πραγματικά (στο μέτρο που η υπερβατικότητα μπορεί να είναι τελικά η ουσιαστική βίωση του παρόντος).
Οι ως τώρα έρευνες των νευροεπιστημόνων έχουν αποτύχει να εντοπίσουν ένα και μοναδικό «σημείο του Θεού» στον εγκέφαλο. Αν και το ζήτημα είναι πολύπλοκο, οι έρευνες τείνουν να συμπεράνουν ότι η πνευματικότητα με τη γενικότερη έννοια δεν ενεργοποιεί ακριβώς τις ίδιες εγκεφαλικές περιοχές με την θρησκεία ειδικότερα. Προηγούμενες μελέτες νευροαπεικόνισης είχαν συνδέσει τις πνευματικές και υπερβατικές εμπειρίες του ατόμου με ένα ευρύ νευρωνικό δίκτυο που συνδέει διάφορες περιοχές του εγκεφάλου, όμως για πρώτη φορά επιβεβαιώθηκε, χάρη στη νέα έρευνα, μια άμεση σχέση αιτίας και αιτιατού ανάμεσα σε μια εγκεφαλική περιοχή και στην άμεση πρόκληση αισθήματος υπερβατικότητας.
Επίσης διαπιστώθηκε ότι σε όσους ασθενείς αφαιρέθηκε εγκεφαλικός ιστός από την συγκεκριμένη περιοχή του εγκεφάλου, αυτοί ένιωθαν πιο συνδεμένοι με τους ανθρώπους γύρω τους, αλλά και με τη φύση, έτειναν να πιστεύουν περισσότερο στα θαύματα, στην έκτη αίσθηση και γενικότερα στα άυλα φαινόμενα, έχαναν περισσότερο το αίσθημα του χώρου και του χρόνου, ενώ παράλληλα φοβούνταν λιγότερο για την ασθένειά τους και τον θάνατο. Αντίθετα, όσοι ασθενείς, στο πλαίσιο της χειρουργικής αφαίρεσης του όγκου, έχασαν τμήματα του εγκεφαλικού ιστού από άλλα μέρη του εγκεφάλου, δεν είχαν τέτοιες τάσεις και αλλαγές στη συνέχεια.
Ο Ουργκέζι δήλωσε ότι στο μέλλον σχεδιάζει να προκαλέσει σε υγιείς ανθρώπους την αύξηση της πνευματικότητας, μέσω της μη επεμβατικής τεχνικής της διακρανιακής μαγνητικής διέγερσης, η οποία επιτρέπει την πρόσκαιρη αλλαγή της νευρωνικής δραστηριότητας σε μια περιοχή του εγκεφάλου. Στόχος του είναι, μια μέρα, να μπορεί να αυξάνει «κατά παραγγελία» το αίσθημα και τις εμπειρίες υπερβατικότητας και πνευματικότητας σε άτομα με νευρολογικές και ψυχολογικές διαταραχές, ώστε να τους βοηθήσει να τις ξεπεράσουν.
