Αν αισθάνεστε καταβεβλημένοι, έχετε μειωμένη πνευματική συγκέντρωση, λαχανιάζετε γρήγορα ανεβαίνοντας τις σκάλες, χάνετε περισσότερα μαλλιά από το κανονικό, έχετε πονοκεφάλους, είστε επιρρεπείς σε λοιμώξεις, έχετε χλωμή όψη, τα χέρια και τα πόδια σας κρυώνουν εύκολα, να νύχια σας καμπυλώνουν ή έχετε το σύνδρομο ανήσυχων ποδιών, ο γιατρός σας θα υποψιαστεί ότι μπορεί να πάσχεται από σιδηροπενία ή ακόμα και από αναιμία λόγω έλλειψης σιδήρου. Σ’ αυτή την περίπτωση θα παραγγείλει αιματολογικές εξετάσεις οι οποίες δείχνουν τα επίπεδα της αιμοσφαιρίνης και του σιδήρου στο σώμα σας. Αυτό κατ’ επέκταση δείχνει εάν λαμβάνεται την ποσότητα του οξυγόνου που χρειάζεται ο οργανισμός σας.
Ο σίδηρος
Η αιμοσφαιρίνη είναι μια πλούσια σε σίδηρο πρωτεΐνη που βρίσκεται στα ερυθρά αιμοσφαίρια και μεταφέρει το οξυγόνο σε όλα τα μέρη του σώματός σας. Ο σίδηρος, αποτελεί μέρος της αιμοσφαιρίνης και κάνει το οξυγόνο να προσδεθεί το οξυγόνο στην αιμοσφαιρίνη. Επίσης, ο σίδηρος χρειάζεται για να παραχθεί η αιμοσφαιρίνη. Χωρίς αρκετό σίδηρο, τα ερυθρά αιμοσφαίρια δεν είναι σε θέση να παρέχουν το οξυγόνο που χρειαζόμαστε, άρα ο σίδηρος είναι ένα πολύτιμο μέταλλο για τον ανθρώπινο οργανισμό.
Οι ενήλικες έχουν στο σώμα τους 3-5 γραμμάρια σιδήρου (περίπου 38 mg ανά κιλό σωματικού βάρους έχουν οι γυναίκες και 50 mg έχουν οι άνδρες). Το μέταλλο αποθηκεύεται στο συκώτι, στο σπλήνα, στους μύες και στο μυελό των οστών μέσω ειδικών πρωτεϊνών, όπως είναι η φερριτίνη.
Ο σίδηρος, όπως και τα περισσότερα άλλα μέταλλα, δεν πρέπει να βρίσκεται ούτε σε πολύ χαμηλά επίπεδα, ούτε σε πολύ υψηλά επίπεδα στο σώμα. Τόσο η έλλειψη σιδήρου όσο και ο υπερβολικός σίδηρος μπορεί να υποδηλώνουν πρόβλημα υγείας. Σε μια γενετική ασθένεια που ονομάζεται αιμοχρωμάτωση, ένας 50άχρονος άνδρας μπορεί να έχει 20 γραμμάρια σιδήρου στο σώμα του -έξι φορές πάνω από το κανονικό- και σ’ αυτή την περίπτωση ο σίδηρος εναποτίθεται στις αρθρώσεις, το συκώτι, την καρδιά και σε άλλα όργανα, προκαλώντας βλάβες στα όργανα αυτά.
Εάν ο γιατρός σας υποψιάζεται ότι αντιμετωπίζετε ανεπάρκεια σιδήρου ή υπερφόρτωση σιδήρου, θα παραγγείλει μια εξέταση φερριτίνης. Αυτό το τεστ είναι ένας αξιόπιστος δείκτης της ποσότητας του σιδήρου που είναι αποθηκευμένος στο σώμα σας.
Η φερριτίνη δεν είναι το ίδιο με το τεστ σιδήρου στο αίμα σας. Είναι μια πρωτεΐνη που αποθηκεύει σίδηρο και υπάρχει μέσα στα κύτταρα, κυρίως στα κύτταρα του ήπατος. Όταν το σώμα χρειάζεται περισσότερο σίδηρο, όπως για παράδειγμα όταν δημιουργεί ερυθρά αιμοσφαίρια, δίνει σήμα στα κύτταρα να απελευθερώσουν φερριτίνη η οποία στη συνέχεια συνδέεται με μια άλλη πρωτεΐνη που ονομάζεται τρανσφερίνη. Η τρανφερίνη λειτουργεί σαν ταξί μεταφέροντας τη φερριτίνη εκεί όπου παράγονται τα ερυθρά αιμοσφαίρια -στον μυελό των οστών- για να παραλάβουν σίδηρο. Το τεστ που μετράει τη φερριτίνη του αίματος δίνει μια καλή εικόνα των συνολικών αποθεμάτων σιδήρου στο σώμα σας.
Φερριτίνη αίματος και φυσιολογικές τιμές
Ο γιατρός μπορεί επίσης να παραγγείλει μια απευθείας εξέταση του σιδήρου που υπάρχει στο αίμα αλλά αυτό το τεστ δεν είναι αξιόπιστο γιατί τα επίπεδα σιδήρου είναι ευμετάβλητα κατά τη διάρκεια της ημέρας και επηρεάζονται από διάφορες καταστάσεις π.χ. από λοιμώξεις και φλεγμονές. Η απευθείας εξέταση του σιδήρου έχει κάποια χρησιμότητα αλλά αυτό που θέλει να μάθει ο γιατρός σας είναι πόσα αποθέματα σιδήρου έχει το σώμα σας. Εάν έχετε χαμηλές τιμές φερριτίνης, τα αποθέματα σιδήρου μπορούν να εξαντληθούν γρήγορα ενώ αν έχετε υψηλές τιμές κι αυτό δεν είναι καλό.
Άρα ποιες είναι οι άριστες τιμές της φερριτίνης στο αίμα;
Στο γενικό πληθυσμό, τα επίπεδα φερριτίνης που έχει καθιερωθεί να θεωρούνται φυσιολογικά είναι:
- Στους άνδρες, από 24 έως 336 νανογραμμάρια ανά χιλιοστόλιτρο (ng/ml)
- Στις γυναίκες, από 11 έως 307 νανογραμμάρια ανά χιλιοστόλιτρο (ng/ml)
Μια χαμηλή τιμή φερριτίνης μπορεί να υποδηλώνει ότι έχετε σιδηροπενία, κάτι που μπορεί να συμβεί όταν δεν καταναλώνετε ή δεν απορροφάτε αρκετό σίδηρο από τη διατροφή σας.
Αυτό δε σημαίνει και ότι έχετε αναιμία λόγω ανεπάρκειας σιδήρου, διότι αυτή είναι μια πιο ακραία κατάσταση. Αναιμία εμφανίζεται όταν δεν έχετε αρκετά ερυθρά αιμοσφαίρια να συνδέσετε με το σίδηρο.
Ένα άτομο με σιδηροπενική αναιμία έχει χαμηλά επίπεδα φερριτίνης και χαμηλά επίπεδα αιμοσφαιρίνης. Επίπεδα αιμοσφαιρίνης κάτω από 120-130 γραμμάρια ανά λίτρο αίματος υποδηλώνουν αναιμία. Μπορεί όμως να βιώνετε κόπωση ή άλλα συμπτώματα (π.χ. πονοκεφάλους, τάση λοιμώξεις, χλωμή όψη, κ. α.) μόνο επειδή έχετε χαμηλές αποθήκες σιδήρου.
Οι φυσιολογικές τιμές που αναφέρονται πιο πάνω για τη φερριτίνη αφορούν το γενικό πληθυσμό αλλά εσείς μπορεί να ανήκετε σε μια ειδική κατηγορία για την οποία ισχύουν διαφορετικά όρια. Για παράδειγμα, εάν έχετε σύνδρομο ανήσυχων ποδιών μπορεί ο γιατρός σας να θεωρήσει ότι έχετε ανεπάρκεια σιδήρου όταν η τιμή της φερριτίνης είναι κάτω από τα 75 μg ανά λίτρο αίματος. Αν έχετε καρδιακή ανεπάρκεια, κάτι που επηρεάζει σημαντικά την ποιότητα ζωής σας, μπορεί ο γιατρός να θεωρήσει ότι έχετε σιδηροπενία αν η τιμή της φερριτίνης είναι κάτω από τα 100 μg / L. Διότι σε αυτές τις καταστάσεις, μπορεί να έχετε συμπτώματα αδυναμίας και εξάντλησης ακόμα και με τιμές φερριτίνης που θεωρούνται φυσιολογικές για άλλους ανθρώπους.
Σιδηροπενία
Η σιδηροπενία είναι πολύ συχνή και απαντάται περίπου στο ένα τρίτο του πληθυσμού παγκοσμίως. Είναι πιο διαδεδομένη στις γυναίκες πριν την εμμηνόπαυση, στις έγκυες γυναίκες και τα παιδιά κάτω των πέντε ετών. Στην Ευρώπη, επηρεάζει έως και το 33% των γυναικών πριν την εμμηνόπαυση, έως και το 77% των εγκύων γυναικών και έως το 48% των παιδιών. Επηρεάζει επίσης αυτούς που υποφέρουν από φλεγμονώδη νόσο του εντέρου γιατί η φλεγμονή του εντέρου εμποδίζει την απορρόφηση του σιδήρου από τη διατροφή.
Είναι σημαντικό να διαγνωσθεί και να αντιμετωπιστεί η σιδηροπενία, έστω και αν δεν υπάρχει αναιμία. Διότι η έλλειψη σιδήρου μπορεί να έχει αντίκτυπο όχι μόνο στην ποιότητα της ζωής σας αλλά και στη γενική λειτουργία του οργανισμού σας, ενδεχομένως και στην εμφάνιση χρόνιων ασθενειών.
Ποια είναι η θεραπεία για τη σιδηροπενία; Υπάρχουν διάφοροι τρόποι με τους οποίους μπορεί να αντιμετωπιστεί και αυτό εξαρτάται από το πόση είναι η έλλειψη σιδήρου. Στις θεραπευτικές επιλογές περιλαμβάνεται η αλλαγή στη διατροφή, τα από του στόματος συμπληρώματα σιδήρου και η ενδοφλέβια χορήγηση σιδήρου.
