Η υψηλή αρτηριακή πίεση στα παιδιά και τους εφήβους είναι ένα διογκούμενο ζήτημα υγείας που συχνά υποεκτιμάται!
Στα παιδιά, τα όρια της αρτηριακής πίεσης είναι πολύ διαφορετικά από αυτά των ενηλίκων. Αυξάνονται με την ηλικία και το ύψος και διαφοροποιούνται ανάλογα με το φύλο. Έτσι υπάρχουν ειδικοί πίνακες που καθορίζουν τις φυσιολογικές τιμές ανάλογα με την ηλικία και τα χαρακτηριστικά του κάθε παιδιού.
Ένα παιδί θεωρείται ότι έχει υπέρταση όταν η συστολική ή η διαστολική πίεσή του είναι στο ανώτερο 5% των τιμών που καταγράφονται στην κατηγορία του (ανάλογα με την ηλικία του, το φύλο και το ύψος), δηλαδή πάνω από 95η εκατοστιαία θέση. Σε «γκρίζα ζώνη» («προ-υπέρταση») βρίσκεται αν οι μέσες τιμές της αρτηριακής πίεσης κυμαίνονται μεταξύ 90ης και 95ης εκατοστιαίας θέσης.
Ας δούμε ένα πρακτικό παράδειγμα: Ένα κορίτσι ηλικίας 10 ετών και μέσου ύψους, στο οποίο η αρτηριακή πίεση στο ιατρείο υπερβαίνει σε επανειλημμένες επισκέψεις το 119/78 mmHg, απαιτεί έλεγχο, ενώ ένας ενήλικας με τις ίδιες τιμές έχει ιδανική πίεση. Η διάγνωση λοιπόν της υπέρτασης στα παιδιά και τους εφήβους απαιτεί ιδιαίτερες γνώσεις και εμπειρία.
Παγκοσμίως, θεωρείται ότι η υπέρταση αφορά μόνο το 1% των παιδιών αλλά το ποσοστό στις αναπτυγμένες χώρες είναι μεγαλύτερο. Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ προ-υπέρταση και υπέρταση στα παιδιά και τους εφήβους (ηλικίες 3-18 ετών) ξεπερνούν το 3%. Ωστόσο στα παχύσαρκα αγόρια το ποσοστό φτάνει το 30% και στα κορίτσια το 23-30%, κάτι που δείχνει πόσο στενά συνδέεται το υπερβολικό βάρος με την υπέρταση στα παιδιά.
Στις μέρες μας οι περιπτώσεις ανηλίκων που διερευνούνται για αυξημένη πίεση δεν είναι και τόσο σπάνιες, όπως παλαιότερα. Ένας προφανής λόγος αφορά την αυξανόμενη ευαισθητοποίηση της ιατρικής κοινότητας γύρω από το θέμα (δύσκολα οι ενήλικοι θα θυμηθούμε τον παιδίατρό μας να μας… μετρά της πίεση όταν ήμασταν παιδιά). Ωστόσο, η πραγματική συχνότητα της υπέρτασης στις μικρές ηλικίες αυξάνεται, κυρίως λόγω της παιδικής παχυσαρκίας σε συνδυασμό με το καθιστικό τρόπο ζωής μπροστά από οθόνες τηλεοράσεων και υπολογιστών…
Οι αιτίες της υπέρτασης στα παιδιά
Στα μικρότερα παιδιά ενδέχεται να προϋπάρχει κάποιο οργανικό πρόβλημα (π.χ. στους νεφρούς) που να αποτελεί την αιτία της υπέρτασης. Μιλάμε τότε για ύπαρξη «δευτεροπαθούς υπέρτασης» και γι’ αυτό απαιτείται προσεκτικός έλεγχος (δηλαδή απαιτείται διερεύνηση για κάποιο άλλο πιθανό οργανικό πρόβλημα που προϋπάρχει και αυτό αποτελεί την αιτία της υπέρτασης).
Στους εφήβους, η υπέρταση είναι κατά κανόνα ιδιοπαθής (δηλαδή δεν οφείλεται σε άλλη αιτία), η οποία αν υποεκτιμηθεί, μπορεί να γίνει αντιληπτή μετά από δεκαετίες. Μία αυξημένη αρτηριακή πίεση πριν την ενήλικη ζωή μπορεί να εξελιχθεί σε υπέρταση μετά την ενηλικίωση.
Παχυσαρκία και κληρονομικότητα. Τα παιδιά στις μέρες μας τείνουν να είναι πιο παχύσαρκα και να ασκούνται λιγότερο, περνώντας πολλές ώρες μπροστά στις οθόνες της τηλεόρασης και του ηλεκτρονικού υπολογιστή. Αυτό με τη σειρά του αναντίρρητα επηρεάζει τις τιμές της αρτηριακής πίεσης. Να σημειωθεί ακόμη ότι η κατανάλωση έτοιμων τροφών και σνακ, έχουν ιδιαίτερα αυξημένη περιεκτικότητα σε αλάτι, κάτι που συντελεί στην αυξημένη πίεση.
Η κληρονομικότητα επίσης παίζει σημαντικό ρόλο. Αν κάποιος από τους δύο γονείς έχει υπέρταση, οι πιθανότητες εμφάνισής της στα παιδιά αυξάνονται. Αν έχουν και οι δύο γονείς υπέρταση, οι πιθανότητες πολλαπλασιάζονται. Γι’ αυτό και έχει σημασία ο γιατρός να διερευνά επαρκώς το οικογενειακό ιστορικό σε περίπτωση αύξησης της αρτηριακής πίεσης στην εφηβική ηλικία. Εκτός από την παρουσία υπέρτασης στους γονείς, ενδιαφέρει επίσης το οικογενειακό ιστορικό σακχαρώδη διαβήτη, υπερλιπιδαιμίας, παχυσαρκίας καθώς και νεφρικών ή ενδοκρινικών νοσημάτων που συνδέονται με την υπέρταση και μπορούν να κληρονομηθούν.
Πως πρέπει να ελέγχονται παιδιά και έφηβοι
Πρώτα-πρώτα, οι παιδίατροι πρέπει να μετρούν την πίεση περιοδικά κατά τις τακτικές επισκέψεις των παιδιών, τηρώντας όλες τις απαραίτητες συνθήκες: μέτρηση με υδραργυρικό πιεσόμετρο, κατάλληλο μέγεθος περιχειρίδας, παραμονή του παιδιού σε καθιστή θέση για αρκετά λεπτά πριν από τη μέτρηση και αξιολόγηση των τιμών με χρήση των ειδικών πινάκων. Η διάγνωση δεν τίθεται με μία μόνο επίσκεψη και αφορά μέσους όρους μετρήσεων και όχι μεμονωμένες τιμές.
Η διάγνωση επιβεβαιώνεται συνήθως με 24ωρη καταγραφή πίεσης (holter πίεσης), η οποία πραγματοποιείται σε μία φυσιολογική από άποψη σωματικής και ψυχολογικής καταπόνησης σχολική μέρα και όχι σε διακοπές, σαββατοκύριακα ή αντίθετα σε περίοδο ψυχολογικής πίεσης όπως στις εξετάσεις.
Επίσης, οι μετρήσεις στο σπίτι μπορεί να συνεισφέρουν αρκετά στη διάγνωση, αρκεί να πραγματοποιούνται με πιεσόμετρο που έχει πιστοποιηθεί για χρήση σε παιδιά, αλλά και να χρησιμοποιηθεί περιχειρίδα κατάλληλου μεγέθους. Το τελευταίο είναι πολύ σημαντικό, γιατί μπορεί μία μεγάλη περιχειρίδα να δείχνει συστηματικά ψευδώς χαμηλότερη πίεση από την πραγματική.
Η συνεκτίμηση των τιμών αρτηριακής πίεσης και της ανάγκης για περαιτέρω έλεγχο (π.χ. με υπερηχογράφημα καρδιάς ή άλλες εξετάσεις) απαιτεί ιδιαίτερη εμπειρία και καλό είναι να γίνεται από γιατρούς εξειδικευμένους στην παιδιατρική υπέρταση.
