To επισκληρίδιο αιμάτωμα (epidural hematoma) συμβαίνει, όταν ένα αιμοφόρο αγγείο, συνήθως μία αρτηρία, ρήγνυται μεταξύ της εξωτερικής επιφάνειας της σκληράς μήνιγγας – η εξωτερική από τις τρεις στρώσεις μεμβρανών που καλύπτουν τον εγκέφαλο – και του κρανίου. Το 10% των επισκληριδίων αιμορραγιών μπορεί να είναι φλεβικές.
Το αιμοφόρο αγγείο καταστρέφεται συνήθως από μία ρωγμή του κρανίου (συνήθως κάταγμα κρανίου). Στη συνέχεια το αίμα διαρρέει μεταξύ της σκληράς μήνιγγας και του κρανίου και σχηματίζει μία μάζα (αιμάτωμα) που συμπιέζει τον εγκεφαλικό ιστό.
Δεν πρέπει να συγχέεται με το υποσκληρίδιο αιμάτωμα το οποίο αφορά αιμάτωμα σε άλλο χώρο του εγκεφάλου. Το τελευταίο προκαλείται συνήθως από αιμορραγία η οποία προέρχεται από βλέβες, έχοντας ως αποτέλεσμα την συσσώρευση αίματος ανάμεσα στον υποσκληρίδιο χώρο του εγκεφάλου δηλαδή μεταξύ της σκληράς και της αραχνοειδούς μήνιγκας του εγκεφάλου. (Ο εγκέφαλος δεν έρχεται σε άμεση επαφή με τα οστά του κρανίου, αλλά περιβάλλεται από τις τρεις μήνιγγες. Από έξω προς τα μέσα διακρίνουμε τη σκληρά, την αραχνοειδή και τη χοριοειδή μήνιγγα).
Συμπτώματα
Το επισκληρίδιο αιμάτωμα (επισκληρίδια αιμορραγία) προκαλείται συνήθως από έναν τραυματισμό στην κεφαλή μετά από κάποιο ατύχημα με αυτοκίνητο ή μηχανή. Μπορεί να μην υπάρχουν εμφανή σημεία, όπως ανοιχτή πληγή ή εκχύμωση στο κεφάλι. Το χτύπημα συνήθως συνοδεύεται από μια βραχεία περίοδο απώλειας των αισθήσεων.
Πολύ συχνά σε μικρά, ιδίως, παιδιά η κάκωση δεν φαίνεται σημαντική. Μέχρι να αυξηθούν οι διαστάσεις του αιματώματος, ο ασθενής είναι δυνατόν να αισθάνεται σχετικά καλά. Η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται ως «φωτεινό διάλειμμα» και είναι δυνατόν να καθησυχάσει συγγενείς, αλλά και γιατρούς.
Στην επισκληρίδια αιμορραγία η πίεση στον εγκέφαλο αυξάνεται όσο πιο πολύ αίμα ρέει μέσα στο στενό διάστημα μεταξύ του εγκεφάλου και του κρανίου. Η πίεση μπορεί να οδηγήσει ραγδαία σε απώλεια συνείδησης, μόνιμη εγκεφαλική βλάβη, ακόμα και θάνατο.
Η κατάσταση είναι δυνητικά θανατηφόρος, επειδή η συγκέντρωση του αίματος μπορεί να αυξήσει την πίεση στον ενδοκράνιο χώρο και να συμπιέσει κρίσιμες λειτουργικές εγκεφαλικές δομές. Αυτό συμβαίνει σε 1 έως 3% των κρανιοεγκεφαλικών κακώσεων. Μεταξύ 15 και 20% των ασθενών με επισκληρίδιο αιμάτωμα πεθαίνουν εξαιτίας της κατάστασης. Η άμεση διάγνωση και θεραπεία είναι σημαντικές.
Σημεία και συμπτώματα
- Κεφαλαλγία, ίλιγγος ή σύγχυση μετά από τραυματισμό στο κεφάλι.
- Παράλυση στη μία πλευρά του σώματος.
- Ναυτία, εμετός ή ζαλάδα.
Επείγοντα σημεία και συμπτώματα
- Μυδρίαση των κορών.
Πόσο σοβαρή είναι η επισκληρίδιος αιμορραγία;
Παρόλο που το ποσοστό των τραυματισμών της κεφαλής που οδηγούν σε επισκληρίδιο αιμορραγία είναι μικρό, ο κίνδυνος θανάτου είναι ουσιαστικός, εκτός και αν είναι διαθέσιμη άμεση θεραπεία. Έως και ένα τρίτο των θυμάτων μπορεί να παραμείνει αναίσθητο, αλλά οι περισσότεροι βρίσκονται σε κατάσταση ζάλης ή κώματος από τη στιγμή του τραυματισμού.
Το χαρακτηριστικό του επισκληριδίου αιματώματος είναι ότι οι ασθενείς μπορεί να επανακτήσουν τις αισθήσεις τους κατά τη διάρκεια του λεγόμενου φωτεινού διαλείμματος, για να περιέλθουν ξαφνικά και ραγδαία σε κωματώδη κατάσταση. Το φωτεινό διάλειμμα, που εξαρτάται από την έκταση του τραυματισμού, είναι το κλειδί για τη διάγνωση της επισκληρίδιας αιμορραγίας. Αν ο ασθενής δεν αντιμετωπισθεί με την κατάλληλη χειρουργική παρέμβαση, το επακόλουθο είναι ο θάνατος.
Πάντως, σε ασθενείς με κρανιοεγκεφαλική κάκωση και επισκληρίδια αιματώματα, η πρόγνωση είναι καλύτερη αν εμφανιστεί το φωτεινό διάλειμμα (μια περίοδος με ανάκτηση της συνείδησης πριν την επιστροφή στο κώμα), παρά αν ο ασθενής είναι και παραμένει σε κωματώδη κατάσταση από την αρχή.
Διάγνωση
Σημεία και συμπτώματα είναι πιθανό να εκδηλωθούν μέσα σε λεπτά ή ώρες μετά τον τραυματισμό. Αρκετές εξετάσεις, όπως η αξονική τομογραφία (CT) ή η μαγνητική τομογραφία (MRI) χρειάζονται, για να εντοπιστεί και να εκτιμηθεί η επισκληρίδιος αιμορραγία. Ορισμένες φορές δεν υπάρχει χρόνος να διεξαχθούν τέτοιες εξετάσεις και απαιτείται άμεση επέμβαση.
Θεραπεία
Αν οι διαγνωστικές εξετάσεις είναι ενδεικτικές παρουσίας επισκληρίδιας αιμορραγίας, θα είναι απαραίτητη κάποια επέμβαση για τη διακοπή της αιμορραγίας. Με την εγχείρηση γίνεται διάνοιξη ενός τμήματος του κρανίου (κρανιοτομή) για την αφαίρεση των πηγμάτων αίματος και τη διακοπή της αιμορραγίας. Η άμεση εγχείρηση οδηγεί συνήθως σε πλήρη ανάρρωση.
Μετά από επισκληρίδιο αιμορραγία απαιτείται συνήθως σημαντική περίοδος ανάρρωσης. Μπορεί να εμφανιστεί κεφαλαλγία και να συνεχιστεί για κάποιο διάστημα παράλληλα με ανησυχία, αμνησία και δυσκολία συγκέντρωσης. Οι διαταραχές του λόγου και η παράλυση συνήθως επιλύονται.
Στους ενήλικες το μεγαλύτερο μέρος της ανάρρωσης συμβαίνει εντός των πρώτων 6 μηνών, αλλά μικρότερες προσαρμογές μπορεί να γίνονται για δύο χρόνια. Η ατελής ανάρρωση οφείλεται σε μόνιμη εγκεφαλική βλάβη. Τα παιδιά πηγαίνουν καλύτερα από τους ενήλικες – έχουν καλύτερη άμεση ανάρρωση και οι βελτιώσεις συνεχίζονται για μεγάλο διάστημα.
