Τι ευθύνεται για την παχυσαρκία περισσότερο; Το παραπάνω φαγητό ή η λιγότερη σωματική δραστηριότητα; Η βιομηχανία τροφίμων και ποτών είχε θεωρηθεί υπεύθυνη για την παχυσαρκία γιατί πουλούσε παχυντικά προϊόντα γεμάτα ζάχαρη και πολλοί είχαν προτείνει τη φορολόγησή τους. Το θετικό ισοζύγιο θερμίδων δημιουργείται και από τις δύο πλευρές, την είσοδο και την έξοδο των θερμίδων, αλλά φυσικά η βιομηχανία τροφίμων και ποτών θα ήθελε να απαλλαγεί από κάθε κατηγορία και έτσι χρηματοδοτούσε την έρευνα που τόνιζε ότι η παχυσαρκία ήταν αποτέλεσμα της μειωμένης σωματικής δραστηριότητας.
Τον Μάρτιο του 2015, τρεις σημαντικοί Αμερικανοί ερευνητές στο πεδίο της παχυσαρκίας, ο James Hill, ο Steven Blair και ο Gregory Hand ανακοίνωσαν στο περιοδικό British Journal of Sports Medicine τη δημιουργία ενός μη κερδοσκοπικού οργανισμού που ονόμασαν Global Energy Balance Network (GEBN). Σκοπό του οργανισμού ήταν να ευαισθητοποιήσει το κοινό σχετικά τη σημασία που παίζει το ισοζύγιο των θερμίδων. Πρόεδρος ήταν ο James Hill καθηγητής στο University of Colorado School of Medicine και αντιπρόεδρος ο Steven Blair καθηγητής άσκησης και επιδημιολογίας στο University of South Carolina. Ο Gregory Hand ήταν κοσμήτορας του West Virginia University School of Public Health. Στο τέλος του άρθρου αναφέρονταν οι πηγές χρηματοδότησης, και μεταξύ άλλων, ότι το GEBN είχε δεχτεί ένα «εκπαιδευτικό δώρο» από την Coca-Cola.
Η ίδρυση του οργανισμού ερχόταν σε μια στιγμή που αυξάνονταν οι προσπάθειες για τη φορολόγηση των ζαχαρούχων ποτών, την απομάκρυνσή τους από τα σχολεία και την απαγόρευση των εταιρειών να τα προωθούν στα παιδιά. Οι πωλήσεις της Coca-Cola μειώνονταν τα τελευταία χρόνια και υπήρχε μια δημόσια αντίδραση κατά των αναψυκτικών για το ρόλο που έπαιζαν στην παχυσαρκία. Το μήνυμα του οργανισμού ήταν ότι η παχυσαρκία δεν έχει να κάνει με τα τρόφιμα ή τα ποτά που καταναλώνετε, αλλά με το ότι δεν εξισορροπείτε αυτά τα τρόφιμα με την άσκηση. Το GEBN στην ιστοσελίδα του έλεγε ότι η σύσταση ήταν ο συνδυασμός περισσότερης σωματικής δραστηριότητας και λιγότερης τροφής, αλλά ενώ είχε ξεκινήσει μια καμπάνια στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης προωθώντας την άσκηση ως λύση για τις χρόνιες παθήσεις και την παχυσαρκία, ο οργανισμός ήταν σιωπηλός ως προς την πρόσληψη των θερμίδων.
Steven Blair, James Hill, Gregory Hand.
Τον Αύγουστο του 2015, η εφημερίδα New York Times ανέφερε ότι η Coca Cola είχε κάνει μια σοβαρή επένδυση στον νέο μη κερδοσκοπικό οργανισμό. Απαντώντας σε αιτήματα που βασίζονται στους νόμους περί ανοικτών αρχείων της Πολιτείας, δύο πανεπιστήμια που απασχολούσαν στελέχη του GEBN αποκάλυψαν ότι η Coca-Cola είχε δωρίσει 1,5 εκατομμύριο δολάρια για την έναρξη του οργανισμού. Δεν άργησε να αποκαλυφθεί ότι τα στελέχη του GEBN είχαν χρηματοδοτηθεί στο παρελθόν από την Coca-Cola για τις έρευνές τους. Σε αίτημα που υποβλήθηκε στο πλαίσιο του νόμου, το Πανεπιστήμιο της Νότιας Καρολίνας αποκάλυψε ότι ο Blair, ο οποίος είχε σχεδόν 700 δημοσιεύσεις στο ενεργητικό του και είχε διαμορφώσει μεγάλο μέρος των δημόσιων συστάσεων για τη φυσική δραστηριότητα, είχε χρηματοδοτηθεί από το 2008 με πάνω από 3,5 εκατομμύρια δολάρια από την Coca Cola. Ο Hill, από τους κορυφαίος ειδικούς για τη παχυσαρκία και την άσκηση, είχε χρηματοδοτηθεί με 550.000 δολάρια.
«Αν λέμε ότι όλα έχουν να κάνουν με τη σωματική δραστηριότητα και όχι με το φαγητό, τότε μας αξίζει κριτική», αναφερόταν να λέει ο Hill στο δημοσίευμα. «Αλλά νομίζω ότι δεν το έχουμε κάνει αυτό». Αλλά ο τόνος ήταν διαφορετικός στην ιστοσελίδα του οργανισμού αναφέροντας σε ένα δελτίο τύπου: «Τα μέσα ενημέρωσης τείνουν να αποδίδουν την επιδημία της παχυσαρκίας στις κακές διατροφικές μας συνήθειες. Αλλά είναι όντως αυτές οι τηγανητές πατάτες η αιτία; Ο Δρ Steven Blair εξηγεί ότι δεν πρέπει να πιστεύετε όλα όσα βλέπετε στην τηλεόραση» [1]. Σε ένα video ο Blair έκανε κριτική στα μίντια λέγοντας: «Το μεγαλύτερο μέρος της προσοχής στα δημοφιλή μέσα ενημέρωσης και στον επιστημονικό τύπο είναι τρώτε πάρα πολύ, τρώτε πάρα πολύ, τρώτε πάρα πολύ, κατηγορώντας τα fast food, κατηγορώντας τα ζαχαρούχα ποτά και ούτω καθεξής. Και δεν υπάρχουν ουσιαστικά πειστικά στοιχεία ότι αυτά είναι στην πραγματικότητα η αιτία» [2].
Στη συνέχεια, το Associated Press δημοσίευσε μια ανταλλαγή emails μεταξύ των στελεχών του GEBN και της αντιπροέδρου της Coca-Cola Rhona Applebaum, που έδειχναν ότι η εταιρεία είχε παίξει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της ερευνητικής ομάδας. Είχε επιλέξει τους επικεφαλής του GEBN, επεξεργάστηκε τη δήλωση αποστολής του οργανισμού και πρότεινε το περιεχόμενο της ιστοσελίδας του. Ο σκοπός του GEBN ήταν η αντιμετώπιση της «δραματικής ρητορικής» των «εξτρεμιστών της δημόσιας υγείας». Σε ένα από τα email, o Hill έγραφε: «Θέλω να βοηθήσω την εταιρεία σας να αποφύγει την εικόνα ότι είναι πρόβλημα στη ζωή των ανθρώπων και να την υποστηρίξω ως εταιρεία που φέρνει σημαντικά και διασκεδαστικά πράγματα» [3]. Ο Hill πρότεινε να γίνει μια μελέτη που θα εστίασε στην έλλειψη της άσκησης ως υπεύθυνη για την παχυσαρκία και κάλεσε την εταιρεία να την χρηματοδοτήσει. «Θα είναι μια πολύ μεγάλη και δαπανηρή μελέτη, αλλά θα μπορούσε να αλλάξει το παιγνίδι», έγραψε. «Χρειαζόμαστε αυτή τη μελέτη να γίνει».
Καθώς υπήρχαν πιέσεις για μεγαλύτερη διαφάνεια, τον Αύγουστο του 2015, ο Τουρκοαμερικανός διευθύνων σύμβουλος της Coca Cola, Muhtar Kent, έκανε δημόσια γνωστό ότι η εταιρεία είχε δαπανήσει 120 εκατομμύρια δολάρια από το 2010 για να χρηματοδοτήσει ερευνητικές ομάδες με αντικείμενο την επιδημία της παχυσαρκίας. Μεταξύ των παραληπτών ήταν η American Academy of Pediatrics [Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής] που έλαβε 3 εκατομμύρια δολάρια για να ξεκινήσει την ιστοσελίδα healthchildren.org και η Academy of Nutrition and Dietetics [Ακαδημία Διατροφής και Διαιτολογίας] που έλαβε 1,7 εκατομμύρια δολάρια. Μετά από την ανακοίνωση, οι δύο αυτοί οργανισμοί ανέφεραν ότι τερματίζουν τις σχέσεις τους με την Coca-Cola.
Το GEBN υποτίθεται πως ήταν ένας ανεξάρτητος οργανισμός αλλά η ιστοσελίδα του ανέφερε ως έδρα την Coca-Cola, στην Ατλάντα, και επιπλέον η εταιρεία ήταν καταχωρημένη ως διαχειριστής του website. Τα στελέχη του GEBN είπαν ότι η Coca-Cola δεν είχε κανέναν έλεγχο στο έργο τους και ότι δεν έβλεπαν κανένα πρόβλημα με την υποστήριξη της εταιρείας, επειδή υπήρχε διαφάνεια. Αλλά σύμφωνα με την Marion Nestle, συγγραφέα του βιβλίου Soda Policy και καθηγήτρια διατροφής και δημόσιας υγείας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, το GEBN ήταν αχυράνθρωπος της Coca-Cola, ανέφερε το άρθρο των New York Times. Ο γίγαντας των αναψυκτικών ήθελε να προκαλέσει σύγχυση στην επιστήμη και να απομακρύνει την προσοχή του κοινού από την πρόσληψη των υπερβολικών θερμίδων. Η Nestle παρομοίασε την τακτική της Coca Cola με αυτήν των καπνοβιομηχανιών -πρώτα επιτίθενται στην επιστήμη και μετά χρηματοδοτούν ομάδες ερευνητών.
Τελικά το GEBN διαλύθηκε εντός τριών μηνών από το δημοσίευμα των New York Times. Το Πανεπιστήμιο του Κολοράντο επέτρεψε το «δώρο» ύψους 1 εκατομμυρίου δολαρίων στην Coca-Cola. O Hill παραιτήθηκε από την ηγετική του θέση σε κέντρο ευεξίας, στο University of Colorado. Ο Gregory Hand παραιτήθηκε από τη θέση του κοσμήτορα της Σχολή Δημόσιας Υγείας της Δυτικής Βιρτζίνια. Η Rhona Applebaum συνταξιοδοτήθηκε στα 61 της χρόνια. Ο Steven Blair είχε αποσυρθεί από την ενεργή ακαδημαϊκή ζωή αν και συνέχιζε να δίνει διαλέξεις για το ρόλο της άσκησης στην παχυσαρκία.
Τελικά, η ιστορία με το GEBN δημιούργησε μεγάλες αμφιβολίες για το αν η φυσική δραστηριότητα επηρέαζε σοβαρά το σωματικό βάρος ή οι μελέτες έλεγαν κάτι τέτοιο ήταν στην πραγματικότητα χρηματοδοτημένες από τη βιομηχανία αναψυκτικών. Κατά σύμπτωση, μια εβδομάδα, πριν τη δημοσίευση των New York Times, μια μελέτη από το Κέντρο Βιοϊατρικής Έρευνας Pennington στη Λουιζιάνα ανακοίνωσε τα ευρήματά της που κατέληγαν στο ότι η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας «είναι ο μεγαλύτερος προγνωστικός παράγοντας της παιδικής παχυσαρκίας σε όλο τον κόσμο». Το δελτίο τύπου έλεγε ότι «Αυτή η έρευνα χρηματοδοτήθηκε από την The Coca-Cola Company».
Παραπομπές
- “The media tends to blame the obesity epidemic on our poor eating habits,” one recent news release states. “But are those french fries really the culprit? Dr. Steve Blair explains that you shouldn’t believe everything you see on TV.”
- «Most of the focus in the popular media and in the scientific press is, ‘Oh they’re eating too much, eating too much, eating too much’ -blaming fast food, blaming sugary drinks and so on. And there’s really virtually no compelling evidence that that, in fact, is the cause». New York Times, Coca-Cola Funds Scientists Who Shift Blame for Obesity Away From Bad Diets, By Anahad O’Connor August 9, 2015. https://www.youtube.com/watch?v=9xBV_Enlh1A.
- I want to help your company avoid the image of being a problem in peoples’ lives and back to being a company that brings important and fun things to them.
