Εκτιμάται ότι το 6% των ανθρώπων στις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο πάσχουν από ανεπάρκεια βιταμίνης Β12. Η κατάσταση αναγνωρίζεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ως παγκόσμιο πρόβλημα υγείας που μπορεί να έχει αντίκτυπο σε εκατομμύρια ζωές.
Η ανεπάρκεια της βιταμίνης Β12 τυπικά χαρακτηρίζεται από συμπτώματα όπως υπερβολική κόπωση, έλλειψη ενέργειας, μυϊκή αδυναμία και ακόμη και προβλήματα μνήμης. Όχι μόνο αυτό, αλλά μπορεί να προκαλέσει μια σειρά από σοβαρά προβλήματα υγείας, όπως μη αναστρέψιμη νευρική βλάβη, άγχος ή κατάθλιψη ή διαταραχές που επηρεάζουν το συντονισμό, την ισορροπία και την ομιλία.
Ενώ ορισμένες ανεπάρκειες Β12 προκαλούνται από δίαιτες, η συνηθέστερη αιτία παγκοσμίως είναι μια αυτοάνοση διαταραχή που ονομάζεται κακοήθης αναιμία ή νόσος του Biermer (Μπίρμερ). Πρόκειται για μια χρόνια μορφή χαμηλής βιταμίνης Β12 στον οργανισμό που μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες για την υγεία αν αφεθεί χωρίς θεραπεία μακροπρόθεσμα. Ωστόσο, επειδή τα συμπτώματα της πάθησης μοιάζουν με άλλες συνήθεις καταστάσεις, συχνά μπορεί να διαγνωστεί ως κατάθλιψη ή άγχος. Όχι μόνο η κακοήθης αναιμία προκαλεί σωματική δυσφορία, αλλά το στίγμα με αυτή τη χρόνια κατάσταση μπορεί επίσης να προκαλέσει σοβαρή ψυχολογική βλάβη.
Η βιταμίνη Β12 -γνωστή ως κοβαλαμίνη- είναι μια υδατοδιαλυτή βιταμίνη που βρίσκεται στα ζωικά προϊόντα, όπως το κρέας, τα ψάρια και τα γαλακτοκομικά. Άλλες πηγές περιλαμβάνουν εμπλουτισμένα δημητριακά, ψωμιά και φυτικά γάλατα. Τα άτομα που δεν καταναλώνουν τακτικά ζωικά προϊόντα κινδυνεύουν να παρουσιάσουν ανεπάρκεια Β12. Για να μειωθεί αυτός ο κίνδυνος, συνιστάται στους βίγκανς (vegans) να καταναλώνουν τουλάχιστον 3 μικρογραμμάρια Β12 ημερησίως μέσω εμπλουτισμένων τροφών ή με τη λήψη συμπληρώματος Β12.
Ωστόσο, τα χαμηλά επίπεδα Β12 προκαλούνται συνήθως από την κακοήθη αναιμία. Σ’ αυτή την πάθηση είναι δύσκολο για τους ανθρώπους να επεξεργάζονται τη βιταμίνη Β12 επειδή το ανοσοποιητικό τους σύστημα επηρεάζει τη λειτουργία σημαντικών κυττάρων που βρίσκονται στο επιθήλιο του στομαχιού. Αυτά τα κύτταρα παράγουν μια πρωτεΐνη που ονομάζεται “ενδογενής παράγοντας”, η οποία είναι απαραίτητη για την απορρόφηση βιταμινών. Τα άτομα με κακοήθη αναιμία παράγουν ένα αντίσωμα που καταστρέφει κάθε ενδογενή παράγοντα που έχει παραχθεί. Κι έτσι, χωρίς να υπάρχει κανένας εγγενής παράγοντας που να δεσμεύει τις τροφές, το σώμα δεν είναι σε θέση να προσλάβει καθόλου Β12. Χωρίς Β12, το σώμα δεν είναι σε θέση να παράγει αρκετά υγιή ερυθρά αιμοσφαίρια.
Η πάθηση μπορεί επίσης να προκληθεί από εξασθενημένη στομαχική επένδυση. Αυτό μπορεί να συμβεί λόγω ατροφικής γαστρίτιδας, μιας χρόνιας φλεγμονής στο στομάχι που τελικά αποδυναμώνει την επένδυση του στομαχιού.
Υπολογίζεται ότι πέντε στους 100.000 ανθρώπους στο Ηνωμένο Βασίλειο έχουν κακοήθη αναιμία. Η πάθηση επηρεάζει ανθρώπους όλων των ηλικιών και τα συμπτώματα μπορούν να ξεκινήσουν ανά πάσα στιγμή. Είναι συχνότερη σε άτομα άνω των 60 ετών, καθώς οι ηλικιωμένοι είναι πιθανότερο να αναπτύξουν ατροφική γαστρίτιδα, γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο ανεπάρκειας βιταμίνης Β12.
Ο αριθμός των ατόμων που πάσχουν σε παγκόσμιο επίπεδο μπορεί να είναι υψηλότερος από τον εκτιμώμενο. Ωστόσο, είναι δύσκολο να εκτιμηθούν αξιόπιστα τα επίπεδα ανεπάρκειας Β12 επειδή δεν υπάρχει συμφωνημένος ορισμός για το πόσο χαμηλά επίπεδα Β12 πρέπει να ταξινομηθούν ως ανεπαρκή.
Έχουν εκδοθεί νέες οδηγίες για την αντιμετώπιση των προβλημάτων και τη διάγνωση της κακοήθους αναιμίας, τα οποία δηλώνουν ότι τα συμπτώματα ενός ασθενούς είναι ο καλύτερος δείκτης οποιασδήποτε ανεπάρκειας. Αναφέρουν επίσης ότι εάν υπάρχει ασυνέπεια μεταξύ του αποτελέσματος της εξέτασης και των συμπτωμάτων που αναφέρονται από τον ασθενή, ο ασθενής θα πρέπει να υποβληθεί σε θεραπεία με λήψη Β12 για να αποφευχθεί τυχόν μη αναστρέψιμη βλάβη.
Η ανεπάρκεια Β12 προκαλεί ένα ευρύ φάσμα εξουθενωτικών νευρολογικών και σωματικών συμπτωμάτων. Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα της κακοήθους αναιμίας είναι η κόπωση, η απώλεια μνήμης και τα προβλήματα συγκέντρωσης. Ωστόσο, η λεπτή, μη ειδική φύση των αρχικών συμπτωμάτων της πάθησης μπορεί να δυσχεράνει τη σωστή διάγνωση. Μια μελέτη με συνεντεύξεις από άτομα που έπασχαν από κακοήθη αναιμία διαπίστωσε ότι σχεδόν οι μισοί είχε λανθασμένη διάγνωση. Επιπλέον, το 20% περίμεναν δύο χρόνια ή περισσότερο για τη σωστή διάγνωση. Για πολλούς, τα συμπτώματα αρχικά αποδόθηκαν σε ταραχώδη τρόπο ζωής ή διαγνώστηκαν ως άγχος ή κατάθλιψη.
Τα χαμηλά επίπεδα Β12 μπορεί να οδηγήσουν σε βλάβη των νεύρων, καθώς η βιταμίνη είναι απαραίτητη για την παραγωγή μυελίνης η οποία προστατεύει τα νευρικά κύτταρα από βλάβες. Τα συμπτώματα της χαμηλής Β12 μπορεί αρχικά να εμφανιστούν σαν τσούξιμο ή μούδιασμα στα χέρια και στα πόδια ή δυσκολία στην ισορροπία.
Εάν η κακοήθης αναιμία αφεθεί χωρίς θεραπεία, τα συμπτώματα μπορεί να καταστούν εξουθενωτικά και η νευρική βλάβη να είναι μη αναστρέψιμη. Ο όρος “κακοήθης” χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει την κατάσταση, καθώς ιστορικά είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο.
Όταν η ανεπάρκεια βιταμίνης Β12 προκαλείται από κακή διατροφή, θεραπεύεται με συνταγογράφηση δισκίων Β12 ή με ενέσεις υδροξοκοβαλαμίνης. Μόλις διορθωθεί η ανεπάρκεια, τα επίπεδα μπορούν να αντιμετωπιστούν με αλλαγή της διατροφής ή με τακτική λήψη συμπληρωμάτων.
Η θεραπεία είναι δια βίου για άτομα με κακοήθη αναιμία. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, πολλοί άνθρωποι χρειάζονται συχνές ενέσεις κάθε 8 έως 12 εβδομάδες για να πάρουν τη βιταμίνη. Παρόλα αυτά, πολλοί συνεχίζουν να βιώνουν συμπτώματα εξουθένωσης ή βρίσκουν τα συμπτώματά τους να επιστρέφουν πριν από την επόμενη προγραμματισμένη ένεση επειδή η θεραπεία δεν ήταν επαρκής. Όταν οι ασθενείς εξέφρασαν ανησυχίες σχετικά με την ανεπαρκή θεραπεία ή ζήτησαν πιο συχνές ενέσεις, η έρευνα διαπίστωσε ότι πολλοί επαγγελματίες της υγειονομικής περίθαλψης απάντησαν αρνητικά, ακόμη και αμφισβήτησαν την ύπαρξη της πάθησης.
Πολλοί άνθρωποι με χρόνιες παθήσεις υγείας φοβούνται ότι η κατάσταση της υγείας τους θα τους οδηγήσει σε υποτίμηση από την ευρύτερη κοινωνία ή σε πηγή διακρίσεων. Το στίγμα αυτό δεν επηρεάζει μόνο τις σχέσεις με τους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης, αλλά μπορεί να προκαλέσει αυξημένη συχνότητα εμφάνισης άγχους και κατάθλιψης.
Η έλλειψη κατάλληλων κατευθυντήριων γραμμών για τη διάγνωση και τη θεραπεία της κακοήθους αναιμίας είναι προβληματική και υπάρχει επείγουσα ανάγκη να επανεξετασθεί. Είναι σημαντικό τόσο το ευρύ κοινό όσο και οι επαγγελματίες του τομέα της υγείας να αυξήσουν την ευαισθητοποίησή τους σχετικά με τα συμπτώματα που προκύπτουν από τα ανεπαρκή επίπεδα Β12, έτσι ώστε η κατάσταση να μπορεί να διαγνωστεί πριν από τις μακροχρόνιες βλάβες.
