Οι ψυχολόγοι αναγνωρίζουν μια σειρά φοβιών που μπορεί να έχουν αρνητικό αντίκτυπο στη ζωή ορισμένων ανθρώπων και μια από αυτές είναι η τρυποφοβία (trypophobia).
Μπορεί να μην έχετε ακούσει κάτι τέτοιο αλλά ορισμένοι άνθρωποι ενοχλούνται έντονα όταν βλέπουν κάτι στρογγυλό που μπορεί να μοιάζει με τρύπα ή ρωγμή. Περισσότερο αηδιάζουν ή ανατριχιάζουν όταν βλέπουν πολλές οπές μαζεμένες. Η φοβία αυτή, εκ πρώτης όψεως, είναι παράλογη.
Η Ιουλία ήταν περίπου 11 ετών την πρώτη φορά που της συνέβη. Άνοιξε την τηλεόραση στο αγαπημένο της κανάλι για τα κινούμενα σχέδια. Η οθόνη γεμίζει με έναν γελοιογράφο με ένα τεράστιο κεφάλι. Στο πηγούνι του, στη θέση του δέρματος ή μιας γενειάδας υπήρχαν τεράστιες ρωγμές. Ξαφνικά αισθάνθηκε αηδία και έκλεισε την τηλεόραση.
Μετά από αυτό, κάθε τρεις ή τέσσερις μήνες έβλεπε κάτι που απλά δεν μπορούσε να αντέξει. Κάτι που την έκανε να αισθάνεται απόλυτα αηδιασμένη και τρομοκρατημένη. Μερικές φορές ήταν ρωγμές, άλλες φορές ήταν μοτίβα τρυπών ή κουκκίδων ή σκηνές από προγράμματα υποβρύχιας φύσης που έδειχναν κάτι σαν ομάδες φραγκοστάφυλων. Αυτό την έκανε να ιδρώνει, ακόμη και να κλαίει.
Συμπτώματα
Ο όρος τρυποφοβία δηλώνει τον φόβο, την αηδία, την αποστροφή και τον αποτροπιασμό που νιώθουν ορισμένα άτομα στη θέα οπών όπως αυτές που βρίσκονται συνήθως σε κυψέλες, σφουγγάρια, μυρμηγκοφωλιές και κηρήθρες. Μολονότι αρκετοί άνθρωποι ομολογούν ότι πάσχουν από αυτή τη φοβία, ακόμα δεν αναγνωρίζεται επισήμως. Μερικοί ψυχολόγοι πιστεύουν ότι η τρυποφοβία βασίζεται κυρίως σε ένα σύμπτωμα: την αηδία και την αποστροφή -όχι στον φόβο. Επίσης τη συσχετίζουν με την αραχνοφοβία.
Η τρυποφοβία προκαλείται από τρύπες που βρίσκονται στο δέρμα, στο ξύλο, στο χώμα, στην τροφή, στα φυτά, στα κοράλλια, στη μούχλα, σε ξεραμένα τσόφλια σπόρων, στην κηρήθρα, στο τυρί, στο σαπούνι, αλλά ακόμα και σε φυσαλίδες και πληγές στο δέρμα. Η αντίδραση του τρυποφοβικού περιλαμβάνει έντονα και διαπεραστικά ρίγη, ανατριχίλα, τρέμουλο, φαγούρα, αηδία, εφίδρωση, κρίσεις πανικού, ταχυπαλμία, ναυτία ή αίσθηση ότι κάτι περπατάει πάνω στο δέρμα του.
Τα άτομα με τρυποφοβία ενδέχεται να εμφανίσουν συμπτώματα, όπως:
- συναισθήματα αηδίας, αποτροπιασμού, φόβου, ή δυσφορίας ή οπτικής ενόχλησης
- ανατριχίλες
- φαγούρα στο δέρμα ή ένόχληση
- εφίδρωση
- ναυτία
- κρίσεις πανικού
Τι πυροδοτεί την τρυποφοβία; Οι άνθρωποι που έχουν αυτή τη φοβία περιγράφουν τα πάντα: μια χριστουγεννιάτικη μπάλα, μια εικόνα φωλιάς σφήκας, τσιμεντένια τούβλα σε έναν τοίχο, φυσαλίδες, μια σταγόντα νερού που πέφτει στον ώμο μετά από ένα ντους. Εκτός από αντικείμενα, πολλοί άνθρωποι με τρυποφοβία αναφέρουν ορισμένες εικόνες ως ιδιαίτερα προβληματικές. Οι πάσχοντες ζουν σε συνεχή φόβο ότι θα τους προκληθεί αηδία τυχαία από οποιεσδήποτε φαινομενικά αβλαβείς εικόνες ή αντικείμενα.
Αντικείμενα με επιφανειακά μοτίβα που προκάλεσαν τρυποφοβικές αντιδράσεις σύμφωνα με τη μητέρα ενός κοτιστιού: (Α, Β) τρύπες σε μια φέτα ψωμί, (C) οπές σε ένα κομμάτι μετάλλου, (D) Ακίδες στο γλάσο μαρέγκας μιας πίτας.
Υπάρχει περιορισμένη έρευνα για την τρυποφοβία, αλλά μια μελέτη διαπίστωσε ότι η αηδία είναι πιο ισχυρή όταν οι οπές εμφανίζονται στο δέρμα παρά σε μη ζωικά αντικείμενα όπως π.χ. τα βράχια. Η αηδία είναι μεγαλύτερη όταν οι οπές τοποθετούνται επάνω σε πρόσωπα ή στο δέρμα.
Αιτίες
Ο Tom Kupfer, ερευνητής συναισθημάτων στο Vrije Universiteit στο Άμστερνταμ, πιστεύει ότι η τρυποφοβία συνδέεται με τις εξελικτικές μας προσαρμογές για να αποφύγουμε τα παράσιτα που ζουν στο δέρμα μας -όπως οι ψείρες και οι ψύλλοι.
Αυτή η τυπική αντανακλαστική απάντηση εξελίχθηκε για να σταματήσει να καταναλώνουμε πράγματα ή να ασχολούμαστε με πράγματα που θα μπορούσαν να μας βλάψουν. Οι αιτίες μπορεί να έχουν να κάνουν με το δέρμα και πολλές φορές τις ρωγμές που μπορεί να έχει ή τα στρογγυλά και ωοειδή σημάδια από διάφορα παράσιτα καθώς και τις ουλές ή τις δερματικές πληγές.
Μια μελέτη στην οποία συμμετείχε ο Kupfer δείχνει ότι δεν χρειάζεται να αισθάνεστε ότι έχετε παράσιτα στο δέρμα σας για να έχετε συμπτώματα τρυποφοβίας. Φαίνεται ότι και μόνο αυτές οι εικόνες παρασίτων μπορούν να προκαλέσουν την αντίδραση. Ενώ οι άνθρωποι χωρίς τρυποφοβία επηρεάστηκαν συναισθηματικά από τις εικόνες που σχετίζονται με ασθένειες όπως τα τσιμπούρια στο αυτί ενός σκύλου δεν επηρεάστηκαν από αβλαβείς εικόνες όπως οι τρύπες στο ψωμί. Αλλά οι άνθρωποι με τρυποφοβία αντέδρασαν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο και στα δύο είδη των εικόνων.
Ο Kupfer προτείνει ότι οι πάσχοντες αντιδρούν υπερβολικά σε πράγματα που μοιάζουν με παθογόνα ή παράσιτα, αλλά στην πραγματικότητα είναι αβλαβή. Όπως κάποιος που φοβάται τα φίδια μπορεί να τρομοκρατηθεί όταν δει με κάτι που μοιάζει με φίδι π.χ. μια μάνικα σε ένα κήπο. Έτσι η τρυποφοβία μπορεί να προκαλείται από μια υποσυνείδητη ανάμνηση των κινδύνων από τους οποίους έπρεπε να προφυλαχθεί ο προϊστορικός άνθρωπος, όπως τα επικίνδυνα ή δηλητηριώδη έντομα και ερπετά. Αλλά η φοβία αυτή εμφανίζεται μόνο σε μερικούς ανθρώπους ενώ άλλοι που να αρέσκονται στη θέμα μια τρύπας -όπως ακριβώς υπάρχουν κάποια με αραχνοφοβία και άλλοι είναι ιδιοκτήτες ταραντούλας. Μερικοί άνθρωποι μπορεί να έχουν τρυποφοβικές τάσεις δίχως να το συνειδητοποιούν. Μαζί με αυτούς, ορισμένοι θεωρούν ότι το επιπολασμός της τρυποφοβίας μπορεί να ξεπερνά το 10% του πληθυσμού.
Η αβεβαιότητα, η αμηχανία, το άγχος και η ταραχή που δημιουργεί η θέα μιας τρύπας οφείλεται στην άγνοια του τι υπάρχει μέσα της, κάτι που ανάγεται στο ανθρώπινο εξελικτικό ένστικτο της προστασίας και σε ένα αντανακλαστικό απομάκρυνσης από έναν πιθανό κίνδυνο.
Τα άτομα που εμφανίζουν συμπτώματα τρυποφοβίας επηρεάζονται συχνά από εικόνες μιας συστάδας μικρών, ακανόνιστων οπών, όπως:
- σφουγγάρια
- σαπουνόφουσκες
- κοράλλι
- θαλάσσια σφουγγάρια
- κηρήθρα
- κυψέλες
- θήκες από σπόρους φρούτων
- φράουλες
- ρόδια
- φυσαλίδες
- συστοιχίες ματιών στα έντομα
Θεραπεία
Υπάρχει συζήτηση σχετικά με αυτό το είδος της θεραπείας απέναντι στις φοβίες, συμπεριλαμβανομένων της μετατραυματικής διαταραχής άγχους και της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής. Ωστόσο, δεν φαίνεται να υπάρχει δημοσιευμένη έρευνα σχετικά με την επιτυχία της ή όχι μιας θεραπείας έναντι της τρυποφοβίας.
A. Εικόνα μπάνιου που πυροδότησε την τρυποφοβία σε ένα 9χρονο κοριτσάκι. Β. Σκίτσο του κοριτσιού όταν της ζητήθηκε να ζωγραφίσει τον φόβο της. (Πηγή: Trypophobia: What Do We Know So Far? A Case Report and Comprehensive Review of the Literature).
Πολλές τεχνικές που έχουν χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία φοβιών περιλαμβάνοντας τη σταδιακή έκθεση στο φοβούμενο αντικείμενο (Kring et al., 2012) κάτι που προκαλεί συστηματική απευαισθητοποίηση. Αυτή η τεχνική συνήθως περιλαμβάνει τον εντοπισμό μιας σειράς φοβικών αντικειμένων ή καταστάσεων και την αποφυγή εκείνων που είναι σημαντικής δυσκολίας ή σοβαρότητας. Μόλις εντοπιστεί ένας τέτοιος κατάλογος, ο ασθενής εκτίθεται στα φοβικά ερεθίσματα, ξεκινώντας από το χαμηλότερο επίπεδο δυσφορίας και σταδιακά προς το υψηλότερο επίπεδο.
Για παράδειγμα, σε ένα άτομο με φόβο αραχνών μπορεί πρώτα να του ζητηθεί να διαβάσει για τις αράχνες ώστε να εξοικειωθεί, να ακολουθήσει η έκθεση σε εικόνες και τελικά να έρθει αντιμέτωπο με μια πραγματική αράχνη. Είναι σημαντικό, οι ασθενείς που υποβάλλονται σε συστηματική η απευαισθητοποίηση θα διδάσκονται τεχνικές χαλάρωσης, όπως οι προοδευτική χαλάρωση μυών. Η μείωση του στρες, ενώ είστε εκτεθειμένοι σε φοβισμένες καταστάσεις χαμηλώνει τις αντιδράσεις του φόβου.
Να σημειωθεί ότι η τρυπτοφοβία μπορεί, εν μέρει, να συνδέεται με την κάποια αποστροφή που υπάρχει για τα στρογγυλά ανθρώπινα πρόσωπα.
Πηγές:
