Το μεταβολικό σύνδρομο, γνωστό επίσης ως δυσμεταβολικό σύνδρομο Χ, δεν είναι ασθένεια, αλλά ένας συνδυασμός μεταβολικών διαταραχών που συμβαίνουν στον ανθρώπινο οργανισμό και έχουν ως κοινή αιτία παράγοντα την αντίσταση στην ινσουλίνη. Ο συνδυασμός αυτός περιλαμβάνει υψηλή αρτηριακή πίεση, χαμηλή καλή χοληστερόλη, υψηλά τριγλυκερίδια, υψηλό σάκχαρο καθώς επίσης και αυξημένο λίπος γύρω από την μέση.
Μέχρι σήμερα δεν υπάρξει ένας ο ακριβής ορισμός του μεταβολικού συνδρόμου, το οποίο αυξάνει τον κίνδυνο ασθενειών όπως είναι ο διαβήτης τύπου 2, οι καρδιακές παθήσεις και το εγκεφαλικό επεισόδιο, παρά τις προσπάθειες πολλών επιστημόνων να οριοθετήσουν τα χαρακτηριστικά του. Η πρώτη προσπάθεια οριοθέτησης έγινε το 1988 από τον G. Reaven,
Η ύπαρξη ή μη του μεταβολικού συνδρόμου δίχασε και εξακολουθεί να διχάζει, τον ιατρικό κόσμο. Το ίδιο συμβαίνει και με τα κριτήρια διάγνωσης του συνδρόμου, καθώς δεν υπάρχει ομοφωνία.
Κατά τη Διεθνή Ομοσπονδία Διαβήτη (IDF) πρέπει να συνυπάρχουν τουλάχιστον δύο απ’ τις παρακάτω διαταραχές για να διαγνωστεί το μεταβολικό σύνδρομο:
- Περιφέρεια μέσης πάνω από 94 εκατοστά για τους άνδρες και πάνω από 80 εκατοστά για τις γυναίκες
- Σάκχαρο νηστείας πάνω από 100 mg/dl για όλους
- Αρτηριακή πίεση πάνω από 130/85 mmHg για όλους
- Τριγλυκερίδια πάνω από τα 150 mg/dl
- HDL xοληστερόλη (καλή) κάτω από τα 40 mg/dl για τους άνδρες και κάτω από τα 50 md/dl για τις γυναίκες.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO), αντίθετα, αναφέρει ότι για τη διάγνωση πρέπει να συνυπάρχουν τουλάχιστον τρία από τα ακόλουθα κριτήρια:
- Περιφέρεια μέσης πάνω από 102 εκατοστά για τους άνδρες και πάνω από 88 εκατοστά για τις γυναίκες
- Γλυκόζη αίματος νηστείας πάνω από 110 mg/dl για όλους
- Αρτηριακή πίεση: Συστολική πίεση πάνω από130 mmHg ή διαστολική πίεση πάνω από 85 mmHg για όλους
- Τριγλυκερίδια αίματος πάνω από τα 150 mg/dl για όλους
- HDL χοληστερόλη (καλή) κάτω από τα 40 mg/dl για τους άνδρες και κάτω από τα 50 md/dl για τις γυναίκες
Η ηλικία είναι ένας επιπλέον παράγοντας καρδιαγγειακού κινδύνου ξεκινώντας από τα 45 έτη για τους άνδρες και τα 55 έτη για τις γυναίκες. Σημαντικό επίσης ρόλο έχουν περιβαλλοντικοί και γενετικοί παράγοντες, γεγονός που σημαίνει ότι ορισμένα άτομα έχουν περισσότερο την τάση να παρουσιάσουν μεταβολικό σύνδρομο σε σχέση με άλλα.
Αξίζει να τονιστεί ότι οι ασθενείς που έχουν το μεταβολικό σύνδρομο και δε το γνωρίζουν είναι αρκετοί, καθώς δεν υπάρχουν συμπτώματα. Το μεταβολικό σύνδρομο εντοπίζεται μόνο με ειδικές ιατρικές εξετάσεις, αφού συνυπάρχουν οι συνέπειες των μεταβολικών διαταραχών. Η American Heart Association εκτιμά ότι σχεδόν το 23% των ενηλίκων στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν μεταβολικό σύνδρομο. Στην Ελλάδα το ποσοστό είναι 1 στους 3 ενήλικες.
Διαφορετικές επίσης είναι οι απόψεις των ειδικών και για την κύρια αιτία που οδηγεί στο μεταβολικό σύνδρομο. Το NCEP (Αμερικανικό Εθνικό Πρόγραμμα Εκπαίδευσης για τη Χοληστερίνη) θεωρεί ότι η παχυσαρκία και ιδιαίτερα η κοιλιακή παχυσαρκία ευθύνεται για το μεταβολικό σύνδρομο ενώ ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και η Παγκόσμια Ομοσπονδία Διαβήτη θεωρούν ότι κύρια αιτία είναι η αντίσταση στην ινσουλίνη, ανεξάρτητα από την παχυσαρκία.
Το αποτέλεσμα όμως είναι το ίδιο ανεξάρτητα από την αιτία: διαταραχή του μεταβολισμού των λιπιδίων, αρτηριακή υπέρταση και δημιουργία αθηρωματικής πλάκας, ένας συνδυασμός που μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο για σακχαρώδη διαβήτη 8 φορές και τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου και αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων 4 φορές.
Ο ακρογωνιαίος λίθος για την αντιμετώπιση του μεταβολικού συνδρόμου είναι η πρόληψη, η έγκαιρη διάγνωση και η αλλαγή των διατροφικών συνηθειών και του τρόπου ζωής. Ιδιαίτερα η μεσογειακή διατροφή, και η σωματική άσκηση. Η μείωση του βάρους, ακόμα και σε ένα ποσοστό της τάξης του 7-10%, είναι ικανή να μειώσει το μεταβολικό σύνδρομο, αρκεί να γίνει αργά και σταθερά στο χρόνο. Μεγάλη σημασία έχει επίσης ο συχνός εργαστηριακός έλεγχος των τιμών γλυκόζης, τριγλυκεριδίων, χοληστερόλης και της αρτηριακής πίεσης.
Συμπερασματικά, η έγκαιρη διάγνωση του μεταβολικού συνδρόμου είναι υψίστης σημασίας πριν εμφανιστεί ο σακχαρώδης διαβήτης, η υπέρταση και η παχυσαρκία.
