Η συχνότητα εμφάνισης καρκίνου αυξάνεται παγκοσμίως, ενώ σε κάποιες γεωγραφικές περιοχές τα ποσοστά είναι πολύ μεγαλύτερα από άλλες.
Ένα ερώτημα είναι γιατί η επίπτωση του καρκίνου, δηλαδή ο αριθμός των νέων κρουσμάτων που συμβαίνουν σε έναν πληθυσμό εντός μιας συγκεκριμένης χρονικής περιόδου, είναι τόσο αυξημένη. Κι ένα δεύτερο ερώτημα είναι γιατί η συχνότητα εμφάνισης του καρκίνου ποικίλλει πάρα πολύ μεταξύ των διαφόρων πληθυσμών.
Από την ανάλυση των επιδημιολογικών δεδομένων προκύπτει ότι οι πληθυσμοί σε ορισμένες γεωγραφικές περιοχές παρουσιάζουν πολύ υψηλές επιπτώσεις και θνησιμότητα από τον καρκίνο (Sharma, et al. 2015).
Είναι επίσης γνωστό ότι θα μπορούσαν να έχουν επικρατήσει σε έναν πληθυσμό γενετικές παραλλαγές που προδιαθέτουν για μια ασθένεια, μέσω της φυσικής επιλογής, εάν προσφέρουν μεγαλύτερο πλεονέκτημα αναπαραγωγικής ικανότητας, ένα φαινόμενο που ονομάστηκε “ανταγωνιστική πλειοτροπία” και προτάθηκε από τον εξελικτικό βιολόγο George Williams, το 1957, ως εξήγηση της γήρανσης.
Μερικοί επιστήμονες πιστεύουν ότι αυτό το φαινόμενο δεν είναι σπάνιο και μπορεί να είναι ένας θεμελιώδης μηχανισμός για την επιβίωση των μεταλλάξεων που προδιαθέτουν για ασθένειες στους ενήλικες.
Ο ερευνητής Κωνσταντίνος Βοσκαρρίδης, από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κύπρου, ανέφερε ότι οι πληθυσμοί που ζουν σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες, όπως στη Δανία και τη Νορβηγία, είναι μεταξύ αυτών που παρουσιάζουν τα υψηλότερα περιστατικά καρκίνου στον κόσμο.
Μια δημοσίευση του Βοσκαρρίδη στο περιοδικό Molecular Biology and Evolution, αναφέρει μια νέα υπόθεση: ότι υπάρχει μια εξελικτική σχέση ανάμεσα στην προσαρμογή σε ακραίες περιβαλλοντικές συνθήκες – όπως είναι το κρύο και το μεγάλο υψόμετρο – και στην αύξηση του καρκίνου στον άνθρωπο.
“Τα ευρήματα της μελέτης αποδεικνύουν ότι οι γενετικές μεταλλάξεις που βρέθηκαν να είναι ευεργετικές σε ακραία περιβάλλοντα, μπορούν επίσης να προδιαθέτουν για καρκίνο”, δήλωσε ο Βοσκαρρίδης. Η ανθεκτικότητα των κυττάρων σε χαμηλές θερμοκρασίες και σε υψηλό υψόμετρο πιθανότατα αυξάνει την πιθανότητα κακοήθειας. Αυτό το φαινόμενο δύσκολα θα μπορούσε να ‘φιλτραριστεί’ από τη φυσική επιλογή αφού οι περισσότεροι καρκίνοι εμφανίζονται αργά στη ζωή όταν οι άνθρωποι έχουν κάνει τα παιδιά τους”.
Ο Βοσκαρίδης επικεντρώθηκε στην επίδραση των χαμηλών θερμοκρασιών, είτε μέσα σε αρκτικό / σκανδιναβικό κλίμα είτε σε μεγάλα υψόμετρα. Οι αναλύσεις του έδειξαν συσχέτιση μεταξύ καρκίνων και τοπικών μέσων ετήσιων θερμοκρασιών.
Ο Κύπριος ερευνητής εξέτασε με προσοχή τα αξιόπιστα δεδομένα της παγκόσμιας εμφάνισης καρκίνου (η βάση δεδομένων GLOBOCAN-2012 επιτρέπει ποικίλες αναλύσεις επίπτωσης / επικράτησης ανά χώρα ή ανά τύπο καρκίνου, καθώς και εξαγωγή γενετικών ενδείξεων από 247 μελέτες που συσχέτισαν τον καρκίνο με το γονιδίωμα). Μελέτησε επίσης την υπάρχουσα βιβλιογραφία για την επίπτωση του καρκίνου και τα γενετικά δεδομένα σε πληθυσμούς που ζουν σε ακραίες συνθήκες ψυχρών θερμοκρασιών και υψηλού υψομέτρου.
Η ανάλυση 186 ανθρώπινων πληθυσμών έδειξε ότι ο κίνδυνος καρκίνου είναι μεγαλύτερος όσο χαμηλότερη είναι η θερμοκρασία του περιβάλλοντος. Αυτό ισχύει για τους καρκίνους συνολικά αλλά και για πολλούς επιμέρους καρκίνους. “Τα στοιχεία δείχνουν ότι αυτοί οι πληθυσμοί εμφανίζουν εξαιρετικά υψηλή συχνότητα εμφάνισης καρκίνου, ειδικά για τον καρκίνο του πνεύμονα, του μαστού και του παχέος εντέρου”, δήλωσε ο Βοσκαρίδης.
Ανάμεσα στις πιο στενές συσχετίσεις γονιδίων και καρκίνων διαπιστώνεται για τον καρκίνο του παχέος εντέρου στους Ινδιάνους της Αμερικής και στους Εσκιμώους της Σιβηρίας, ο καρκίνος του οισοφάγου και ο καρκίνος του πνεύμονα στους Εσκιμώους της Σιβηρίας, η λευχαιμία στους Oromi (πληθυσμός υψηλού υψομέτρου στην Αιθιοπία) και διάφοροι καρκίνοι για τους κατοίκους μεγάλου υψομέτρου στις Άνδεις και στο Θιβέτ.
Τα γενετικά στοιχεία ήταν επίσης σαφή. Ορισμένα γονίδια που έχουν επικρατήσεις στους πληθυσμούς προκειμένου να επιβιώσουν κάτω από ακραίες περιβαλλοντικές συνθήκες, προδιαθέτουν για καρκίνο.
Ένα εύρημα της μελέτης είναι ότι η φυσική επιλογή έχει ευνοήσει ειδικά γονίδια καταστολής όγκων σε αυτούς τους πληθυσμούς αντί για ογκογόνα. Αυτό είναι σύμφωνο με προηγούμενες μελέτες που έδειξαν ότι οι μεταλλάξεις στο γονίδιο p53 (το πιο συχνά μεταλλαγμένο γονίδιο σε καρκίνους) βοηθούν τα ζώα να επιβιώσουν σε πολύ μεγάλο υψόμετρο.
Αυτή είναι η πρώτη μελέτη που δείχνει ότι ο υψηλός κίνδυνος για τον καρκίνο μπορεί να είναι αποτέλεσμα εξελικτικής προσαρμογής σε ορισμένες περιβαλλοντικές συνθήκες. Για τους επιστήμονες που μελετούν την επίδραση του περιβάλλοντος στα γονίδια και τον καρκίνο, η νέα μελέτη ανοίγει ένα νέο δρόμο διερεύνησης των προσαρμοστικών αιτιών που εξηγούν την επιδημιολογία του καρκίνου.
